بخشی از مقاله
چکیده
تراکم ساختمانی از موضوعات پایه ای و اولیه در مباحث شهرسازی است. سیاستها و طرحهای توسعه شهری برنامه آینده شهر را تدوین می کنند که در این فرایند، اصول و معیارهای فراوانی نظیر حفظ محیط زیست، رفاه، سیمای مطلوب شهری، کارایی اقتصادی، پاسخگویی به نیازهای اجتماعی - فرهنگی و تحقق عدالت اجتماعی مدنظر قرار می گیرند. تحقیق حاضر با هدف تحلیل قانون ماده صد شهرداری ها و پیامدهای آن در سیمای شهر بلوار شهید آیت االله طالقانی رامسر به روش توصیفی و تحلیلی پرداخته است. بلوار طالقانی شهر رامسر بطول 2255 متر حد فاصل خیابان شهید مطهری در جنوب و بلوار بهادر در شمال شهر رامسر واقع شده است. دارای دو مسیر رفت وبرگشت بوده و بیشترین کاربری محدوده مسکونی با قابلیت گردشگری می باشد. خیابان طالقانی در دو طرف خود دارای کاربری غالب مسکونی می باشد که با توجه به امتداد شمالی بلوار که به دریا ختم می گردد بیشتر جنبه گردشگری و توریستی پیدا کرده است. اکثر سازه ها تا 2 طبقه و و یلایی می باشند حتی تا شعاع 100 متری داخل کوچه های بلوار نیز این نوع الگوی ساختمانی بچشم میخورد . در سالهای اخیر و با توجه به صنعت پردرآمد توریسم آپارتمان و مجتمع سازی در محدوده خارج از ضوابط تراکم مشاهده می گردد.
واژه های کلیدی
تراکم، برنامه ریزی شهری، سیمای شهری، رامسر
مقدمه
شهرها محل اسکان افراد و هم چنین محل شکل گیری روابط متقابل انسانی اعم از داد و ستد ، روابط اجتماعی و ... می باشند که به مرور زمان در بخشی از گستره زندگی انسان شکل می گیرند. این فضای جغرافیایی با توجه به اهمیتی که در ابعاد مختلف زندگی انسان دارد ، نیازمند توجه بیشتری در راستای حفظ و نگهداری و بهبود عملکرد بخش های مختلف خود می باشد. اما از مهمترین فضاهای دربین کاربریهای مختلف شهری مراکز تجاری و بازارها و بافت مسکونی ازجمله پرجاذبه ترین نقاط شهر محسوب می شوند لذا انتخاب محل مناسب، ساماندهی و تطبیق با منظر شهری برای استقرار این دسته از کاربریهای ازضرورت های اساسی درفرایند برنامه ریزی کاربری اراضی شهری است.
نگاهی به فرایند کاربری اراضی درشهر رامسر بیانگر این واقعیت است که کاربریها بلوار آیت االله طالقانی ازتوزیع فضایی مناسبی برخوردارند . بلوار طالقانی در دو ضلع خود باعث شده تا حجم زیادی ازکاربریهای مسکونی به این محدوده هجوم آورند که این امراز یک طرف نه تنها منجر به ایجاد ترافیک زیاد کالبد ناموزون و ... ازبعد کالبدی شده بلکه به تبع آن منجر به افزایش تخلفات ساختمانی خواهد شد. چنانچه افزایش تراکم ساختمانی منجر به افزایش تراکم جمعیتی شود - آنچه که عمدتا در سالهای اخیر اتفاق افتاده است - ، اثرات محسوسی بر ابعاد مختلف خواهد داشت. نوسان در قیمت مسکن - اگرچه کاذب - ، برهم زدن نظام و ساختار کالبدی - فضایی شهر، محیط و سیمای شهری، تشدید مسائل دسترسی و ترافیک، مشکلات تامین آب و برق کافی، مشکلات تامین شبکه های انتقال و توزیع آب، برق، آبهای سطحی، فاضلاب و زباله از آن جمله هستند .
برداشتها و تحلیلهای نادرست از تراکم ساختمانی در سالهای اخیر رواج یافته است. برای مثال، افزایش تراکم ساختمانی به مثابه افزایش تراکم جمعیتی تلقی گردیده است. افزایش تراکم ساختمانی لزوما به معنی افزایش جمعیت و افزایش تراکم جمعیتی یک محدوده نیست. بدون افزایش تراکم ساختمانی و صرفا از طریق کوچک کردن زیربنای واحدهای مسکونی، افزایش تراکم جمعیتی می تواند اتفاق افتد. به عبارتی، با تراکم ساختمانی ثابت، می توان به تراکم های جمعیتی متفاوت رسید.برخورد با مسئله تراکم ساختمانی در ارتباط با مقیاس و مکان نیز می باشد. نحوه برخورد با تراکم ساختمانی در مقیاس ملی، منطقه ای یا محلی متفاوت است. همانگونه که عوامل موثر بر سیاستها و طرحهای توسعه شهری در مکانهای مختلف از تنوع برخوردار است، تعیین تراکم ساختمانی نیز متفاوت خواهد بود. مناطق و شهرهای مختلف برحسب شرایط و ویژگیهای مختلف و با توجه به نقش و عملکرد اصلی یک شهر، نحوه برخورد خاص برای تراکم ساختمانی را می طلبد. این امر در مکانهای مختلف یک شهر نیز قابل تعمیم است.
اهداف تحقیق
در واقع هدف اصلی این پژوهش بررسی کاربری های مختلف در بلوار آیت االله طالقانی شهر رامسر و سیر تحولات کالبدی آن و آثارش بر منظر شهری در مواجه با تغییرات جمعیتی و ساختاری شهر رامسر می باشد.
- 1بررسی مشکلات ناشی از ساخت و سازهای غیر مجاز و افزایش تراکم ساختمانی در بخش مرکزی شهر رامسر - 2بررسی و تحلیل روند ساخت و ساز در شهر رامسر - محدوده مورد مطالعه -
- 3مشخص نمودن عوامل موثر بر افزایش تراکم ساختمانی در محدوده مورد مطالعه - 4ارائه پیشنهادات و راهکارهایی جهت کاهش مشکلات منظر شهری و استقرار مطلوب - بهینه - کاربری های
پرسش های تحقیق
.1آیا ساخت و سازها در بدنه بلوار شهید آیت االله طالقانی شهر رامسر مبتنی بر اصل مقیاس و تناسبمی باشند ؟
.2 آیا تفاوت قیمت زمین در بخش مرکزی شهر رامسر افزایش ساخت و سازهای غیر مجاز و تراکم بیشتر ساختمانی رابه همراه داشته است؟
.3وضهیت ساخت و سازهای بدنه بلوارشهید آیت االله طالقانی رامسر و سیما و منظر شهری چگونه است ؟
فرضیات تحقیق
.1ساخت و سازها در بدنه بلوار شهید آیت االله طالقانی شهر رامسر مبتنی بر اصل مقیاس و تناسب نمی باشد.
.2تفاوت قیمت زمین در بخش مرکزی شهر رامسر افزایش ساخت و سازهای غیر مجاز و تراکم بیشتر ساختمانی رابه همراه داشته است. 3 .در ساخت و سازهای بدنه بلوارشهید آیت االله طالقانی رامسر سیما و منظر شهری نامطلوب می باشد.
واژه ها و مفاهیم
تراکم: تعداد یا مساحت - هر عنصر مورد بررسی - در یک فضا - یا سطح - تراکم آن عنصر در فضا یا سطح نامیده میشود.
تراکم جمعیتی: تراکم جمعیتی، تعداد جمعیت است در واحد سطح. معمولاً در شهرسازی این سطح هکتار و جمعیت هم، جمعیت ساکن فرض میشوند.
تراکم خالص مسکونی: تعداد جمعیت است در اراضی مربوط به مسکن، که در دو شکل محاسبه میشود.
تراکم ناخالص مسکونی: تعداد جمعیت یک منطقه تقسیم بر مساحت کل زمین در آن منطقه.
تراکم ساختمانی: مساحت زیربنای ساخته شدهمعمولاً - روی زمین - به کل مساحت زمین در هر قطعه، تراکم ساختمانی نامیده میشود.
تراکم خالص ساختمانی: تراکم بخشهای مفید برای سکونت یا فعالیت به مساحت زمین را مساحت خالص ساختمانی مینامند. تراکم کل ساختمان: مساحت کل زیربنا - اعم از رو یا زیرزمین - به مساحت زمین در هر قطعه تراکم کل ساختمانی نامیده میشود.[1]
تراکم ساختمانی و جایگاه آن در برنامه ریزی شهری
تراکم ساختمانی، برابر است با نسبت سطح زیر بنای ساختمان - در تمام طبقات - به مساحت قطعه زمین. تراکم ساختمانی با مفاهیمی از قبیل »سطح زمین«، »سطح اشغال ساختمان«، »سطح زیر بنای« و »ضریب فضای باز« مرتبط است[1] به طور کلی مفهوم تراکم در ادبیات برنامه ریزی شهری در چارچوب
برنامه ریزی کاربری زمین، تحت مقوله آیین نامه منطقه بندی به مثابه موضوعی است که با توزیع فضایی عناصر، عملکردها و فعالیتها در نواحی شهری سروکار دارد [2] تراکم در طراحی شهری نیز بر هر سه بعد محیط مصنوعی یعنی
عملکرد، فرم و معنی ان اثر زیادی دارد. این تأثیر از طریق میزان فعالیت کاربری ها در بعد عملکردی و روش های کنترل حجم، ارتفاع و فواصل ابنیه، در بعد فرم، از طریق ابعاد عملکرد و در بعد معنایی و محیط مصنوعی صورت می پذیرد[3]
روش تحقیق و گردآوری اطلاعات
روش تحقیق در این پژوهش توصیفی تحلیلی می باشد. این تحقیق در ابتدا وضع موجود بررسی شد ودر ادامه علاوه بر تصویرسازی آنچه وجود دارد به تشریح و تبیین دلایل و چگونگی موضوع پرداخته شد.در مطالعات کتابخانه ای اسناد گوناگون مورد تحقیق قرار گرفت. که شامل مقاله ها مجله ها بررسی اسناد دولتی و عکس های هوایی و نقشه ها است. با استفاده از روش مطالعات میدانی با مراجعه به محیط و افراد ساکن در منطقه و موسسات دولتی اطلاعات لازم اخذ شده است.
ابزار گردآوری اطلاعات
در این تحقیق از روش مصاحبه بهره گرفته شده است، از این روش بیشتر برای کسب اطلاعات از سازمانهای دولتی و افراد ساکن در منطقه مورد استفاده قرار گرفت. از روش مشاهده مستقیم نیز به بررسی وضعیت ساخت و سازها در محدوده بلوار شهید آیت االله طالقانی شهر رامسر پرداخته شد.
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
شیوه تجزیه و تحلیل تحقیق کمی و کیفی است. ابتدا به تحلیل آمارها پرداخته شد و پدیده ها، متغیرها و ویژگی ها نیز مورد بررسی قرار گرفت. از آمار توصیفی، جدول توزیع و نسبتهای توزیع استفاده شد. شیوه تحلیل کیفی است و از روش استقرائی کمک گرفته شد.
با توجه به موضوع پژوهش که از نوع آمایش فضا و منظر شهری می باشد و با توجه به اهداف و سؤالات پژوهش روش تحقیق، توصیفی -تحلیلی می باشد. بدین معنا که ابتدا مکان های گزینش شده برای کاربری های مختلف به صورت میدانی با توجه به مؤلفه های مختلف محیطی، خدمات شهری، ارتباط و کانون های پیرامونی مورد بررسی قرار داده شده و سپس از آشنایی کامل با محیط و به جمع آوری اطلاعات اقدام شد.
محدوده مکانی و زمانی تحقیق - رامسر -
شهر رامسر در منتهی الیه غربی استان مازندران با مساحتی بالغ بر 730 کیلومتر مربع در مختصات جغرافیایی 050 20 و 050 50 طول شرقی و 20 و036 و 37 0 00 عرض شمالی جغرافیایی قرار گرفته است. این شهرستان از طرف شرق به شهرستان تنکابن ، از طرف غرب به شهر چابکسر از توابع استان گیلان ، از طرف جنوب به ارتفاعات کوهستانی البرز و از طرف شمال به دریای خزر محدود می باشد.ارتفاع این شهر از -20 متر ارتفاع از سطح دریا تا بلندترین ارتفاع آن یعنی قله سماموس با 3620متر ارتفاع متغیر بوده و وسعت آن 730کیلومتر مربع می باشد . بر اساس آخرین سرشماری در سال 1390 جمعیت این شهرستان 68373نفر بوده که از مجموع این جمعیت 51256نفر ساکن شهرها و 17017نفر نیز ساکن روستاها می باشند. شهرستان رامسر مشتمل بر یک بخش مرکزی و 2شهر به نام های رامسر و کتالم و ساداتشهر و 4دهستان به نام های اشکور، جنت رودبار، چهل شهیدان و سخت سر می باشد. در مجموع این 4 دهستان نیز شامل 204 روستا و آبادی می باشند. پیرامون وجه تسمیه این شهر نیز گفتنی است که با تصویب هیأت وزیران در سال 1314 نام این شهر از سخت سر به رامسر تغییر یافت.
یافته های توصیفی خیابان طالقانی شهر رامسر
بلوار طالقانی شهر رامسر بطول 2255 متر حد فاصل خیابان شهید مطهری در جنوب و بلوار بهادر در شمال شهر رامسر واقع شده است. دارای دو مسیر رفت وبرگشت بوده و بیشترین کاربری محدوده مسکونی با قابلیت گردشگری می باشد. خیابان طالقانی در دو طرف خود دارای کاربری غالب مسکونی می باشد که با توجه به امتداد شمالی بلوار که به دریا ختم می گردد بیشتر جنبه گردشگری و توریستی پیدا کرده است. اکثر سازه ها تا 2 طبقه و و یلایی می باشند حتی تا شعاع 100 متری داخل کوچه های بلوار نیز این نوع الگوی ساختمانی بچشم میخورد . در سالهای اخیر و با توجه به صنعت پردرآمد توریسم آپارتمان و مجتمع سازی در محدوده خارج از ضوابط تراکم دیده می شود.
جهت بررسی وضعیت تراکم ساختمانی و نحوه ساخت و ساز در محدوده مورد مطالعه خیابان طالقانی شهر رامسر ابتدا به تحلیل وضع موجود با استناد به اطلاعات شهرداری رامسر و سپس ضمن پیمایش میدانی در نحدوده مورد مطالعه به توزیع پرسشنامه در سطح منطقه پرداخته شد. تا مشکلات و معضلات و پتانسیل های محدوده مورد مطالعه مورد ارزیابی دقیق تر قرار گیرند.
شکل :1 نقشه محدوده مورد مطالعه
همانطور که در نقشه فوق مشاهده میگردد پراکنش کاربری مسکونی در محدوده مورد مطالعه متراکم نبوده و تقریبا بصورت پراکنده - باغ - ساختمان - می باشد. بیشترین تراکم در ضلع جنوبی بلوار دیده می شود.
شکل :2 بلوار طالقانی رامسر
یافته های تحلیلی یافته ها می دهد که 41,9 درصد پاسخگویان زن و 58,1 درصد
پاسخگویان مرد می باشند، همانطورکه مشاهده می شود تعداد پاسخگویان کل مرد بیشتر از پاسخگویان کل زن می باشد.
مشاهده می شود که بیشترین فراوانی مربوط به رده سنی 40 الی 65 سال با فراوانی 123 نفر معادل 32 درصد و کمترین فراوانی مربوط به رده سنی کمتر از 20 سال با فراوانی 54 نفر معادل 14 درصد می باشد.
داده های تحقیق نشان داده است که 19 درصد از پاسخگویان بیسواد، 37,2 درصد دیپلم، 16,1درصد کاردانی، 17,9 درصد کارشناسی و 8,8 درصد کارشناسی ارشد و بالاتر بوده اند. که بیشترین فراوانی مربوط به مقطع دیپلم با فراوانی 143 نفر و کمترین فراوانی مربوط به کارشناسی ارشد و بالاتر با فراوانی 34 نفر اختصاص داشته است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که 47 درصد از پاسخگویان ساکن شهر و 53 درصد نیز ساکن روستا بوده-اند.
