بخشی از مقاله
چكيده
حضرت آيت االله معرفت - ره - يكي ازمفاخرجهان اسلام بويژه درمباحث مربوط به قرآن كريم است كه خدمات بسيار ارزنده اي درساحت اين كتاب آسماني انجام داده است. يكي از فعاليتهاي علمي ايشان پاسخگويي به شبهات قديم وجديد قرآن كريم است كه دردو كتاب » التمهيد ج٦ «و»شبهات و ردود حول القرآن الكريم« منعكس شده است. البته بعضي از اين مباحث ،تحت عنوان اعجاز علمي قرآن كريم، دركتاب »علوم قرآني « ايشان ذكر شده است، كه درحقيقت برگرفته از كتاب »التمهيد« است. ايشان زمينه هاي ايجاد شبهه را به دو گروه داخلي و خارجي تقسيم مي كند، زمينه هاي خارجي مانند ديدگاه هاي مستشرق ان كه قرآن را اساساً به عنوان وحي آسماني باور ندارند و آن را ساخته و پرداخته و برخاسته از هوش، نبوغ، ذكاوت و روشن انديشي شخص پيامبر مي دانند، بدين رو تضادهاي خيالي قرآن با تاريخ يا علم را به دليل اشتباه پيامبر مي دانند كه اگر وحي الهي مي بود، خالي از اشتباه بود. و ديگر زمينه هاي داخلي شبهات كه به دليل همگام نبودن برداشت هاي مفسران از قرآن با روند پيشرفت علوم پديد آمده است.شيوه پاسخ گويي ايشان دربرابر شبهات همان شيوه معمول حضرات اهل بيت عليهم السلام بود كه پاسخي به دور از دشمني مي دادند كه همواره باعطوفت واستدلال همراه بود. آيت االله معرفت درپاسخگويي خوداز چند منبع استفاده مي كنند كه عبارتنداز:قرآن،سنت، علوم قطعي،ديدگاهمفسران ،لغت وادبيات عرب و عقل. استفاده ايشان از اين منابع دراكثر موارد بجا و متقن است، اما دربعضي موارد جزئي هم ،جاي نقد واشكال دارد. اين مقاله در صدد برآمده ديدگاههاي اين عالم بزرگوار درباره شبهات قرآن وعلم را با توجه به اين منابع وبا توجه به مباني و روش پاسخگويي ايشان، مورد تحليل قرار دهد ونقاط قوت وضعف آن را نمايان كند تا قدمي هرچند كوچك درجهت تقويت مباحث علمي قرآن كريم وگراميداشت خادم فقيد آن باشد.
طرح مسأله:
برخي پنداشته اند كه عبارتهايي ازقرآن كريم با واقعيت هاي علمي ناسازگار است، چنين پنداري با وحياني بودن قرآن كريم منافات دارد . حضرت آيت االله معرفت در راستاي جواب دادن به اين پندار، نمونه هايي كه مورد شبهه قرار گرفته است را ذكر كرده وبه تبيين وتفسير صحيح آن ها مي پردازد.ايشان براي جواب دادن به شبهات، مباني اي را اتخاذ كرده اند كه بناي پاسخ هاي ايشان بر آنها استوار شده است.آن مباني عبارتند از:
١- قرآن كريم به عنوان يك وحي رسالي برحضرت ختمي مرتبت صلي االله عليه وآله نازل شد است - معرفت،١٤٢٩: ١/٢٩ - كه مصون از هرنوع تناقض - معرفت،١٣٨٥: ٢٩٦ - وتحريف - معرفت،١٣٨٠: ٤٤٧ - است.
٢- قرآن كريم كتاب حكمت وهدايت وتربيت وارشاد وبه عبارت ساده تر كتاب تشريع است نه كتاب علمي ، از اين جهت مسائل علمي درآن به صورت اشاره هاي زودگذر و به قصد هدايت مطرح شده است،پس نبايد انتظار داشت كه تمامي اصول ومباني علوم طبيعي ورياضي وفلكي و... درآن جمع شده باشد. - معرفت،١٤٢٩: ٦/١٣،٦ -
٣ -هرگز نبايد ميان ديدگاه هاي استوار دين وفراورده هاي ناپايدار علم ،پيوند ناگسستني ايجاد كرد.اگر دانش مندي باابزار علمي قطعي توانست از برخي ابهامات قرآني پرده بردارد كاري پسنديده است مشروط براينكه با كلمه »شايد«نظر خود را بيان كند كه اگردرآن نظريه علميتحولي ايجاد شد به قرآن صدمه اي وارد نشود. - معرفت،١٣٨٠: ٤١٧ - روش آيت االله معرفت درپاسخگويي به شبهات قرآن وعلم گاهي به صورت مستقيم است، همانگونه كه غالباً دركتاب »شبهات وردود« انجام داده اند، وگاهي به صورت غير مستقيم است، همانگونه كه در كتاب »التمهيدج٦« انجام داده اند.ايشان درهر دو صورت جانب انصاف را رعايت كرده وبه دور ازغوغا سالاري به پاسخ مستدل ومنطقي پرداخته اند.ايشان درپاسخ هاي خود از شش منبع استفاده كرده اندكه عبارتنداز :١-قرآن كريم ٢- سنت حضرات اهل بيت عليهم السلام ٣- فرآورده هاي قطعي علوم ٤- ديدگاه مفسران،٥- لغت وادبيات عرب،٦-عقل.
دراين نوشتار سعي براين شده است كه ديدگاه هاي آيت االله معرفت درشبهات قرآن وعلم مورد تحليل قرار گيرد وجنبه هاي مثبت ومنفي آن، به ديد نويسنده بيان شود.براي رسيدن به اين مقصود، بهترين راهي كه به نظر مي رسيد آن بود كه نمونه هايي ازپاسخ هاي ايشان به شبهات، كه از طرق قرآن ،سنت ،علوم قطعي،ديدگاهمفس ران ،لغت وادبيات عرب و عقل ارائه داده شده است انتخاب شود ومورد تحليل وبررسي قرار گيرد. اما قبل از آن بايد مفهوم بعضي كلمات روشن شود.
مفهوم شناسي:
شبهات:
درلغت: شبهات، جمع شبهه، به معني شك و ترديد - دهخدا، ١٣٤١: شماره مسلسل٧٢/٢٣٠؛معين، ١٣٧٥: ٢/٢٠٢١ - ،ظن واحتمال،اشتباه،اشكال،مثل ومانند،مشابهت و پوشيدگي - معين،١٣٧٥: ٢/٢٠٢١ - و همانند بودن دو چيز اعم ازعين ومعناست به گونه اي كه يكي از ديگري تشخيص داده نشود - راغب، ١٤١٢ :١/٤٤٣ - ؛گفته
