بخشی از مقاله
چکیده
معماری یکی از هنرهای اسلامی است که خصوصیات هویتی اسلام را در خود جای داد و تقریبا تمام هنر دینی را با خود به همراه دارد، به همین دلیل در اسلام به معماری مساجد بسیار اهمیت داده شده است و بنای معماری مسجد را به زیباترین هنرها میآراستند. در واقع مساجد جلوهای از هنرهای اسلامی هستند. همچنین در دنیای معاصر کمتر به هویت و تاثیر آن در زندگی انسان پرداخته میشود و این سبب ساخت و سازهای بی هویت است که در اثر گذشت زمان رو به زوال و نابودی میرند.
مساجد به دلیل در هم آمیختگی که با جان و روح انسان دارند، با مسائل هویتی گره خورده و تاثیر هویت در این اماکن چشمگیر است. از سوی دیگر تاثیری که مساجد به عنوان خانهی معنوی انسان مسلمان بر روی او میگذارد، غیر قابل انکار است. در این مقاله با تحلیل عناصر هویت ساز در بخش ورودی مساجد در دورهی صفویه به روش توصیفی تحلیل پرداخته شد. نتایج نشان میدهند که مسجد شیخ لطفاالله و امام اصفهان در هویت آفرینی کیفیتهای وروردی مشابه یکدیگر میباشند و هر دو بطور چشمگیری بالاتر از مسجد علی ارزیابی میشوند.
مقدمه
معماری اسلامی را میتوان بر اساس ویژگیهای آن شناخت، زیرا یکی از بهترین راههای شناخت ارزش بسیاری از موضوعات، شناخت نتایج معنوی حاصل از آنهاست: آگاهی به نقش آثار معمازی ایرانی-اسلامی در واصل گردانیدن انسان به آرمانهای معنوی حیات در جامعه اسلامی، و وصول به هدف آرمانی انسان، و شناخت جایگاه او در عالم هستی. از این مفهوم به هویت ایرانی اسلامی در معماری یاد میکنیم. به این ترتیب، هر آنچه که به احراز هویت معنوی و مستقل انسانی انجامیده و وی را در رسیدن به آرمانهایش یاری رساند، از دیر باز مورد توجه انسانها بوده، که معماری اسلامی یکی از اصلیترین آنهاست. هویت ایرانی اسلامی بیانگر خصوصیات فرهنگی و مشخصات این سرزمین است.
موضوعی که باید در تمام شئونات زندگی، بخصوص عرصه معماری و شهرسازی متجلی شود.همچنین معماری کی از هنرهای اسلامی است که خصوصیات هویتی اسلام را در خود جای داد و تقریبا تمام خصوصیات هنر دینی را با خود به همراه دارد. از طرفی معماری مساجد در ایران یک دنیا شور و هیجان و یک سکوت و آرامش با شکوه را به نمایش میگذارد که نماینده ذوقی سرشار از زیبایی شناسی است و منبعی جز ایمان مذهبی و الهام آسمانی نمیتواند داشته باشد.
مساجد شامل اجزاء مختلفی چون گنبد، محراب، مناره، مقرنس، ورودی و شبستان میباشد و با نگاهی به اکثر مساجد در معماری ایرانی میتوان گفت ورودی مساجد معمولا در قسمتی قرار دارد که در دو جانب آن منارههایی مانند دو ستون بلند نهاده شده است. ورودی در تفکر اسلامی از شان مقدس و جایگاه ویژهای برخوردار است، از اینرو هدف این مقاله تحلیل عنصر ورودی مسجد شیخ لطفاالله با مقولهی هویت میباشد.
-1بررسی مفهوم هویت
معادل انگلیسی هویت واژه Identity است. دیکشنری آکسفورد این واژه را "آنچه که کسی یا چیزی هست، همان بودن" - Who or what - sb/sth is, State of being the same معنی کرده است
ریشه Identity از واژه لاتین Identities میباشد. Idem به معنی همان و Entities به معنی موجود بودن است. به عبارت دیگر Identity به معنی همان موجود بودن و همانی مطلق است
هویت از لفظ »هو« گرفته شده که اشاره به غایت است و آن درباره خدای تعالی اشاره است به کنه ذات او به اعتبار اسماء و صفات او با اشعار به غیبوبت آن
فرهنگ معین هویت را " آنچه موجب شناسایی شخص باشد یعنی آنچه باعث تمایز یک فرد از دیگری باشد" تعریف کرده است. فرهنگ عمید واژگان "شخصیت، ذات، هستی و وجود" را هم معنی هویت آورده است. در فرهنگ لغات و اصطلاحات فلسفی "هویت اشاره به ذات و تشخص و این همانی موجودات" است و نیز ذکر شده که "واژه عربی هویت دارای کاربرد فلسفی است که عبارت است از دو چیز که با هم در وجود و حقیقت یکی باشند هرچند که دارای بعضی وجوه افتراق باشند."
ساروخانی در دایره المعارف علوم اجتماعی ذیل واژه هویت اینچنین آورده است: کوشش فرد به منظور تحقق یکتایی خویشتن است در شرایطی که در حال شکلدادن به رفتار خویش است بدینسان به نظر گافمن فرد بین من در شرایط موجود و من واقعی قراردارد
جدول - 1، تعاریف هویت در فرهنگ علوم گوناگون
برای شناخت مفهوم هویت لازم است به فرآیند شکلگیری آن پرداخته شود. فرآیند تشخیص هویت فرآیندی قیاسی میان عینیت موجود - object - و دادههای ذهنی - subject - است
ذهن انسان مدام در حال دریافت اطلاعاتی از محیط پیرامون اعم از اشیا، انسانها، موقعیتها و در یک کلام واقعیت بیرونی موجود در جهان به واسطه حواس پنجگانه است. عینیت به "مجموعه اطلاعات انتقال یافته از رده واقعیت که منجر به ادراک یک پدیده میگردد" اطلاق میشود
بنابراین عینیت از یک طرف تحت تأثیر ویژگیهای محیط و از طرف دیگر وابسته به قوای ادراکی انسان است. میزان حساسیت اندامهای حسی انسان نسبت به محرکهای بیرونی در کیفیت عینیت ساخته شده از محیط دخیل است. دومین عامل فرآیند قیاسی تشخیص هویت، دادههای ذهنی یا ذهنیت است. ذهن انسان برای حصول شناخت دست به طبقهبندی دادهها میزند. حاصل تجربیات زیسته فرد و میراث فرهنگی منتقل شده به او، نظامی از سنجش و طبقهبندی در ذهن میسازند. تمامی اطلاعات وارد شده به ذهن توسط این نظام سنجیده، پردازش و طبقهبندی میشود. به این ترتیب است که انسان نسبت به اطلاعات دریافت شده واکنش نشان میدهد. به نظر کوین لینچ بر اساس این احساس است که انسان میتواند "رابطهای موزون بین خود و جهان خارج" به وجود آورد
