بخشی از مقاله
چکیده
تجربه کشورهای توسعهیافته نشان می دهد که عامل اصلی رشد و توسعه اقتصادی آنها سرمایهگذاری بوده است. سرمایه گذاری های انجام شده توسط بخش خصوصی و دولتی انجام میگیرد ولی مطالعات مختلف نشان میدهد که سرمایه گذاری دولتی معمولا" مستقل از انگیزه کسب سود و درآمد صورت می گیرد در حالیکه سرمایهگذاری خصوصی تحت انگیزه کسب سود قرار دارد از این جهت معمولا سرمایهگذاریهای صورت گرفته توسط بخش خصوصی از کارایی و بهرهوری بالاتری برخوردار است.
از طرف دیگر سرمایه گذاری بخش خصوصی نسبت به شرایط کلان و نااطمینانی و بیثباتی سیاستها بسیار حساس میباشد از اینرو شناخت عوامل اثر گذار بر سرمایهگذاری خصوصی از اهمیت ویژهای میتواند برخوردار باشد. در همین راستا این مقاله به دنبال شناخت و تحلیل عوامل موثر بر سرمایهگذاری خصوصی در اقتصاد ایران میباشد.
در این مقاله بعد از ارایه مطالعات نظری و تجربی در رابطه با این موضوع متغیرهایی مانند ارزش افزوده اقتصادی، اعتبارات اعطایی به بخش خصوصی، درآمدهای نفتی، آزادی اقتصادی، ریسک سرمایهگذاری و استهلاک سرمایه به عنوان عوامل اثرگذار بر سرمایهگذاری بخش خصوصی در نظر گرفته شده است.
با توجه به الگوهای مطرح شده برای کشورهای در حال توسعه، از الگوی شتاب انعطافپذیر برای تبیین نظری این تحقیق استفاده شده و با استفاده از دادههای آماری اقتصاد ایران برای سالهای 1356 تا 1386 تاثیرگذاری هر یک از این عوامل بر سرمایهگذاری خصوصی در بخش صنعت و معدن مورد آزمون قرار گرفته است.
مدل طراحی شده با روش سنجی خود توضیح با وقفههای گسترده در کوتاهمدت و بلندمدت تخمین زده شده است. نتایج نشان میدهد که ارزش افزوده اقتصادی،اعتبارات اعطایی به بخش خصوصی، آزادی اقتصادی و درآمدهای نفتی اثر مثبتی بر سرمایهگذاری داشته است در حالیکه ریسک سرمایهگذاری و استهلاک بر سرمایهگذاری اثر کاهندهای داشتهاند.
-1 مقدمه
شواهد تجربی در بیشتر مطالعات نشان می دهد که رشد سرمایهگذاری خصوصی خیلی بیشتر از رشد سرمایهگذاری دولتی بر رشد اقتصادی تاثیر می گذارد همچنین ثابت شده است که سرمایهگذاری خصوصی به مراتب کارامدتر از سرمایهگذاری دولتی میباشد
سرمایهگذاری خصوصی در مسیر رشد خود باعث افزایش تقاضای سرمایهگذاران از کالاها و خدمات شده که این باعث افزایش تقاضای کل و در نتیجه تولید بیشتر و در نهایت رشد اقتصادی بیشتر میگردد که در مسیر این فرایند فرصتهای شغلی بیشتری خلق میشود همچنین از طریق تجارت خارجی و ارتباطات بینالمللی تکنولوزیهای جدید وارد شده و بازار با حضور هر چه بیشتر بخش خصوصی جنبه رقابتی بیشتری به خود میگیرد. رشد سرمایهگذاری خصوصی به دلیل خلق فرصتهای شغلی بیشتر باعث کاهش فقر در جامعه میشود که این نیز در نوع خود باعث بهبود وضعیت اجتماعی و امنیتی جامعه میگردد و به سلامت جامعه کمک می کند و این امکان را فراهم می کند تا مردم فقیر جامعه در فعالیتهای اقتصادی مشارکت کرده و همراه با رشد اقتصادی، وضعیت معیشتی و رفاهی آنها نیز بهبود یابد
بنابراین تحریک بخش خصوصی به حضور هر چه بیشتر در اقتصاد به طور حیاتی برای کاهش بیکاری، افزایش نرخ رشد اقتصادی ،کاهش فقر و دستیابی به بازار رقابتی با کارامدی بالا حایز اهمیت می باشد. میتوان گفت اختلاف کشورهای توسعه یافته با کشورهای در حال توسعه یا کمتر توسعه یافته در همین نکته خلاصه میشود. در کشورهای توسعهیافته قسمت بیشتری از فعالیتهای اقتصادی در درست بخش خصوصی میباشد، برعکس در سایر کشورها قسمت اعظم فعالیتهای اقتصادی در دست دولت است.
بخش خصوصی به دلیل رقابت شدید و خطر خروج از بازار دست به نوآوری و استفاده بهینه از منابع خود میکند در مقابل بخش دولتی به دلیل عدم نگرانی از رقابت، فعالیتهای اقتصادیش با عدم بهرهوری و کارمدی لازم همراه است حتی مشاهده میشود حضور دولت در بخشهای مختلف اقتصاد باعث به وجود آمدن رقابت بین بخش خصوصی و دولت شده است و دولت به جای اینکه زمینه را برای سرمایهگذاران خصوصی فراهم کند به عنوان رقیب بخش خصوصی عمل کرده و با توجه به قدرت سرمایهگذاری بالاتر و جذب رانتهای مختلف از پیکره اقتصاد و حذف رقبا، بخش خصوصی را به حاشیه میراند
در ایران سرمایهگذاری خصوصی فراز و نشیبهای زیادی را تجربه کرده است. در قبل از انقلاب به دنبال سرازیر شدن درآمدهای نفتی، سرمایهگذاری خصوصی نیز رشد مناسبی داشت اما در پی انقلاب با ملی کردن بسیاری از صنایع و مایملک بسیاری از افراد، بخش خصوصی ضربههای شدیدی را متحمل شد و در پی آن نیز با شروع جنگ و آشوبهای داخلی، ایران مکان مناسبی برای سرمایهگذاران مخصوصا سرمایهگذاران خارجی به حساب نمیآمد
با پایان یافتن جنگ با شروع دوران سازندگی و تدوین و اجرای برنامه اول توسعه، نماگرهای آماری بیانگر افزایش سرمایهگذاری خصوصی در ایران بوده است که این روند صعودی با سرعت های کم و زیاد تاکنون ادامه داشته است. با توجه به تاکید سیاست گذاران اقتصادی به خصوصی سازی و اصل 44 قانون اساسی مبنی بر تقویت بخش خصوصی در سالهای اخیر، اهمیت این موضوع دوچندان شده است لذا ضروری است تا عواملی که میتواند باعث تحریک و حضور هر چه بیشتر سرمایهگذارن خصوصی در اقتصاد ایران گردد شناسایی و تعدیل گردند.
-2 ادبیات موضوع
2-1 مبانی نظری
یکی از مهمترین مباحث هر مکتب اقتصادی، بحث سرمایهگذاری و بررسی عوامل اثرگذار بر سرمایهگذاری میباشد. در این قسمت مبانی نظری موضوع از نظر مکاتب مختلف اقتصادی به صورت خلاصه بیان میشود.
کلاسیکها تنها دلیل انجام فعالیت سرمایهگذارن در امور اقتصادی را کسب سود میدانستندکه لازمه آن در ابتدا پسانداز سختگیرانه به منظور فراهم کردن منابع اولیه میباشد. کلاسیکها با مطرح کردن نرخ بهره، اولین کسانی بودند که سرمایهگذاری را وابسته به نرخ بهره میدانستند.کلاسیکها، سرمایهگذاران و پساندازکنندگان را یک گروه واحد میدانستند که به خاطر یک عامل مشترک، یعنی نرخ بهره، اقدام به سرمایهگذاری و پس انداز میکنند
کلاسیکها معتقد بودند که افزایش نرخ بهره باعث افزایش پسانداز و کاهش آن باعث افزایش سرمایهگذاری می شود ودر نهایت در بازار پس انداز و سرمایهگذاری، نرخ بهره تعادلی بدست می آید. همچنین کلاسیکها نهادگرایانی بودند که بر وجود آزادی اقتصادی در جامعه تاکید بسیار داشتند. از نظر کلاسیکها افراد باید بتوانند به طور آزادانه و داوطلبانه به فعالیتهای اقتصادی بپردازند و حقوق مالکیت آنها بدون هیچ محدودیتی باید تضمین شده باشد. کلاسیک ها با اظهار بیزاری از حضور دولت در امور اقتصادی، بیشتر برای آن نقشی نظارتی و امنیتی قایل بودند
کینزینها نیز مانند کلاسیکها نرخ بهره را عاملی تعیین کننده بر سرمایه گذاری میدانستند اما بر خلاف کلاسیکها، بازار سرمایه و پس انداز را تعیین کننده نرخ بهره تعادلی نمیدانستند بلکه معتقد بودند که بازار عرضه و تقاضای پول مشخص کننده نرخ بهره تعادلی می باشد. کینزینها به جز نرخ بهره، درآمد افراد را نیز عاملی تعیین کننده بر سرمایه گذاری میدانستند. از موارد دیگری که کینزینها تاکید زیادی بر آن در بحث سرمایه گذاری داشتند، ریسک سرمایه گذاری میباشد. ریسک سرمایه گذاری بدون توجه به نرخ بهره و درآمد افراد، به علت نااطمینانی سرمایه گذاران باعث می شود سرمایه گذاری کاهش یابد
