بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
بررسی عوامل موثر در پذیرش طرح یکپارچه سازی اراضی (مطالعه مورد: روستاهای شهرستان پاسارگاد)
چکیده
پایین بودن بهره وری عوامل تولید یکی از مهمترین ویژگی های اقتصادی مناطق روستایی ایران است. یکی از عوامل موثر در این امر، قطعه قطعه بودن اراضی زراعی است و راهکار مناسب، اجرای طرح های یکپارچه سازی اراضی است. زمین و اندازه آن به عنوان یکی از مهم ترین عوامل تولید در بخش کشاورزی حائز اهمیت است. پراکندگی و دوری قطعات زمین از جمله مسایل عمده ای است که بهره برداران روستاهای شهرستان پاسارگاد با آن رو به رو هستند. غیر کارآ بودن مدیریت مزرعه، عدم استفاده مؤثر از تکنولوژی و ماشین آلات کشاورزی و پایین بودن بهره وری عوامل تولید، همگی به نوعی در ارتباط با پر اکندگی اراضی هستند. از این رو، متخصصین برای رفع مشکلات و عوارض ناشی از پراکندگی اراضی، راه حل منطقی و قابل اجرای فرآیند یکپارچه سازی اراضی را که یک استراتژی بنیادی در ارتباط با اندازه زمین است، توصیه می کنند. تحقیق حاضر عوامل مؤثر بر پذیرش یکپارچه سازی بهره برداری در روستاهای شهرستان پاسارگاد می باشد. در بررسی تعیین عوامل موثر بر پذیرش یکپارچه سازی بهره برداری با استفاده از برآورد مدل رگرسیونی لوجیت است. برای این منظور 150 بهره بردار در 3 روستای شهرستان پاسارگاد در سال 1391 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تعیین عوامل موثر بر پذیرش یکپارچه سازی بهره برداری نشان می دهد که متغیرهای سطح تحصیلات بهره بردار، کیفیت اراضی بهره برداری، فاصله بین قطعات و برنامه های آموز شی(تلاش های ترو یجی) مهم ترین عوامل مؤثر بر پذیرش فرآیند یکپارچه سازی در اراضی بهره برداری روستاهای شهرستان پاسارگاد بوده که از نظر آماری در سطح یک درصد معنی دار می باشند. و متغیرهای تعداد افراد خانوار و حمایت های اعتباری عوامل بعدی تأثیرگذار هستند که در سطح معنی داری 5 درصد معنی دار می باشند و همچنین متغیر های اطلاعات و آگاهی از موضوع، اعتماد مردم به یکدیگر، اعتماد مردم به دولت و میزان مالکیت اراضی در سطح 10 درصد بر پذیرش این فرآیند مؤثرند. ضمن این که متغیرهای سن، درآمد زارعین، تحصیلات فرزندان، تجربه بهره برداران، سطح ز یرکشت، عضویت در تعاونی های روستایی، موقعیت اراضی، تعداد قطعات و حمایتهای فنی در سطوح مناسبی معنی دار نبوده اند.
کلمات کلیدی: اثرات اقتصادی، فرآیند یکپارچه سازی اراضی، پذیرش، عوامل مؤثر، بهره برداران
مقدمه:
رشد تولید محصولات زراعی در ایران، باوجود بکار بردن ماشینآلات،کودهای شیمیایی،سموم و بذرهای اصلاح شده و استفاده از شیوههای نوین زراعی،هنوز با مصرف داخلی و رشد آن فاصلهای قابل ملاحظه دارد. بهطور کلی کمبود تولیدات کشاورزی در ایران،علاوه بر محدودیت سطح زمینهای زیرکشت و پایین بودن بازده تولید،علتهای دیگری نیز دارد.روابط اقتصادی نابرابر و غیرعادلانه در روستاها، همراه با کمبود و یا نبود وسایل ارتباطی، بالا بودن سطح بیسوادی،نبود یا کمبود خدمات بهداشتی و درمانی،کمبود سرمایه اقتصادی،وجود واسطهها و پیلهوران بهعنوان روابط بین شهر و روستا،تسلط مناطق شهری از طریق سایر عوامل و موانع بازدارندگی در توسعه کشاورزی در روستا و تعیین قیمت تولیدات کشاورزی و کالاهای موردنیاز روستاییان توسط آنها و تعیین قیمت پایین برای محصولات کشاورزی از سوی دولت از جمله دیگر عوامل محدودکننده تولید در روستاها و بخش کشاورزی است. بطور کلی منطقهای کردن و یکپارچه نمودن کشت، یکی از روشهایی است که در توسعه کشاورزی برنج 30.4 درصد در هر هکتار افزایش می یابد. همچنین، در این مطالعه، اهمیت شایانی دارد. نرخ بازده داخلی طرح 30 ساله یکپارچه سازی اراضی 39.98 درصد یکپارچه سازی اراضی تنها در چهارچوب یک برنامهریزی کلی در سطح برآورد شده و از اینرو، این طرح در مقایسه با سایر نرخ های موجود توجیه مملکتی امکانپذیر است. بدین معنی که براساس ویژگیهای اقلیمی و پذیر است.
تناسب خاک و آب،برنامه و خطمشی کلی کشت و کار در مناطق مختلف امیر نژاد و رفیعی (1388)، بررسی عوامل مؤثر در پذیرش یکپارچه سازی تعیین میشود و با درنظر گرفتن کلیه نیازها،رئوس برنامه تنظیم اراضی شالیکاران در روستاهای منتخب استان مازندران پرداختند که نتایج میگردد.بدین ترتیب استفاده بهینه از منابع آب و خاک میسر میشود تا تحقیق نشان داد که متغیرها ی تعداد افراد خانوار و حما یت های اعتبار ضمن تناسب شرایط با کشت اصولی معین، امکان توسعه سایر ی عوامل بعدی تأثیرگذار هستند که در سطح معنی داری 5 درصد بر پذ پارامترها،نظیر ماشینآلات و نهادهها فراهم شود و در عین حال که یرش این فرآ یند مؤثرند. ضمن این که متغیرهای سن، درآمد زارعین، کشاورزان در کشت یا کشتهای معین مهارت و تخصص بیشتری کسب تحصیلات فرزندان، تجربه شا لیکاران، سطح ز یرکشت، عضویت در مینمایند،در افزایش راندمان و بازدهی نیروی کار نیز مؤثر تعاونیهای روستایی، موقعیت اراضی، تعداد قطعات و حمایتهای فنی در باشند.اصولا،منظور از یکپارچه کردن کشت این است که تمامی اراضی سطوح مناسبی معنی دار نبوده اند.
زارعان در یک منطقه یکپارچه شده و سپس به کشت یک محصول خاص احمدی و امینی((1385 در مطالعه خود با استفاده از پرسش نامه و
که به نظر محققین بالاترین راندمان را دارد و با شرایط محیطی و اقلیمی مصاحبه حضوری با کلیه کارشناسان مطلع و مرتبط با اجرای طرحهای نیز به خوبی سازگار باشد،اختصاص یابد.مایکل تودارو در این خصوص یکپارچه سازی در ادارات و مراکز خدمات جهادکشاورزی شهرستان مینویسد: کرمانشاه و منطقه لنجانات استان اصفهان نشان دادند که تأثیرات یکپارچه واقعیت این است که هرچند مشکل اساسی اراضی آمریکای لاتین کنترل سازی در بهبود سه عامل تکنولوژی، مدیریت مزرعه و زمین، بیشتر از سایر مقدار زیادی زمین توسط عده قلیلی از افراد است.در عین حال،مشکل عوامل تولید است. هم چنین مناطقی که در آنها طرح یکپارچه سازی اجرا اساسی آسیا تراکم عده بسیار زیادی از افراد برروی زمینهای بسیار کوچک شده است، دارای مالکیت های بزرگ تر، پراکندگی قطعات بیشتر و بهره است.و زمینهای دهقانان در آسیا به قسمتهای جزء تقسیم شده و چند برداران کمتر، باسوادتر و جوان تری می باشند. هم چنین، این روستاها از پارگی اراضی یا قطعه قطعه شدن اراضی ( Land Fragmenlation) برنامه های آموزشی - ترویجی بیشتری برخودار بوده اند. اتفاق میافتد. آشکار آهنگرکلایی و همکاران((1385 با استفاده از تکنیک تجز یه و پژوهش حاضر حول محور همین مسائل و در این راستا صورت گرفته است تحلیل چند معیاره، عوامل مؤثر بر اجر ای طرح یکپارچه سازی اراضی و هدف آن اثرات اقتصادی و دست یابی به علل و عواملی است که برتمایل روستای گلیرد شهرستان جویبار استان مازندران را مورد بررسی قرار داده و کشاورزان روستاهای پاسارگاد به یکپارچگی اراضی تاثیر گذارند. بدین نشان دادند که اصلیترین عوامل محدودکننده اجر ای این طرح، بترتیب منظور روستاهای ده نو،کرد شول و همت آباد واقع در شهرستان پاسارگاد اولویت شامل عامل فرهنگی (سطح سواد، باورهای سنتی)، عامل اجتماعی در سال 91 به اجرا درآمده است، به عنوان منطقه تحقیق انتخاب شد. (مالکیت)، عامل فنی و اجرایی (تحویل به موقع اراضی یکپارچه شده، مطالعات انجام شده در زمینه یکپارچه سازی اراضی مؤید اهمیت آن در ساخت کانال ها، راه ها، زهکش ها)، و عامل اقتصادی (کاهش هز ینه تو توسعه و بهبود وضعیت کشاورزی به لحاظ افزایش تولید محصولات لید و افزایش درآمد ) در جامعه کشاورزی می باشد.
کشاورزی و بهبود سطوح درآمدی کشاورزان است. یکپارچه سازی اراضی وداروا و لولچوا (2005) با استفاده از بررسی آثار اجتماعی و اقتصادی کشاورزی از عوامل عمده دگرگونی در بخش کشاورزی به شمار می رود، به پراکندگی اراضی در بلغارستان نشان داد که پراکندگی اراضی مانع استفاده گونه ای که کشورهای توسعه یافته با توجه درست و دقیق به یکپارچه و به کارگیری روش های جدید کشاورزی شده و کار آیی عوامل تو لید را سازی توانستند بیشترین سهم تولید محصولات کشاورزی در جهان را به کاهش می دهد .هم چنین ، درک برنامه های آموزشی و انگیزه ها ی حما خود اختصاص دهند، که نقشی مهم در توسعه روستایی این کشورها داشته یتی از عوامل مهم در پذیرش یکپارچه سازی اراضی در این کشور به شمار است. در واقع، با یکپارچه سازی اراضی، سهم بخش کشاورزی نسبت به می آید .در حالی که گئورگیوسکی((2005 با استفاده از الگوی رگرسیون سایر بخش ها افزایش خواهد یافت (ژو، .(1999
چند متغیره نشان داد که پراکندگی ز یاد اراضی و دور بودن قطعات زمین امیر نژاد و رفیعی (1388)، به مطالعه ارزیابی اقتصادی ومالی یکپارچه از یکدیگر و افز ایش هزینه های تو لید، تأسیس تعاو نی های روستائی، و سازی اراضی در دشت هزار مازندران پرداختند که نتایج تحقیق نشان حما یت های فنی دولت عوامل عمده ی پذیرش یکپارچه ساز ی اراضی در میدهد که با اجرای طرح ، نسبت به پیش از آن، نرخ سود خالص در کشت مقدونیه است.
تحقیق گونزالس گارسیا((2007 در اسپانیا نشان داد که برنامه ها ی یکپارچه سازی گامی مهم در جهت بهبود کارآیی نیروی کار و بهره وری بهینه از اراضی کشاورزی می باشد و افز ایش آگاهی کشاورزان در مورد نتایج اقتصادی و اجتماعی یکپارچه سازی اراضی، انتقال اطلاعات مفید به کشاورزان توسط مروج ین، و برنامه های حمایتی دولت عوامل مؤثر در پذ یرش این برنامه می باشد.
ویتیکاینن (2004) با استفاده از مرور مطالعات یکپارچه سازی اراضی در اروپا، به این نتیجه رسید که اندازه ی قطعات و کاهش تعداد آنها، موجه ترین دلیل بر ای سودمند بودن برنامه یکپارچه سازی اراضی می باشد و وجود تفاوت شدید در حاصلخیزی اراضی و امکان دسترسی برخی از اراضی به جاده و منابع آب، باعث می شود که تعو یض اراضی و یکپارچه نمودن آنها با مشکلات ز یادی همراه باشد.
بکمان((2002 بیان میکند یکپارچه سازی اراضی باعث توسعهی روستایی در سوئد شده است و با به کارگیری مدل های ترویجی نشان داد که مهم ترین عوامل در پذیرش یکپارچه سازی ار اضی از سوی کشاورزان سطح تحصیلات و آگاهی کشاورزان، شرایط جغرافیایی اراضی، تعداد قطعات، و برنامه های آموزشی کشاورزان می باشد.
نایلون (1959) با بررسیهای میدانی در اسپانیا خاطر نشان کرد که؛پراکنش نه تنها منافع اجتماعی ندارد،بلکه موجب از دست رفتن منافع اقتصادی زمین نیز میگردد.به عبارتی دیگر به نظر او پراکنش مانع عمدهء عقلانی کردن کشاورزی در اسپانیا به شمار میرفت.
مواد و روش ها:
روش تحقیق در این قسمت استقرایی خواهد بود و نوع تحقیق نیز توصیفی با روش زمینه یابی یا تحقیق پیمایشی است که اطلاعات به طور مستقیم از گروه های هدف (بهره برداران سرپرست خانوار) جمع آوری می شود. به لحاظ مقایسه نتایج حاصله از یکپارچه سازی در زمینه های مختلف، برای برخی از متغیرها، بهره بردارانی که در میان روستاها مشمول یکپارچه سازی اراضی نشده اند نیز مورد مطالعه قرار گرفته می شود. به طور مثال عامل تورم (به عنوان متغیر مداخله گر) بر افزایش مقادیر هزینه ها در طول زمان، مانع از برآورد واقعی هزینه های تولید می گردد، لذا مقایسه هزینه در بین زمینهای یکپارچه و زمینهای پراکنده در حال حاضر صورت می گیرد که امکان مقایسه را با شفافیت بیشتری همراه سازد. لذا اطلاعات مربوط به هزینه ها و مقایسه آنها از بهره بردارانی که مالک اراضی یکپارچه و پراکنده بودند، جمع آوری می شود. باتوجه به اینکه شرایط روستاها و نحوه یکپارچه کردن اراضی و نظر روستاییان در گرو ه های هدف در سطح منطقه مورد مطالعه متفاوت است، بنابراین مقرر می شود کل بهره برداران مورد نظرسنجی و مطالعه قرار گیرند .این کار حجم زیادی پرسش نامه و کارهای میدانی را می طلبد ولی به لحاظ رعایت دقت در جمع آوری نظرات نه تنها این کار انجام می گیرد بلکه تعدادی بهره بردار غیر مشمول نیز مورد ارزیابی قرار می گیرند. برای سنجش اثرات اقتصادی طرح متغیرهایی مانند : تعداد قطعات زراعی، وسعت بهره برداریها، هزینه های زراعت، سطح زیرکشت، تنوع محصولات، عملکرد محصولات کشاورزی، مصرف آب، ضریب مکانیزاسیون، ارزش زمین و میزان سرمایه گذاری مورد بررسی و مقایسه قرار می گیرد.
برای بررسی عوامل مؤثر بر یکپارچه سازی اراضی، پرسش نامه ای طراحی میشود که علاوه بر ویژگی های اقتصادی- اجتماعی بهره برداران نظیر سن، تحصیلات، درآمد، تعداد افراد خانوار، سطح تحصیلات فرزندان، و تجربه ی بهره برداری، عوامل دیگری نظیر سطح زیرکشت، کیفیت اراضی، موقعیت اراضی، برنامه های آموزشی (تلاش های ترو یجی)، عوامل حمایتی (حمایت اعتباری و حمایت فنی)، تعداد قطعات زمین، فاصله بین قطعات، عضویت در تعاو نی های روستایی، اطلاعات و آگاهی از موضوع، اعتماد کشاورزان به یکدیگر، اعتماد کشاورزان به دولت و میزان مالکیت اراضی مورد پرسش قرار می گیرد. متغیرهایی نظیر کیفیت و موقعیت اراضی، حمایت اعتباری، حمایت فنی، و برنامه های آموزشی، اطلاعات و آگاهی از موضوع، اعتماد کشاورزان به یکدیگر، اعتماد کشاورزان به دولت متغیرهای کیفی هستند که بر ای کمی نمودن این متغیرها از طیف لیکرت استفاده شده است.
جامعه آمار ی تحقیق، بهره برداران 3 روستای شهرستان پاسارگارد استان فارس می باشند و تعداد نمونه بر اساس میانگین و واریانس جامعه آماری به وسیله تکمیل پیش پرسش نامه و با استفاده از فرمول کوکران ( Cochran technique) تعیین گردید. ابتدا بر اساس روش نمونه گیری تصادفی ساده (Simple random sampling ، از بین روستاهایی که اراضی آنها یکپارچه شده بود تعداد 3 روستا ی روستاهای ده نو،کرد شول و همت آباد واقع در شهرستان پاسارگاد انتخاب شده و سپس تعداد 150 بهره بردار نیز بر اساس روش نمونه گیری تصادفی ساده از این 3 روستا انتخاب شدند . در واقع روش نمونه گیری در این مطالعه، نمونه گیری خوشهای دو مرحله ای (sampling Two stage cluster)
بوده است. به منظور دست یابی به برازش بهتر از الگوی مورد نظر، از این تعداد نمونه، 75 نمونه مربوط به بهره بردارانی بوده که اراضی آنها یکپارچه شده و 75 نمونه د یگر نیز مربوط به شا بهره بردارانی بوده که اراضی آنها یکپارچه نشده است
متغیرهایی مانند سن، درآمد زارعین، سطح تحصیلات بهره بردار، تعداد افراد خانوار، تحصیلات فرزندان، تجربه بهره بردار ، سطح ز یرکشت، عضویت در تعاونیها ی روستایی، کیفیت اراضی بهره برداری، موقعیت اراضی، تعداد قطعات، فاصله بین قطعات، برنامه های آموزشی (تلاش های ترویجی)، حمایت های اعتباری و حمایتهای فنی، طلاعات و آگاهی از موضوع، اعتماد کشاورزان به یکدیگر، اعتماد کشاورزان به دولت و میزان
مالکیت اراضی مهم ترین عوامل به عنوان متغیرهای توضیحی وارد الگوی مورد نظر شده اند.
به طور کلی ، برای بررسی رگرسیون هایی که د ارای متغیر وابسته دوتایی می باشند از مدل های احتمال خطی، لوجیت، پروبیت و توبیت استفاده می شود .در این تحقیق برای بررسی تأثیر متغیرهای توضیحی مختلف بر پذیرش یکپارچه ساز ی اراضی از مدل رگرسیونی لوجیت استفاده می شود. بررسی این که چه عواملی احتمال انتخاب یک گزینه (فرآیند یکپارچه سازی اراضی) را تحت تأثیر قرارمی دهند، فرض می شود که متوسط مطلوبیت به دست آمده از یک انتخاب توسط شالیکار به صفات آن انتخاب که برای شالیکاران مختلف، متفاوت است بستگی دارد . اگر مطلوبیت به دست آمده از هر یک از انتخاب ها (پذیرش یا عدم پذیرش یکپارچه سازی) به عنوان متوسط مطلوبیت به علاوه یک جزء اخلال تصادفی تعریف شود، روابط 1 و 2 را خواهیم داشت (جودگه و همکاران، : (1988
که در آن، Ui0 وUi1 مطلوبیت های به دست آمده از انتخاب های بهره برداران، 8 L0 و 8 L1 متوسط مطلوبیت ها ی به دست آمده ، z i0 و z i1 بردار مشخصات گزینه ها که توسط بهره بردار i دریافت می شوند ، wi یک بردار از مشخصات اجتماعی-اقتصادی i امین بهره بردار و ei0 و ei1 اجز ای اخلال تصادفی می باشند .با توجه به مطالب ذکر شده ، 8 L0 و 8 L1 تصادفی بوده و i امین بهره بردار ، گزینه اول را در صورتی انتخاب خواهد نمود که 8 L1> 8 L0 اگر برای متغیر غیر قابل ، مشاهده y*i داشته باشیم y*i = Ui1 - Ui0 >0 در نتیجه مقادیر تصادفی قابل مشاهده yi به صورت رابطه 3 تعیین می شود:
پارامتر y*i را میتوان به صورت روابط 4 و 5 باز نویسی نمود:
که در آن X*i ، و e*i بترتیب متغیرهای توضیحی (مستقل ) ، پارامترهای ناشناخته و خطاهای تصادفی می باشند .احتمال این که yi = 1 باشد، به صورت رابطه 6 خواهد بود:
تابع توزیع تجمعی متغیر تصادفی لوجستیک به صورت رابطه 7 می باشد:
احتمال عدم انتخاب یک گزینه (پذیرش یا عدم پذیرش یکپارچه سازی) توسط بهره برداران نیز با استفاده از رابطه 8 به دست می آید:
در نتیجه، می توان رابطه 6 را به صورت رابطه 9 باز نویسی نمود
بنابراین، در مدل لوجیت احتمال این که i امین بهره بردار فرآیند یکپارچه سازی اراض ی را بپذیرد، به صورت رابطه 10 محاسبه میشود:
با توجه به رابطه (10-2)، احتمال این که i امین فرد بهره بردار فرآیند یکپارچه سازی اراضی را نپذیرد، به صورت رابطه (11-2) محاسبه می گردد:
مدل
مدل رگرسیونی که دراین مطالعه مورد استفاده قرار می گیرد به صورت زیر است:
که y متغیر وابسته بوده و پذیرش فرآیند یکپارچه سازی را نشان می دهـد اگر بهره بردار فرآیند یکپارچه سازی اراضی خود را بپذ یرد، متغیر وابسته یک خواهد بود و اگر نپذ یرد، متغیر وابسته مقدار صفر اختیار مـی کنـد. و همچنین ضرایب برآورد شده عوامل مـوثر بـر پـذیرش فرآینـد یکپارچـه سازی می باشد و x عوامل موثر بر پذیرش فرآیند یکپارچه سازی می باشد
پس از اطمینان از روایی پرسش نامه ها و نرمال بودن اطلاعات، برای بررسی و تحل یل داده ها و اطلاعات استخراج شده، از نرم افزار آماری SPSS و نرم افزار اقتصادی Shazam و Eviews استفاده می شود.
اطلاعات مرتبط با پیشینه طرح و کلیات آن به روش کتابخانه ای و با تکیه برمستندات موجود درسازمانهای اجرایی وپژوهشی، بویژه سازمان جهاد کشاورزی، تهیه شده است.. داده های مورد استفاده در این مطالعه حاصل عملیات میدانی و پرکردن پرسشنامه از خانوار منطقه مورد مطالعه و مصاحبه با کارشناسان محلی وابسته به وزارت کشاورزی مرکزخدمات یکپارچه سازی در شهرستان مذکورمی باشد.
نتایج تحقیق:
بعد از بررسی پرسشنامه های تکمیل شده 150) پرسشنامه) به منظور عوامل موثر بر پذیرش فرآیند یکپارچه سازی اراضی، اطلاعات مربوط به ویژگی اجتماعی و اقتصادی بهره برداران استخراج شده است. این اطلاعات که شامل میانگین، میانه، انحراف معیار، مقدار حداقل و حداکثر متغیر های اقتصادی - اجتماعی بهره برداران می باشد، برای بهره بردارانی که فرآیند یکپارچه سازی را پذیرفتند در جدول (1) و برای بهره بردارانی که فرآیند یکپارچه سازی را نپذیرفتند در جدول (2) آمده است.
جدول :(1) نتایج آماری ویژگیهای اجتماعی - اقتصادی بهره برداران اراضی یکپارچه
