بخشی از مقاله
چکیده:
شیوه های طراحی فرم و فضا و آفرینش معماری متعدد و بسیار پیچیده است به طوری که در طراحی یک اثر ممکن است ترکیبی از شیوهها استفاده شود و هر معمار معمولا سبک خاصی را در طراحی دنبال میکند که با بررسی آثارشان میتوان به این روشها پی برد. البته گروه زیادی از طراحان و منتقدان، معتقدند که اصولا روش طراحی معینی برای فرآیند طراحی وجود ندارد و در عین حال گروهی وجوه تجربی، شهودی و هنری را در قالب فرآیند طراحی تعریف میکنند.
در این مقاله چندین اثر از طرحهای شهاب کاتوزیان معمار معاصر ایرانی از دیدگاه نظریهپردازان معماری به روش تحلیلی-توصیفی مورد بررسی قرار میگیرد که با بررسی این آثار به این نتیجه میرسیم که ایشان در طراحی از روشهای برنامه محور، شمایلی، جوهرهای و قیاسی بهره برده است.
مقدمه:
شهاب کاتوزیان از معماران معاصر می باشد که در سال 1323 به دنیا آمد.او در سال 1970 در رشته معماری و در سال 1983 در رشته شهرسازی از دانشگاه رم فارغ التحصیل شد.کاتوزیان در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران 1357 - ؛ - 1350 و دانشکده معماری دانشگاه رم 1990 - ؛ - 1985 تدریس کرده است.
همچنین در سالهای 1357 - ؛ - 1350 طرح و اجرای تعدادی بنای خصوصی و عمومی در شهرهای مختلف را به عهده داشته است.او از سال 1353 تا 1355 عضوگروه طراحی طرح جامع یزد و از 1983 تا 2003 عضو گروه طراحی و نظارت بناهای خصوصی و عمومی در شهرهای مختلف ایتالیا بوده است.
کاتوزیان در سال 1355، برنده جایزه اول مسابقه طرح بنای مرکزی شرکت سهامی بیمه ایران شد و تدوین تئوری به منظور دستیابی به روشهای جدید شهرسازی در ایران را در کارنامه خود دارد.داوری جایزه معمار 83 و داوری ششمین دوره جایزه معماری میرمیران نیز در سابقه کار این معمار ثبت شدهاند.
حیطه فعالیت شهاب کاتوزیان فراتر از طراحی صرف است. او با دارا بودن ابزار و ذهنیتی فرامحلی که امروزه یک لازمه است،به چالش با نظریه ها و زیبایی شناختی های مطرح در مقاطع مختلف می پردازد.
نقد و بررسی روش های آفرینش فرم و فضا از دیدگاه صاحب نظران مختلف:
جفری برادبنت در سال 1929 در هادرزفیلد انگلستان متولد شد، تحصیلات معماری خود را در دانشگاه منچستر به پایان برد . برادبنت فرآیند تبدیل یک ایده و دیاگرام به فرم معماری را در یک روند تاریخی تحلیل کرده است .از نظر او معماران از چهار روش برای خلق فرم استفاده کرده اند - رضایی،1393،ص. - 105
الف .روش کاربردگرا:
روش خانه سازی بومی در مکان های مختلف باتوجه به کنترل شرایط اقلیمی صورت میگیرد همان روشی که طراح در آن با ترکیب عوامل مختلف و با آزمودن و خطا و تصمیم گیری برای انتخاب مواد و مصالح سرانجام به فرم می رسد
ب .روش شمایلی یا گونه ای:
از فرم بنای شاخص تبعیت می کند . یعنی یک تصویر ذهنی معین یا نمونه موردی مشخص از یک گونه ی بنا توسط طراح در موارد مشابه تکرار می شود
پ .روش قیاسی یا استعاره ای :
به جای شروع یک باره ی کار و کنترل مواد و مصالح مانند آنچه در روش کاربردگرا یا شمایلی انجام می شود طراح نخست به کمک قیاس با پدیده هایی که بیشتر خارج گستره ی معماری هستند طرح را تجسم می کند -
ت .روش قاعده ای ،هندسی یا ترکیبی:
روشی که بر قواعد و قوانین و اصول معینی بر طرح حاکم است. قانون ها مانند شبکه و محور بندی ،بکارگیری تناسبات و نظام اندازه گیری می توانند در پروژه به کمک طراح بیایند
برایان لاسن با پیش بردن مفهوم روش سوم -روش قیاسی و استعاره ای برادبت- تمهیدی دیگر از طراحی و آفرینش فرم را مطرح ساخته و آن را طراحی روایتی نامیده است
روش روایتی : در این روش طراح یا طراحان ،داستان یا مجموعه ای از رویدادها را روایت می کنند یا کنار هم می گذارند که می تواند ویژگی های اصلی طرح را به هم ربط دهد و کل طرح را پدید آورد
تم مک گینتی نیز به جز روش های قیاسی و تشبیه - نگاه به سایر پدیده ها - و استعاره - نگاه به انتزاع - ،از روش جوهره - نگاه به فراسوی نیازهای صرف برنامه - ،برنامه محور - نگاه به برنامه ،خواست ها و نیازهای پروژه - و آرمانی - نگاه به ارزش های جهانی - نیز کاملا به عنوان پنج نوع »پنداره«ی مشخص معماری نام برده است
الف.روش قیاسی - نگاه به سایر پدیده ها - :
قیاس عبارت است از یک راهبرد برای حل مسأله ی طراحی از طریق یافتن یک پدیده ی معین درون یا خارج از قلمروی معماری است . قیاس به شناسایی روابط حقیقی بین اشیا می پردازد . سعی در پیدا کردن چیزی دارد که دارای تمام ویژگی های مورد نظر باشد.سپس آن را برای پروژه در دست اجرا الگو قرار می دهد
ب . روش استعاره ای و تشبیهی :
استعاره ها و تشبیه ها مانند قیاس تعیین کننده ی رابطه بین پدیده ها هستند . بنا به نظر مک گینتی ،هنگامی که رابطه بین طرح با پدیده ای معین رابطه ی انتزاعی باشد ،در این صورت به این شیوه ی طراحی می توان طراحی استعاره ای یا تشبیهی اطلاق کرد.روش قیاس به دنبال روابط مستقیم ،دقیق و مو به مو میان طرح پیشنهادی و پدیده ی مشخص است ؛ولی روش استعاره و تشبیه به دنبال رابطه ی غیر مستقیم و موازی هستند
پ . روش جوهره ای :
در روش جوهره ای معمار می کوشد جوهره یا مهم ترین موضوع طرح و برنامه ی پروژه را کشف کند و با تمرکز بر آن به طرح شکل دهد . یعنی کشف و پرداخت موضوعی که جوهره ی پروژه است . این امر با مطالعه ی دقیق موضوع انجام می شود و متناسب با فهم فرد می باشد.
