بخشی از مقاله
خلاصه
تصادفات جادهای و حوادث ترافیکی در کشورهای در حال توسعه بسیار زیاد بوده بطوری که 80 درصد کل تلفات جادهای در این کشورها اتفاق میافتد و عامل اصلی مرگ و میر و صدمات جانی را تشکیل میدهد. متأسفانه، ایران یکی از کشورهایی است که بالاترین میزان تلفات انسانی در حوادث رانندگی را دارد. آمار کشته شدگان در تصادفات وسائل نقلیه در ایران، دوبرابر و آمارمصدومین در سوانح ترافیکی،تقریباٌ پنج برابر میانگین آمارهای جهانی است.
از طرفی در ایران حمل ونقل جادهای نسبت به حملونقل ریلی، هوایی و دریایی از اهمیت ویژهای برخوردار است بطوری که حدود 80 تا 90 درصد حمل کالا و مسافر از طریق جاده و راههای زمینی انجام میشود به همین دلیل تصادفات و تلفات مالی و جانی در این نوع حمل ونقل نسبت به دیگر روشها بسیار بیشتر است.عوامل مؤثری در بروز حوادث دخیل هستند. در سه عنوانکلّی به جاده و مسیرهای عبوری، وسیلهنقلّیه و عامل انسانی تقسیم می شود که هر کدام از این عوامل زیربخشهای گوناگونی را دربر میگیرند.
هدف اصلی این مقاله، مطالعهی عوامل مختلف بروز حوادثجادّهای به ویژه انسان میباشد، چرا که مطالعات تحقیقاتی متعدد نشان میدهد که عامل انسانی 90 درصد از علل تصادف را تشکیل میدهد. به عبارت دیگر ویژگیهای شخصیتی در رانندگی پرمخاطره تاثیر داشته و خطرات بیشماری را به همراه دارد و به نظر میرسد که راه حلهای ارائه شده در این بررسی میتواند مورد استفاده سایر پژوهشگران قرار گیرد و میزان شیوع آن را کاهش دهد.
مقدمه
حدود دو قرن ازاوّلین مرگهای ناشی از رانندگی میگذرد و امروز در دنیایی زندگی میکنیم که سالانه 1,200,000 نفر به علت وقوع تصادفاتجادّهای میمیرند. طبق گزارشات سازمان بهداشت جهانی در سال 2009، یک میلیون و سیصد هزار نفر بر اثر تصادفاتجادّهای کشته و حدود سی الی پنجاه میلیون نفر زخمی و یا معلول شدهاند که برای خانوادهها و بازماندگان اثرات زیانبار روحی و اقتصادی بر جای گذاشته است.[1]
آمار نشان میدهد که 80 %از کل تلفات جادهای که در حال حاضر هرساله به وقوع می پیوندد،در کشورهای در حال توسعه و تازه استقلال یافته رخ میدهند. البته شاید این امر طبیعی باشد زیرا پرخودروترین کشورها، بیش از نیم قرن فرصت داشتند تا بیاموزند که چگونه از عهده افزایش خودروها برآیند، در حالی که کشورهای فقیر فرصت کمتری داشتهاند .بسیاری از کشورهای در حال توسعه، معضلجدّی و روبه وخامت تصادفاتجادّهای را دارا میباشند، در حالی که اینوضعیّت در کشورهای پیشرفته در حال بهبود است.[1]
جدای از منظر انسانی، مشکل هزینهی تصادفاتجادّهای در کشورهای آفریقایی و آسیایی، حداقل یک درصد تولید ناخالصملّی سالانهی آنها ست. بضاعت این کشورها، اجازهی چنین هزینهای را نمیدهد. با مقایسهی علل عمومیتر مرگ و میر در کشورهای در حال توسعه، دیده میشود که مرگ ناشی از تصادفاتجادّهای به هیچ وجه بیمعنا نیست. عوامل مؤثری در بروز این حوادث دخیل هستند. در سه عنوانکلّی به جاده و مسیرهای عبوری، عامل انسان و عامل وسیله ینقلّیه تقسیم می شوند که هر کدام از این عوامل زیربخشهای گوناگونی را در بر میگیرند. مطالعات تحقیقاتی متعدد نشان میدهد که عامل انسان، % 90 از علل تصادفات را تشکیل میدهد.با اینمقدّمه، این مقاله در پی بررسی مهمترین عوامل مؤثر بر بروز حوادثجادّهای، به ویژه انسان میباشد.[2]
مهندسی راه ، در اصل بر پایه ی شناخت تصادفات و شیوههای رسیدن به این شناخت بنا نهاده شده است.اولدیر و اسپایسر عقیده دارند که حوادث رانندگی را می توان پیامدوضعیّتی دانست که سه عامل راه،وسیله ینقلیّه، و عامل انسان درآن مؤثر هستند .[4] باتوجّه به اینکه در سالهای گذشته، عامل انسانی مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته و نظرات مختلفی در این باره ارائه گردیده است، با کاربرد واژهی کلیدی در اینترنت و سایتهای مرتبط و استفاده ازمجلّات تخصصی این رشته، جستجوی مقالات و پژوهشهای لازم انجام شد و در انتها 15 منبع واجدالشرایط انتخاب و ضمن نقد و بررسی این مطالعات، به سه عامل "خستگی"،" حواس پرتی "و" بروز خشم ناشی از استرس شغلی "به عنوان مهمترین عوامل انسانی اقدام گردید.
طبق آمار و اطلاعاتی که سازمان پزشکی قانونی اعلام کرده است: اولین عامل مرگ و میر غیر طبیعی در ایران تصادفات جادهای است، بطوری که در فروردین و اردیبهشت سال 1390 تعداد 3 هزارو 353 نفر در تصادفات رانندگی کشته شدهاند. تعداد کشتهها در این حوزه بیشاز تلفات ناشی از مصرف مواد مخدر و بیماریهای خاص است. بررسی آمارهای نشان دهنده این است که ایران از نظر تعداد مرگ و میر در هر 100 هزار نفر جمعیت رتبه 11ام را در بین کشورهای جهان دارد. البته لازم به ذکر است که در صورت حذف کشورهایی همانند - اریتره، جزایر کوک، گامبیا - از این مقایسه - به دلیل تعداد مرگ و میر و جمعیت پایین آنها - ایران در رتبه 8ام قرار خواهد گرفت.
این نکته لازم به تاکید است که ایران در بین این 8 کشور به لحاظ تعداد مرگ و میر بالاترین رتبه را داراست و تنها کشور مصر با 15 هزار کشته جادهای در سال، با ایران قابل قیاس است. در صورتی که این مقایسه را تنها از منظر تعداد مرگ و میر انجام دهیم. ایران پس از کشورهای بزرگ و پرجمعیت هند، چین، ایالت متحده، روسیه و برزیل قرار دارد. این5 کشور علاوهبر جمعیت و وسعت بالا دارای حجم تردد بالای بار و مسافر نیز هستند و به لحاظ کیلومتر از مسیر جادهای دارای بالاترین مقادیر در جهان هستند - ایالت متحده رتبه اول، چین رتبه دوم، هند رتبه سوم، برزیل رتبه چهارم و روسیه رتبه پنجم - در رتبه بندی کشورها بر اساس تلفات جادهای، مصر نیز در رتبه 10ام قرار دارد. در یک جمع بندی کلی میتوان ایران را - با رتبه 28 در طول راهها - در کنار کشوری همانند مصر - با رتبه 71در طول راهها - دارای بدترین وضعیت به لحاظ تعداد مرگ و میرهای ناشی از تصادفات ترافیکی دانست.
