بخشی از مقاله
چکیده
طراحی موزه به منظور رسیدن به اهدف از قبل مشخص شده، نیازمند طی مراحل طراحی است. این مراحل شامل شناخت موضوع، نیازها، دیاگرام ارتباطی، ایده و در آخر طراحی بنا میباشد. به عبارت دیگر، تحلیل ساختار، عملکرد و ارائه دیاگرام ارتباطی عمومی برای موزه، جزء مقدمات طراحی یک موزه محسوب میشود. چرا که شناخت مسأله و نیازها به ما کمک خواهد کرد تا دیاگرام ارتباطی کاملتری تهیه کنیم و نتیجه آن نه تنها میتواند نیازهای پایه را پاسخگو باشد، بلکه اهداف بالاتر را نیز به خوبی تأمین کند.
از جمله؛ شورای بینالمللی موزهها »ایکوم« است که تحت سرپرستی سازمان فرهنگی، علمی و تربیتی سازمان ملل متحد »یونسکو« موزهداری و فعالیت موزهداران را تحت ضوابطی سازمان داده است و در سطح جهانی فعالیت میکند. اهداف بالادستی این سازمان با دید جهانی تعیین میشود. بر این اساس ساختار و عملکرد موزهها از گردآوری و نگهداری صِرف آثار، بسیار فراتر رفته و علاوه بر این به سمت بهرهبرداری معنوی تکامل یافته است.
این حرکت در جهت خدمات اجتماعی و عملکرد فرهنگی میباشد؛ تا بازدیدکننده در نهایت به شناخت خط سیر تمدن و فرهنگ خود به عنوانِ انسانِ معاصر با هدف »فرهنگپروری« برسد. لازمهی رسیدن به این هدف متعالی، »طراحی آگاهانه« است. برای این مهم؛ شناخت انواع موزهها، فضاهای فیزیکی مورد نیاز موزه، عملکرد موزه، آموزش در موزهها و بررسی نمونههای مطرح و در نهایت ارائه و تقسیمبندی ریزفضاهای یک موزه و دیاگرام ارتباطی نهایی به صورت بسته و باز ارائه میگردد.
واژههای کلیدی: موزه، فضای فیزیکی موزه، عملکرد موزه، ریزفضاهای موزه، دیاگرام ارتباطی موزه
مقدمه
موزه در ساده ترین شکل خود ساختمانی است که مجموعه ای از آثار طبیعی و یا بازمانده های انسانی را به منظور بازدید و مطالعه در خود جای داده است. این آثار ممکن است از ژرفای زمین و دریا آمده باشد و یا قطعه ای سرستون سنگی یک بنای باستانی و یا فسیل جانوریِ منقرض هزاره های گذشته یا تخم پرندگان کمیاب باشد. همچنین ممکن است به دوران معاصر یا عصر باستان تعلق داشته باشد مانند مدل یک هواپیمای شکاری و موشک قاره پیما و یا مجموعه ای از مفرغ های لرستان و قالیهای صفوی و ... زیر سقف موزه آثاری جای دارد که در اصل در زمان و مکان پراکنده بودهاند.
موزه علاوه بر نگهداری اشیاء هویت آنها را نیز شناسایی می کند و این سرآغاز شناخت یک شی و برقراری ارتباط با آن است. این ارتباط سبب میشود که افکار بازدید کننده از محیط مألوف خود، به دور دست سفر کند. در مرحله سوم، موزه مجموعه را چنان در معرض تماشا قرار می دهد که بازدیدکننده علاوه بر تفرج خاطر، به سوی بهره گیری علمی نیز هدایت شود؛ زیرا نحوه ارائه آثار و اشیاء چنانچه سنجیده باشد، بازدیدکننده احساس شادمانی کرده، آثار را مورد توجه بیشتر قرار میدهد و درباره آن به تفکر پرداخته، علاقه مند به بازدید مجدد آن میشود.
یکی از مهمترین کارهای موزه به نمایش گذاشتن داستان انسان گذشته، در برابر چشمان انسان معاصر است و اینکه نشان دهد او چگونه دانش خود را درباره جهانی که در آن زندگی کرده است کسب کرده، چگونه زندگی خانوادگی خود را بنا نهاده و چگونه هنر و صنایع و تمدن و فرهنگ خود را ساخته است. هدف فرهنگ پروری است.
ساختار و عملکرد موزه بر مبنای اهداف بالادستی
ایکوم شورای بینالمللی موزهها »ایکوم« است که تحت سرپرستی سازمان فرهنگی، علمی و تربیتی سازمان ملل متحد »یونسکو« موزهداری و فعالیت موزهداران را تحت ضوابطی سازمان داده است و در سطح جهانی فعالیت میکند. شناخت این شیوه کارهای موزهداری، ما را با دید جهانی سازمان ملل، نسبت به موزه و اهداف بالادستی آن آشنا میسازد.
دانش و هدف موزهداری
تمام کارهایی که منجر به تأسیس و راهاندازی یک موزه میگردد، به طور کلی موزهداری نام دارد. دانش موزهداری در عمل دارای دو بخش است که در واقع مکمل یکدیگرند، یکی گردآوری و نگهداری مجموعه و دیگری بهرهبرداری از آن. بر این اساس ساختار و عملکرد موزهها از گردآوری و نگهداری صرف آثار بسیار فراتر رفته و علاوه بر این به سمت بهرهبرداری معنوی تکامل یافته است. این حرکت در جهت خدمات اجتماعی و عملکرد فرهنگی میباشد. پس این اهداف به ترتیب شامل: الف - جمعآوری آثار ب - شناسایی هویت آنها ج - علاوه بر تفرّج خاطر، بهرهگیری علمی و تفکر بازدیدکننده د - شناخت خط سیر تمدن و فرهنگ خود به عنوان انسان معاصر با هدف فرهنگپروری.
