بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری و اقتصاد گردشگری در حال تبدیل شدن به یکی از سریع ترین صنایع روبه رشد جهان است. تجربه ثابت کرده است گردشگری مضاف بر تاثیرات اقتصادی،تاثیرات اجتماعی و فرهنگی اجتناب ناپذیری نیز با خود به همراه دارد. تاثیراتی که به همان اندازه که می توانند مفید و سازنده باشند، اگر به درستی مدیریت نشوند مخرب و آسیب رسان نیز هستند.
محدوده تحقیق حاضر نواحی ساحلی شرق گیلان شامل سواحل شهرهای لنگرود،رودسر،کلاچای وچابکسر می باشد،دراین پژوهش سعی گردیده تا تاثیر ساماندهی طرح های سالمسازی سواحل دریای مازندران در محدوده تحقیق مورد مطالعه وبررسی قرار گیرد بدین منظور قابلیتها وپتانسیلهایی که می تواند موجب شکوفایی ورونق بیشتر طرح های سالمسازی ،افزایش جذب گردشگر ونهایتا تاثیر مثبت براقتصاد واشتغال ناحیه بشود ارزیابی گردید؛کاستی ها ونقاط ضعف مورد بحث قرار گرفت،در این بررسی ها بااستفاده از عملیات میدانی،مشاهده ومصاحبه وداده های بدست آمده از پرسشنامه ونظرخواهی از مردمان بومی وگردشگران ،وضع موجود محدوده برای رسیدن به وضع مطلوب مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت.
نتایج حاصله نشان می دهد با ساماندهی مناسب طرح های سالمسازی دریای مازندران و افزایش امکانات طرحهای موجود و پینود این امکانات با دیگر پتانسیل های اکو توریسم در منطقه از قبیل ساخت دهکده های کشاورزی و گردشگری ،پیوند ارتباطی کوه ودریا،استفاده مناسب از امکانات موجود در زمانهای غیر از فصل دریا ,مشارکت بیشتر مردمان بومی،افزایش تعداد سایت های سالمسازی،افزایش تعداد نجات غریق،ارائه خدمات مطلوب در محدوده تحقیق،تجهیز زیرساختها بخصوص زیرساختهای دسترسی وحمل ونقل،درمانی وامنیتی،همچنین آموزش واطلاع رسانی می باشد.که این خود باعث افزایش گردشگر و به تبع ان چرخش بیشتر سرمایه در منطقه میگردد که درصورت توزیع درست منابع اثرات مثبت ان بیشتر بوده و در نهایت باعث رشد اقتصادی منطقه میگردد .پیشنهادات راهبردی در پایان پژوهش ارائه گردید.
-1 مقدمه:
در کشور ایران وجود پتانسیل های متنوع طبیعی،چشم انداز های بکر و آب وهوای مناسب و عواملی از این دست ، زمینه برای توسعه اکوتوریسم بیش از سایرجنبه ها به چشم می خورد. از میان قطب های اصلی گردشگری کشور ، می توان به مناطق شمالی و به طور اخص مناطق شرق گیلان با دارا بودن دو پارامتر اصلی و طبیعی کوه و دریا اشاره کرد.گسترش اکوتوریسم در یک منطقه می تواند تغیییرات قابل توجهی را در حوزه های متفاوت از اقتصاد گرفته تا ابعاد اجتماعی و فرهنی به همراه داشته باشد. در تحقیق پیشرو اثرات مثبت و منفی اکوتوریسم بر ابعاد اقتصادی و اجتماعی مناطقه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
چنانچه بتوان جذابیتهای مناطق شمالی کشور واقع در نوار ساحلی دریای مازندران را با توان گردشگری داخلی در سایر مناطق کشور در یک برنامه ریزی و مدیریت یکپارچه و کارا گره زد، می توان انتظار داشت که سهم گردشگری در اقتصاد کشورهمپایه سایر بخشهای دیگر اقتصادی از جمله بخش صنعت نفت باشد .با این تفاوت که درآمد بخش گردشگری می تواند بصورت پایدار برخلاف آنچه که برای بخش نفت مقطعی است در دراز مدت تضمین گردد .
در حال حاضر به دلایل مختلف از جمله نوپائی صنعت گردشگری و عدم زیرساخت های لازم، عدم مهارتها در این بخش و سایر موارد، استفاده چندانی از این ظرفیتهای منحصر بفرد دراستانهای شمالی کشور صورت نمی گیرد .لازمه چنین پیشرفتی در زمینه گردشگری، برنامه ریزی اصولی دراز مدت بصورتی پیگیر، پیوسته و مکرر در جهت پیشبرد اهداف توسعه گردشگری در این منطقه است که در حال حاضر کشورمان در بسیاری از جهات در ابتدای پیمودن چنین راهی است.
بیش از 700 کیلومتر از نوار ساحلی دریای مازندران در حاشیه استانهای شمالی کشور قرار دارد از اینرو به اعتقاد جمعی از مسئولان و کارشناسان باید طرح جامع و اصولی برای بهره مندی از این جاذبه طبیعی ارائه شود. سالانه حدود 90 درصد مسافران و گردشگران برای استفاده از دریا به شهرهای شمال ایران سفر می کنند، بنابراین به تاکید کارشناسان باید برای توسعه طرحهای سالم سازی دریا در این مناطق تلاش بیشتری شود.
لزوم تسریع در آزادسازی حریم قانونی دریا، ساماندهی مدیریت بر سواحل، تامین امکانات، ایجاد و تجهیز طرحهای سالم سازی دریا باید مورد توجه برنامه ریزان قرار گیرد.این در حالی است که نیاز سنجی ها نشان می دهد که برای توسعه گردشگری در مناطق شمالی علاوه بر ایجاد و افزایش طرحهای سالمسازی دریا، باید تنگناها و مشکلات فرارو برطرف شود. مشکلات مالی، نبود بسترهای مناسب، کمبود امکانات، کم بودن شمار نجات غریق و نبود متولی مشخص از جمله مشکلات و تنگناها ی فراروی طرحهای سالم سازی دریا در شمال می باشد.
بخشی از مشکلات موجود به بهره برداران و بخشی نیز به گردشگران برمی گردد از این رو اطلاع رسانی و آموزش نیز در این زمینه الزامی است. - صغری مقدم، محمدرضا، - 1378 ارتقاء سطح کیفی محل شنای مجزا، تامین امکانات رفاهی و تفریحی در طرح های سالمسازی دریا در استان از ضروریات می باشد . بیشتر طرحهای فعال سازی دریا در شمال مناسب نیستند و برای بهینه سازی آنها بای د از تجربه طرحهای شهرهای موفق استفاده شود؛هدف اصلی بهینه سازی طرح های سالمسازی دریا در شمال، تکریم گردشگر و شهروندان است و برای اجرای مطلوب این طرحها به توجه ملی نیاز است؛با توجه به اینکه درصدی از طرحهای سالمسازی دریا در شمال طرح مصوب ندارند از این رو طراحی آن نیزضروری می باشد.
-1-1 اهداف تحقیق
هدف کلی: تاثیر ساماندهی طرح های سالمسازی در توسعه گردشگری هدف جزئی:1 شناسائی توان ها و قابلیت های بالقوه سواحل در محدوده تحقیق
هدف جزئی: بررسی میزان تاثیر اکوتوریسم بر اقتصاد این مناطق - با تاکید بر کار آفرینی -
-2-1 سوال تحقیق
چگونه می توان تاثیر ساماندهی طرح های سالمسازی را در توسعه گردشگری افزایش داد؟ و آیا ایجاد طرح های مناسب و مجهز سالم سازی در سواحل شرقی گیلان در توسعه اقتصادی موثر است؟
-3-1 فرضیه تحقیق
ایجاد طرح های مناسب سالم سازی در سواحل با توجه به عوامل مؤثر در فرآیند برنامه ریزی گردشگری در توسعه اقتصادی منطقه موثر است.
-4-1 روش تحقیق
روش کار ترکیبی از توصیفی و تحلیلی می باشد، به این ترتیب که همزمان ضمن پرداختن به توصیف شرایط موجود، عوامل تأثیر گذار در ساماندهی طرح های سالمسازی با توجه به پتانسیل های محدوده تحقیق مورد تحلیل قرار گرفته و سپس با استفاده از آراء و نظرات گردشگران و بومیان مستند گردیده است، با توجه به جمعیت محدوده تحقیق و شمار گردشگران تعداد 320 عدد پرسشنامه در نظر گرفته شد و به تعداد مساوی در چهار محدوده لنگرود، رودسر، کلاچای و چابکسر پخش گردید از این تعداد 40 پرسشنامه توسط گردشگران و 40 تای دیگر توسط بومیان تکمیل گردید .
-2 تعاریف :
-1-2 گردشگری ساحلی :
ریشه گردشگری در مناطق ساحلی را باید در دوران روم باستان، هنگامی که اولین خانههای رومی در بخش شمالی اَپِنین پِنینسولا1 ساخته شد، جستجو کرد. در طول قرنها فرهنگ آن رشد کرده، بهگونهای که از نیمه قرن 18، به عنوان یکی از ویژگیهای وابسته به دریا مطرح شده و از نیمه دوم قرن بیستم نیز تفرجگاههای ساحلی با گسترش انبوه گردشگران روبه رو شده است - UNEP , 2009 - . آنچه مسلم است ساحل به عنوان یکی از ظرفیتهای ارتقای منظر شهری و جذب توریست، نقش مهمی را در جذب گردشگر ایفا مینماید.
گذراندن اوقات فراغت در کنار برقراری تعاملات اجتماعی و همچنین خاطرهانگیزی و ارتباط با جنبههای گوناگون آب و ...، عرصه طبیعی سواحل را به یک مکان دلپذیر و محبوب گردشگران تبدیل کرده است. تفرجگاههای ساحلی، با رویکردهای جدیدی در ارتباط با توسعه وگسترش رو به رو است؛ از مهمترین تغییرات حاصله در فرایند شکلگیری و گسترش گردشگری ساحلی، میتوان تغییر نوع نگاه گردشگر در برخورد با تفرجگاه ساحلی را نام برد. زمانی، نیاز گردشگران تنها در بازدید از ساحل و دریا تعریف میشد، در حالی که گردشگر امروزی در جستجوی تجربیات متفاوتی از فعالیتهای ورزشی، تفریحی،فرهنگی و طبیعی است.
قدر مسلم جوابگویی به این تغییر نگاه، مستلزم برنامهریزی همه جانبه است؛ چراکه در غیر این صورت صنعت گردشگری که آن را »صنعت بدون دود« نیز نامیدهاند، موجب از دست رفتن منابع فرهنگی و طبیعی میشود. از این رو مبحث ظرفیت تحمل2 به عنوان یک نکته مهم در توسعه پایدار تفرجگاههای ساحلی باید مد نظر قرار گیرد .
ظرفیت تحمل را میتوان حداکثر تعداد افرادی که بدون افت کیفیت تجربه تفریحی از محیط استفاده مینمایند، تعریف کرد. البته باید به این تعریف، عبارت بدون ایجاد اثرات منفی ناخوشایند بر جامعه، اقتصاد و فرهنگ مقصد گردشگری را نیز اضافه نمود .
از این رو گردشگری هم میتواند اثرات مثبت بر محیط زیست بگذارد و هم اثرات منفی و یا اینکه هیچ اثر قابل توجهی نداشته باشد؛ که این امر در ارتباط با برنامه توسعه و چگونگی برنامه ریزی و مدیریت مشخص میشود. پیامدهای مثبت آن، در ایجاد و افزایش امکانات رفاهی، زمینههای اشتغال، تعاملات فرهنگی، آشنایی با ناشناختهها و بهبود پایههای اقتصادی تحقق مییابد و اگر توسعه گردشگری و برنامهریزی آن با دقت صورت نگیرد، شاهد اثرات منفی و نامطلوبی همچون انواع آلودگیها در زمینههای اکولوژیکی و زیستمحیطی خواهیم بود
-2-2 توسعه :
"توسعه" در لغت به معنای رشد تدریجی در جهت پیشرفتهترشدن، قدرتمندترشدن و حتی بزرگترشدن است - فرهنگ لغات آکسفورد، . - 2001 طبق تعریف، توسعه کوششی است برای ایجاد تعادلی تحققنیافته یا راهحلی است در جهت رفع فشارها و مشکلاتی که پیوسته بین بخشهای مختلف زندگی اجتماعی و انسانی وجود دارد. به طور کلی توسعه - - development در لغت به معنای وسعت دادن و فراخ کردن است.
-3-2توسعه اقتصادی :
توسعه اقتصادی عبارتست از رشد اقتصادی همراه با تغییرات بنیادین در اقتصاد و افزایش ظرفیتهای تولیدی اعم از ظرفیتهای فیزیکی، انسانی و اجتماعی. در توسعه اقتصادی، رشد کمی تولید حاصل خواهد شد اما در کنار آن، نهادهای اجتماعی نیز متحول خواهند شد.باید بین دو مفهوم "رشد اقتصادی" و "توسعه اقتصادی" تمایز قائل شد.
"رشد اقتصادی" مفهومی کمی است٬ درحالی که "توسعه اقتصادی" مفهومی کیفی است. "رشد اقتصادی" به تعبیر ساده٬ عبارت است از: افزایش تولید کشور در یک سال خاص درمقایسه با مقدار آن در سال پایه. در سطح کلان٬ افزایش تولید ناخالص ملی - GNP - یا تولید ناخالص داخلی - GDP - در سال مورد نیاز به نسبت مقدار آن در یک سال پایه٬ رشد اقتصادی محسوب میشود که باید برای دستیابی به عدد رشد واقعی٬ تغییر قیمتها - بهخاطر تورم - و استهلاک تجهیزات و کالاهای سرمایهای را نیز از آن کسر کرد. منابع مختلف "رشد اقتصادی" عبارتند از افزایش بهکارگیری نهادهها - افزایش سرمایه یا نیروی کار - ٬ افزایش کارآیی اقتصاد - افزایش بهرهوری عوامل تولید - و بهکارگیری ظرفیتهای احتمالی خالی در اقتصاد.
"توسعه اقتصادی" عبارت است از: رشد همراه با افزایش ظرفیتهای تولیدی٬ اعم از ظرفیتهای فیزیکی٬ انسانی و اجتماعی. در " توسعه اقتصادی"٬ رشد کمی تولید حاصل خواهد شد٬ اما در کنار آن٬ نهادهای اجتماعی نیز متحول خواهند شد٬ نگرشها تغییر خواهد کرد٬ توان بهرهبرداری از منابع موجود به صورت مستمر و پویا افزایش یافته٬ و هر روز نوآوری جدیدی انجام خواهد شد. بهعلاوه میتوان گفت٬ ترکیب تولید و سهم نسبی نهادهها نیز در فرآیند تولید تغییر میکند
