بخشی از مقاله
چکیده
اعتیاد به مواد مخدر نوعی آسیب اجتماعی است که بدان بلای هستی سوز نام نهاده اند. چرا که سلامت جامعه را به مخاطره می اندازد و باعث تخریب مهمترین بخش توسعه، یعنی نیروی انسانی می شود.
هدف مقاله حاضر تحلیل عوامل مهم موثر در اعتیاد جوانان کوی شهریار شهرک باغمیشه تبریز می باشد.روش مورد استفاده در مقاله، پیمایش و جامعه آماری، کلیه جوانان کوی شهریار شهرک باغمیشه به تعداد 200 نفر است، با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای - جهت تعیین کوی شهریار - و نمونه گیری تصادفی ساده - جهت تعیین نمونه - ، نمونه آماری انتخاب شد که حجم آن طبق برآورد فرمول کوکران و جدول کرجسی مورگان 65 نفر تعیین شد. جهت جمع آوری اطلاعات از پرسش نامه و برای تجزیه و تحلیل داده ها از رگرسیون چند متغیره استفاده شد.
پژوهش با سه فرضیه اساسی، تاثیر عوامل خانوادگی، اجتماعی و روحی و روانی بر اعتیاد جوانان شروع شد و نتایج نشان از تایید فرضیه ها دارد. لذا برای جلوگیری از اعتیاد جوانان به مواد مخدر، باید مسائل و مشکلات در حوزه ی روحی و روانی ، خانوادگی و اجتماعی مورد تحلیل علمی قرار گیرد.
-1 مقدمه
با تغییر تدریجی شیوه زندگی بدنبال پیشرفت تمدن ، همانگونه که بشر از رفاه بیشتری برخوردار می شود عوارض و معضلات نیز رخ می نماید . زمانی انسانها به شیوه ای سنتی و ابتدائی زندگی می کردند و مسائل و مشکلات جمعی و روانی شان را نیز سنتی حل می کردند اما با تغییر شیوه زندگی به شکل امروزی و جدید گاهی مسائلی ایجاد می شود که حل آن از عهده بسیاری از افراد خارج است .بروز بیماریهای روانی و سیر تدریجی آن منجر به ایجاد رفتارها و عادت هایی در انسان می شود که بعضاً کنترل و ترک آن بسیار مشکل و گاهی غیرممکن است .
اعتیاد انسان به مصرف مواد و داروها از جمله این عادت هاست. اعتیاد یعنی خوگرفتن و وابسته شدن جسمی، روانی و عصبی فرد به مواد مخدر که ترک یا فرار از آن ناممکن و یا بسیار مشکل است. اعتیاد یعنی مصرف نابجا و مکرر مواد مخدر که موجب وابستگی به آنها میشود. این وابستگی بدنی و روانی است، ترک مصرف مواد افیونی مشکلات و محرومیت های بدنی و روانی را در پی خواهد داشت.
در پاسخ به این سوال که سابقه اعتیاد به کدام عصر بر می گردد؟ باید گفت که بشر از هفت هزار سال قبل، از وجود یک ماده مخدّر قوی در خشخاش آگاه بوده است. در لوحه هایگِل ی متعلق به پنج هزار سال قبل از میلاد که از سومریان باقی مانده، از تریاک نام برده شده است. در حدود چهار هزار سال قبل از میلاد، تریاک کشیدن در چین رایج بوده است. 1500 سال قبل از میلاد، تخم خشخاش از مصر به یونان برده شد. پزشکان ترکیباتی از تریاک را برای بیماری های مختلف جسمی و روانی تجویز می کردند. درابتدا از مواد مخدّر برای معالجه دردها استفاده می شد، ولی در اثر استفاده بیشتر، زمینه اعتیاد انسان ها فراهم گردید و روز به روز گسترش یافت.
عوامل متعددی در شکل گیری اعتیاد نقش دارند، با این تفاوت که میزان تأثیر گذاری آنها با هم فرق می کند. برخی نقش بنیادی دارند، ولی بعضی دیگر، زمینه ساز اعتیاد هستند. عوامل فردی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در فرایند شکل گیری اعتیاد، تأثیر دارند. از این رو امروزه درباره اعتیاد، در حوزه های مختلف جامعه شناسی، روان شناسی و... بحث می شود.
سیر پیشرونده اعتیاد به مواد و ترویج روشهای مصرف غیربهداشتی آن همچون تزریق مواد مخدر با سرنگ مشترک منجر به بروز بیمایهای لاعلاجی همچون ایدز می شود که بیش از 70000000 نفر را در جهان گرفتار نموده است و در کشور ما نیز بیش از 14000 نفر به آن آلوده اند . مجموعه مسائل موجود ، دست اندرکاران و آگاهان را می بایست وادار به برنامه ریزی و اقدامات مناسب جهت کنترل معضلات اجتماعی نماید . یکی از استراتژی های مهم مبارزه با بروز معضلات اجتماعی ، آموزش و اطلاع رسانی است
ما نیز به نوبه خود کوشیده ایم سهمی کوچک در آگاهی رسانی به جوانان و هم وطنان داشته باشیم و با ترسیم روشهای پیشگیری و درمان معضل اعتیاد ، قدمی هر چند کوچک برای کمک به هم وطنان خود برداریم ;که این امر ازطریق تحلیل علمی مسایل دخیل در اعتیاد را می طلبد. طبق نتایج این تحقیق با بهبود آسیب های موجود در سه زمینه ی اجتماعی وخانوادگی وروحی روانی می توان جلو اعتیاد را گرفت.
-2 بیان مسأله:
اعتیاد به مواد مخدر به عنوان جدیترین مسأله اجتماعی جهان، وجوه مختلف جامعهشناسی، روان-شناسی، حقوقی، سیاسی و... دارد. به اعتقاد تحلیلگران اجتماعی، اعتیاد به مواد مخدر، بهعنوان یکی از مسائل پیچیده اجتماعی درعصر حاضر است که زمینه ساز بروز بسیاری از آسیبها و انحرافات اجتماعی میباشد. به عبارت دیگر رابطه اعتیاد با مسائل اجتماعی ارتباطی دو جانبه است؛ از یکسو اعتیاد، جامعه را به رکود و انحطاط میکشاند و از سوی دیگر پدیدهای است که ریشه در مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه دارد. اعتیاد گرایش فرد را به اصول اخلاقی و معنوی و ارزشهای اجتماعی کاهش میدهد بهطوری که آسیب شناسان اجتماعی، اعتیاد را به مثابه » جنگ شیمیایی خانگی « و » جنگ بدون مرز « میدانند.
سازمان بهداشت جهانی مسأله مواد مخدر، اعم از تولید، انتقال، توزیع و مصرف را در کنار سه مسأله جهانی دیگر یعنی تولید و انباشت سلاحهای کشتار جمعی، آلودگی محیط زیست، فقر و شکاف طبقاتی، از جمله مسائل اساسی شمرده است که حیات بشری را در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در عرصه جهانی مورد تهدید و چالش جدی قرار میدهد. ضرورت شناخت ابعاد و سطوح این مسأله اجتماعی زمانی عمیقتر درک میشود که بدانیم پدیده اعتیاد، متأثر از توسعه فنآوریهای ارتباطی و رایانهای و باندهای مافیایی و دستهای پنهان است و از چنان پیچیدگیهایی برخوردار شده که سازمان ملل متحد آن را از جرایم سازمان یافته تلقی و اقدام به صدور کنوانسیونها و پروتکلهای مختلف برای مقابله با آن - کنوانسیونهای 1971، 1961 ، پروتکل اصلاحی 1972 و کنوانسیون - 1988 نموده است.
حجم گسترده تجارت و چرخش مالی مرتبط با قاچاق مواد مخدر در سطح جهان و نقش مافیای منطقهای و جهانی این موضوع را بسیار قابل تأمل کرده است. [ 3 ] در اهمیت موضوع می توان گفت که در عصر حاضر مسئله مواد مخدر شکل مخاطره آمیز و کاملا پیچیده ای به خود گرفته و در عین حال گسترش جهانی یافته است. اعتیاد به مواد مخدر علاوه بر زیانهای جدی و خطرناک جسمی از قبیل ابتلا به بیماریهای عفونی واگیردار همچون ایدز - هپاتیت - سل- عوارض و مشکلات عدیده اجتماعی و اقتصادی ازقبیل افزایش جرمهای مرتبط با مواد مخدر همچون جنایت و سرقت، فقر و تکدی گری و هدر رفتن سرمایه های کلان مادی کشورها را بدنبال داشته است.
کشور ما دارای جمعیتی جوان است. بیش از %50 جمعیت کشور درسنین زیر 20 سال بوده و %62 از این جمعیت در شهرها ساکن بوده و از هر چهار نفر ایرانی یک نفر در معرض مهاجرت قرار دارد. موقعیت استراتژیک ایران و قرارگیری آن در کنار کشورهایی همچون افغانستان و پاکستان که جزو تولید کنندگان عمده مواد مخدر هستند به اهمیت این مساله می افزاید. امروزه اعتیاد در ایران یک آسیب اجتماعی جدی است که همراه خود مسائل اجتماعی زیادی ازجمله افزایش آمار قتل، دزدی، ازهم پاشیدگی خانواده ها، بی سرپرست شدن کودکان، بارمالی خیلی زیاد بر دوش خانواده ها وغیره به بار می آورد.
مسائلی از این قبیل ایجاب می کند که اعتیاد باید جدی گرفته شودوبرای حل این آسیب اجتماعی تدابیر اساسی اندیشیده شود. ما شاهد اقداماتی از سوی نهادهای متولی این امر هستیم اما متاسفانه بدلیل عدم شفافیت شرح وظایف هر کدام از نهادهای مذکور، تمام تلاشها از تحلیل های علمی گرفته تا اقدامات عملی، همه بی نتیجه می مانند. باوجود این، نباید دست روی دست گذاشت واز انجام اقدامات کار ساز سرباز زد.
اعتیاد در شهرستان تبریز نیز مثل دیگر نقاط جهان، آسیبی اجتماعی است که گریبان جوانان را گرفته که قطعا عواملی گوناگون موجب این مسئله خانمان برانداز شده است از جمله بیکاری و نبود سرگرمی و غیره.
لذا تحقیق حاضر بر آن است تا با تحلیل جامعه شناختی خود این آسیب را مورد بررسی و مطالعه قرار دهد و به این سؤال پاسخ دهد که عوامل خانوادگی و اجتماعی و روحی - روانی تا چه حد در گرایش جوانان به سمت استفاده از مواد اعتیادآور مؤثر هستند و همچنین استفاده از این مواد برای جامعه چه تبعاتی دارد؟
-3 مبانی نظری
جامعه شناسان و نظریه پردازان طی یکی دو قرن گذشته نظریات متفاوت و راهگشایی در زمینه انحرافات اجتماعی منتشر کرده اند که هر کدام با توجه به ساختار جامعه و شرایط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی جوامع توسعه یافته و در حال توسعه می تواند تبیین کننده انحرافات و ارائه دهنده راه حل در این زمینه باشد. مرتون علت ریشه ای انحرافات را شرایط ساختی جامعه می داند. به نظر وی دو ساخت اساسی در جامعه وجود دارد یعنی »اهداف نهادی شده« و »وسایل نهادی شده« که ارزش ها و امور مطلوب و شیوه های استاندارد کنش برای رسیدن به آن اهداف در جامعه است.
تعامل بین این دو ساخت موجب بروز رفتارها و شخصیت های مختلف و گاه متناقض در جامعه می شود. به طور کلی از نظر مرتون، شرایط نابسامان اقتصادی و اجتماعی موجب گرایش به اعتیاد می شود و در اصل اعتیاد جرم نیست، نوعی بیماری اجتماعی است که اگر از ابتدای وقوع آن به فکر اصلاح و پیشگیری نباشیم ممکن است به دیگران نیز سرایت کند و بیماری عمومی و بحرانی اجتماعی پدید آورد.
لمرت و بکر در نظریه برچسب زنی معتقدند ، اولین بار کسی که از روی کنجکاوی، آزمایش یا سرخوردگی رو به مواد مخدر می آورد، اصلاً این عمل را اقدامی انحرافی نمی پندارد اما چون این کنش توسط افراد مهم دیگر مثل دوستان، والدین، مقامات رسمی و پلیس و... انحراف تلقی می شود و با مجازات روبه رو می گردد، فرد برچسب بزهکار، منحرف و معتاد را از دیگران دریافت می کند و طرز رفتار دیگران با وی بر مبنای همین برچسب تنظیم می شود
