بخشی از مقاله
چکیده
ایجاد دفاتر خدمات الکترونیک به عنوان یکی از مراکز ارائه دهنده ي خدمات شهري، از مدتها پیش بهعنوان یک راهبرد مهم براي کمکردن هزینهها و کوتاهترشدن مسیرهاي اداري و نهایتا بهبود سامانههاي پاسخگویی به شهروندان موردنظر بوده است اما با افزایش جمعیت و تراکم آن در شهر، خدمات رسانی در زمینه هاي مختلف از جمله دفاتر خدمات الکترونیک به دلیل کمبودهاي موجود، دچار نارسایی شده است. هدف از این پژوهش حاضر تشخیص نواحی بهینه جهت ایجاد دفاتر خدمات الکترونیک در شهر مشهد می باشد.
در پژوهش حاضر ابتدا به شناساي عوام تاثیرگذار بر مکانیابی دفاتر خدمات الکترونیک دولت پرداخته شد. پس از جمع آوري داده هاي فضایی لازم این داده ها به پایگاه اطلاعات جغرافیایی وارد گردید. در ادامه لایه هاي اطلاعاتی هرکدام از عوامل براساس ویژگی هاي آنها نوع تاثیرگذاریشان تولید گردیدند. پس از آن جهت وزندهی معیارها و تعیین اهمیت هرکدام از عوامل تاثیرگذار از روش تحلیل سلسله مراتبی استفاده گردید.
پرسش نامه هاي روش AHP در بین متخصصین توزیع شده و با استفاده از نرم افزار Expert choice مورد ارزیابی قرار گرفتند و در نهایت وزن هرکدام از شاخص ها تعیین شد . در نهایت با بکارگیري از روش همپوشانی، معیارهاي وزندهی شده با هم تلفیق و مکان بهینه براي استقرار دفاتر خدمات الکترونیک دولت مشخص گردید.
مقدمه
طرح مساله
در اواسط قرن 20 جوامع بشري شاهد ایجاد تغییرات اساسی و شگرفی در نحوه زندگی و رفتار خود بودند. دراین میان بهره گیري از ارائه خدمات الکترونیکی پدیده اي نوین و درحال گسترش درجوامع بوده است
در عصر حاضر بسیاري از امور به کمک سیستم هاي رایانه اي و بر پایه فناوري اطلاعات می باشدیکی از جنبه هاي استفاده از تکنولوژي و اینترنت دفاتر خدمات الکترونیک هستند اما افزایش جمعیت و رشد شتابان شهر نشینی در دهه هاي گذشته آثار سوئی را به دنبال داشته است که از آن جمله می توان به توسعه کالبدي ناموزن شهرها، کمبود مراکز خدماتی و نهایتاَ نابرابري در برخورداري از امکانات اشاره نمود ، به همین دلیل، تعیین توزیع بهینه مراکز خدماتی مسئله اي است که اغلب اوقات برنامه ریزان با آن سرو کار دارند .توزیع متعادل این فضاها مستلزم تعیین مکان منابع و تسهیلات به گونه اي است که همه اقشار جامعه به صورت متعادل به آنها دسترسی پیدا کنند
امروزه می توان گفت، با توجه به رشد فناوري و توسعه روزافزون دفاتر خدمات الکترونیک شهري از یک سو، و فراگیرشدن استفاده عموم از خدمات این دفاتر از سوي دیگر، تعیین مکان مناسب براي مراکز فوق به نحوي که همه شهروندان بتوانند ازخدمات آن به صورت مناسب بهره مند شوند،بسیارمهم وضروري است - قنبري،قاضی عسگر نایینی،. - 1390چرا که عدم توجه به این مکان گزینه منجربه افزایش هزینه هاي سالی-زمانی براي افراد استفاده کننده از این خدمات خواهد شد.
پیشینه تحقیق
تاکنون در رابطه با دفاتر خدمات الکترونیک مطالعاتی صورت گرفته اما در خصوص مکان یابی این دفاتر پزوهشی انجام نشده است.
از جمله پژوهش هاي صورت گرفته در این زمینه می توان به موارد زیر اشاره نمود:
حقیقی نسب، عابدین و جانفشان - 1389 - ، به بررسی موفقیت دولت در اجراي طرح ارایه خدمات الکترونیکی به شهروندان در ایران پرداختند.این تحقیق حاصل دو پژوهش پیوسته و تکمیلی از نمونه تصادفی 768 شهروند مراجعه کننده به دفاتر خدمات ارتباطی و دفاتر خدمات پلیس 10+ است. نتایج حاصله از این تحقیق میزان رضایتمندي نسبی شهروندان را نشانمی دهد.در این تحقیق ذکرشده است که نمی توان این رضایت را به منزله کافی و کامل بودن خدمات ارایه شده در سیستم هاي مربوط به خدمات دولت الکترونیک تلقی کرد. چراکه هنوز بسیاري از اهداف دولت در احداث این دفاتر محقق نشده است.
بمانیان، سالاري مدوار،غفرانی و بمانیان - - 1391، در مقاله اي تحت عنوان - - ارزیابی عوامل موثر بر پذیرش خدمات شهر الکترونیک با استفاده از مدل تلفیقی پذیرش فناوري اطلاعات - TAM - ، رهیافت نظري رفتار برنامه ریزي شده - - TPB و اعتماد - Trust - ؛ مطاالعه موردي:دفاتر خدمات الکترونیک شهر تهران - - توانستد عوامل تاثیرگزار بر پذیرش خدمات شهر الکترونیک توسط شهروندان را شناسایی و رابطه بین متغییر هاي مدل تلفیقی را با استفاده از، نظریه رفتار برنامه ریزي شده - TPB - ، مدل تلفیقی پذیرش فناوري اطلاعات - TAM - و متغییر اعتماد - Trust - بدست آورد.
در این پژوهش نشان داده شد که بیشترین همبستگی بین متغییر هاي درك از سودمندي و اعتماد، درك ازسودمندي و نگرش، نگرش اعتماد و متغییر نگرش تمایل است و ضعیف ترین همبستگی بین متغییر هاي درك از سهولت استفاده و برداشت ذهنی،برداشت ذهنی واعتماد، برداشت ذهنی و تمایل و برداشت ذهنی و درك کنترل رفتاري می باشد. در این مقاله از روش کتابخانه اي - براي تست مدل از روش پرسش نامه - و براي تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارspss16 استفاده شده است. نتایج حاصله به صورت جدول و نمودار می باشد.
قاضی نوري، الهی و علیپور ارجستان درمقاله اي تحت عنوان بررسی اثر اعتماد در پذیرش خدمات الکترونیکی؛ نقش اعتماد شهروندان را درپذیرش خدمات الکترونیکی و همچنین قصد شهروندان در بخش خدماتی سازمان نیروي انتظامی و دفاتر پلیس 10+ را مورد بررسی قرار دادند. دراین تحقیق اعتماد به عنوان رکن اساسی استفاده ازخدمات الکترونیکی معرفی شده است و طبق مدل هاي ازپیش ارائه شده؛ چهارعامل اصلی تاثیرگذار بر قصد شهروندان ازخدمات الکترونیکی به قرار زیر معرفی شده است: گرایش به اعتماد، اعتماد به دولت، اعتماد به فناوري اطلاعات، ریسک درك شده . براي تحلیل عوامل فوق از مدل ارائه شده توسط بلنجر وکارتر استفاده شده است که این مدل بر پایه تئوري عمل منطقی آیزن و فیشبین می باشد که به عنوان زیربناي اصلی تحقیق به کاربرده شده است.
نوري کرمانی، رضائی و بااوش - - 1391؛ عوامل موثر براثربخشی دفاتر خدمات الکترونیک شهر را در رضایتمندي شهروندان در منطقه یک شهر تهران مورد مطالعه قرار دادند و به بررسی مسئولیت کارکنان نسبت به رفتار و عملکرد آن ها درقبال مردم پرداختند. این پژوهش از نوع میدانی، توصیفی، پیمایشی،کاربردي و با جامعه آماري 220نفر و حجم نمونه 140نفر بوده است.همچنین از روش کتابخانه اي و پرسشنامه در روش تحقیق استفاده شده است. چارچوب ها و دیدگاه هاي کلی تحقیق فوق در سه بخش رضایت مشتري، خدمات و ارباب رجوع از دیدگاه صاحب نظران مختلف دردنیا ؛ بررسی و ارائه شد.
اسفیدانی وهمکاران - 1391 - به مطالعه، بررسی و تحلیل تاثیر کیفیت خدمات الکترونیک در نگهداشت مشتریان آنی شرکت هاي کارگزاري شهر تهران پرداختند. برهمین اساس، برمبناي ابعاد کیفیت خدمات الکترونیک ارائه شده درمدل مفهومی، پرسشنامه اي با هدف سنجش سطح اعتماد، رضایت و وفاداري مشتریان آنی از خدمات الکترونیک طراحی و پیمایش شد. پژوهش فوق ازنظر هدف،کاربردي و براساس چگونگی به دست آوردن داده هاي مورد نظر در زمره تحقیقات توصیفی و از نوع همبستگی به شمار می آید.
اهداف تحقیق
انجام ارزیابی ها و تحلیل هاي فضایی در برنامه ریزي هاي شهري و مدیریت شهري از اهیمت بسیاري برخوردار است. از این رو در پژوهش حاضر نیز مکان گزینی دفاتر خدمات الکترونیک نظر به اهمیت آنها در زندگی مردم و مدیریت امور اداري شهري مورد بررسی قرار خواهد گرفت. به بیان دیگر با رویکرد بیشینه سازي خدمات ارائه شده توسط این مراکز هدف کلی شناسایی مکان هاي مناسب جهت استقرار دفاتر خدمات الکترونیک در سطح شهر مشهد می باشد.
منطقه مورد مطالعه
شهر مشهد دومین کلانشهر ایران و بزرگترین شهر مذهبی کشور به برکت وجود شریف مرقد هشتمین امام شیعیان و مهمترین مرکز جمعیتی در شمال شرق کشور است ، این شهر در 36 درجه و 17 دقیقه عرض شمالی و 59 درجه و 36 دقیقه طول شرقی واقع شده است
جمعیت این شهر در سال1390، بالغ بر 258،766،2 بوده است. مساحت شهر مشهد بالغ بر 1890 کیلومتر مربع و این شهر طی سی ساله اخیر به یک کلانشهر با رشد ناموزون و نامتعادل تبدیل شده است
شکل .1 منطقه مورد مطالعه
