بخشی از مقاله
چکیده
امروزه به شدت برتوسعه پایدار و توجه به آن در ابعاد مختلف زندگی انسانها تاکید گردیده است و اقدامات علمی و عملی بسیاری جهت جایگزینی روش های سازگار با محیط زیست بجای توسعه های خطی در حال انجام می باشد.. در نگارش این مقاله مهم ترین منابع و تارنگارهای مرتبط با مفاهیم توسعه پایدار و حرکت پیاده مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت نقش پیاده راه ها در توسعه پایدار شهرها و اصول پیشنهادی جهت ایجاد یک محدوده مدارپایدار تبیین گردیده است و این مقاله ماهیتا کاربردی بوده و به روش توصیفی -تحلیلی به موضوع خواهد پرداخت.
برای تحقیق از روش اسنادی و روش هایی مبتنی بر مطالعه میدانی با بهره گیری از مدل SWOT استفاده شده است و منطقه مورد مطالعه خیابان طالقانی شرقی محدوده ی چهار راه هفده شهریور تا میدان شهید می باشد، تحقیق حاضر نشان می دهند که پیاده روی یکی از پایدارترین روشهای حمل و نقل بوده و میتواند از جنبه های مختلف کالبدی، اجتماعی، زیست محیطی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی سبب توسعه پایدار شهرها گردد.
همچنین، پیاده راه ها که بستر اصلی حرکت پیاده هستند، در سطح شهرها همانند کانون های رشد عمل کرده و تاثیر بسزایی در اصلاح و تحریک فضاهای پیرامونی خویش ایفا می نمایند و در این راستا می توانیم از تنوع در طول مسیر - کاربری -فعالیت-کالبد - ، دسترسی آسانتر - ارتباط پیاده راه با محیط اطراف - و افزایش امنیت در طول مسیر - ایمنی در مقابل سواره -امنیت پیاده در محیط - به عنوان ابزاری که در جذب شهروندان موثر است استفاده کنیم که همه این موارد به افزایش پایداری پیاده راه کمک می کند.
مقدمه
برد شهرها از دیر باز بر اساس حرکت پیاده بنا شده اند. با رشد شهرنشینی، گسترش شهرها و پیدایش اتومبیل ، جابجایی پیادگان کاهش یافته اند. شهرهای مدرن در چند دهه اخیر تلاش چشمگیری برای افزایش سهم پیاده روی در نظام حمل و نقل شهری بخصوص برای فواصل کوتاه بجای استفاده از اتومبیل نموده اند. امروزه دیدگاه توسعه پایدار به رویکردی غالب در اکثر رشته ها تبدیل شده است که بحث ها وچالش های گوناگونی را به همراه داشته است در سال های اخیر کیفیت وجذابیت فضای شهری به عنوان یکی از سنجه های توسعه یافتگی وقابلیت زندگی در شهر با رویکرد " توسعه پایدار بدل شده است
امروزه به علت توجه زیاد به حرکت سواره ویا حرکت ماشینی کمتر به حرکت پیاده پرداخته می شود و گاهی این بی توجهی به حرکت پیاده به جایی میرسد که در فضای شهری فقط کور و نقاط باقی مانده از طرح های انجام شده - طرح های مربوط به حرکت سواره مانند خیابان کشی ها وپارکینگ .... - به حرکت پیاده اختصاص داده شده است که این خود جای فکر دارد امید است نتیجه این مقاله در سازندگی شهر بجنورد مثمر ثمر باشد و گامی نو در جهت پیاده مداری در شهر های ایران بردارد.
تعاریف وبیان نظری مسئله:
-1توسعه پایدار:توسعه پایدار توسعه ای است که نیاز های امروز را بدون تضعیف توانایی های نسل بعد برای رفع نیازمندیشان،مرتفع می سازد.این که چه کسی نخستین بار اصطلاح توسعه پایدار را مطرح کردبه صورت واضع مشخص نیست اما - استنفان ویلر - در مقاله - برنامه ریزی شهر های پایدار - تولد ایده - پایداری - وتوجه به - توسعه شهری پایدار - را به سال 1970میلادی باز می گرداند،هنگامی که جوامع پیشرفته - بر مشکلات توسعه محیط زیست وجهان - وقوف یافتند.
در ابتدای بحث می خواهیم تعریفی جامع از پیاده مداری تعریف کنیم می توان گفت پیاده مداری موضویی است که با ماهیت فضای شهری که حضور انسان را طلب می کند وبا تعاملات اجتمایی وبر پایی آئین ها ومراسم و زندگی جمعی - با زندگی در جمع - رابطه دارد پیاده روی قدیمیترین شکل جابجائی انسان در فضاست. و می توان از پیاده روی به عنوان یکی ازمهمترین سنجه های کیفیت محیط شهری نام گرفته است.
- پیاده راه : - walkable street - بر اساس یک تقسیم بندی کلی ،هر شهر از دوجزءاستخوانبندی و بافت تشکیل می شود.راهها،استخوانبندی شهر را تعریف می کننداحجام وساختمان ها فضاهای مثبت شهر هستند ور راهها فضا های منفی که دسترسی ها - ارتباطات وتبادل اطلاعات - را برای شهروندان میسر می سازد برای ایجاد شهر هایی با روح زنده،پیش از هر چیز ،باید راههای پیاده سرشار از فعالیت و حس زندگی ایجاد کرد.این راههای انسانی - در مقیاس انسان - گونه ای از "فضای عموم ی شهری "به شمار می روندکه کاربری های متنوع،در امتداد آنها چیده می شوند
-3توقعات موردی از پیاده راه :
*سرزندگی * انعطاف *ایمنی سرزندگی: دو کیفیت مهم که منجر به سرزندگی پیاده راهها می شوند
تنوع و نفوذ پذیری این فضاها هستند.یکی از راههای رسیدن به تنوع بکار گرفتن نمادهای شهری هستند که یا برگرفته از کالبد موجود و ارزشهای بافت تعریف می گردند،که به خوانایی مسیر افزوده و آنرا به نماد تبدیل می کند.از دیگر عوامل سرزندگی و تنوع پیاده راهها ایجاد کاربریهای متنوع و متناسب با هر سکانس پیاده راه ،استقرار کاربری های خدماتی که تداوم حضور شهروند را در پی دارد و همچنین استقرار کاربریهای اوقات فراغت ،تنوع مبلمان در طول مسیر و هماهنگی روشنایی مسیر بدنه ها و تاکید روشنایی روی عناصر و بناهای شاخص می باشد.
در جهت رسیدن به نفوذپذیری در مسیر پیاده راه ایجاد امکان رابطه متقابل بصری بین مسیر و بدنه می باشد.محور پیاده باید تا حد امکان بدون اختلاف سطح و مانعی ،کلیه فعالیت ها و کاربری های متنوعی که در مقطع خیابان یعنی نزدیک ترین مکان در خط دید وجود دارند را به هم متصل کرده و با ایجاد تمایزات بصری ،وحدت و پیوستگی مسیر را القا کند.
انعطاف : فعالیت های پیاده پیچیدگی و تنوعی بیش از هر نوع حرکت و حمل ونقل را دارند زیرا حرکت پیاده غیر قابل پیش بینی ،گاه هدفمند و گاه اتفاقی و آنی است.بنابراین باید به طراحی فضاهای منعطف در آنها توجه خاصی شود که این انعطاف هم در کالبد و هم در کارکرد فضا ایجاد می شود.
ایمنی : حضور فعال مردم در شهر از عوامل افزایش امنیت در فضاهای شهری است که برای تداوم و بقای حیات آن ،ایمنی و امنیت بسیار موثر است که در صورت نبود آن کیفیت شهر افت کرده و معنای شهریت از بین می رود.در پیاده راهها ،شهروندان پیاده باید همواره در مقابل خودرو و موتور سیکلت ایمن بوده و تردد اینگونه وسایل شدیدا کنترل شود.
-4پیاده مداری:موضوعی است که با ماهیت فضای شهری که حضور انسان را طلب می کند و با تعاملات اجتماعی و برپایی آیین ها و مراسم و زندگی جمعی - یا زندگی در جمع - رابطه دارد.هر شهری ویژگی های خاص خور را دارد به همین دلیل به برخی از نکات بحث پیاده مداری اشاره می شود.
- یکی از بهترین حالت ها آن است که عملکردهای پیرامون یک فضای شهری پیاده، مجموعه ای از عملکردهای مورد نیاز و مورد مراجعه ی مردم باشند. - شبکه ای مرتبط و هماهنگ از فضاهای پیاده مدار می تواند به انحا مختلف مطلوبیت محدوده ی وسیعی از شهر را افزایش دهد
.- وجود خدمات متناسب و مورد نیاز مراجعین در حاشیه ی پیرامونی فضا.اصل قرار دادن انسان - مراجعین - و نیازهای او، در مقابل اصل قرار دادن خواسته های صاحبان و مالکان عملکردهای مجاور فضای پیاده.- ارتباط برقرار کردن بین فضاهای شهری - فضاهای باز و عمومی - و فضا های طبیعی - سواحل، مسیرهای دسترسی به جنگل ها، کناره ها و کوه ها -
-5مفهوم پایداری: واژه ی پایداری امروزه به طور گسترده به منظور توصیف جهانی که آن نظام های انسانی و طبیعی تواما بتوانند تا اینده ای دور ادامه حیات دهند به کار گرفته می شود.باید توجه داشت که ایدهی پایداری هنوز کاملا نوع بوده ودرک معانی و چگونگی به کار گرفتن آن همچنان در حال شکل گیری است
-6ضرورت و اهمیت احداث پیادهراه:نظر فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و شهرسازی ایفا میکنند. نقش و جایگاه خیابان در دوران-های مختلف و در مقاطع فکری و زمانی متفاوت، از نقش جابجایی و تردد گرفته تا عرض اندامهای حکومتی و فرهنگی و در دورانهای اخیر مکان بروز تعاملات اجتماعی چهره های متفاوتی به خود گرفته است. با وجود عملکردهای مختلف خیابان آنچه در طی اعصار مستمراً بدون تغییر باقی مانده است عمومی بودن فضای خیابان است که متعلق به تمام ساکنان شهر است و حضور مردم به دلپذیر و سرزنده بودن این فضای عمومی کمک میکند. خیابانهای شهری فارق از توانایی انفکاک بخشهای مختلف شهر را چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی به صورت پیوسته ، خالق انسجام شکل شهر میباشند و از اینرو عرصهای برای تقویت ارتباط انسان و محیط شهری پیرامونش فراهم می آورند -
در واقع اگر بپذیریم که بخش مهمی از برخوردهای اجتماعی و فرهنگی در فضاهای شهری اتفاق میافتد، در آن صورت نقش فضاهای پیاده در تقویت بنیانهای اجتماعی و فرهنگی شهر غیر قابل انکار مینماید
پیاده روی مهمترین امکان برای مشاهده مکانها، فعالیتها و احساس شور و تحرک زندگی و کشف ارزشها و جاذبه های نهفته در محیط است. زندگی پیاده در شهر مایه اصلی شکلگیری اجتماع و روح شهر است و احساس تعلق به مکان و از آن خود دانستن محیط زندگی که موجب آرامش خاطر و تعادل روانی شهروندان می شود، وابسته به تجربه محیط شهری است
محدوده ها و مسیرهای پیاده به عنوان عناصری خاطره انگیز و هویت بخش در شهرهای امروز شناخته میشوند. قبلا شهرها هویت شهری خود را در بناهای بلند، گنبد و تک بناها می یافتند. اما امروزه آنها خود را با خیابانهای پیاده شان می شناسانند - کاشانی جو 1385، - 46 مسیرهای پیاده توام با نشانه ها و نقاط عطف و تاریخی به مثابه مکانی برای قرائت سناریوی شهری و حفظ پایداری خاطره شهر می-باشند
امروزه در بسیاری از شهرهای دنیا از پیادهراههای شهری در برگزاری نمایشگاهها، وقایع اجتماعی، فستیوال-ها، آگهی های تبلیغاتی و همچنین در بروشورهای توریستی و تبلیغاتی به وفور استفاده میشود
پیاده راهها در مقیاس شهر عمل کرده و پذیرای گروههای مختلفی از شهروندان میباشد که به دلیل ویژگی های خود در تعاملات اجتماعی در عصر ارتباطات مجازی و تحریک اقتصادی نواحی پیرامونی و نیز به عنوان پهنه های چند عملکردی که دامنه گسترده ای از فعالیتها را در برمیگیرد موجب حضور هرچه بیشتر شهروندان در شهر و بهره گیری از ارزشهای بصری، فرهنگی و اجتماعی آن میشوند
پیادهراهها به عنوان بخشی از فضاهای شهری، عرصه ای را برای وقوع رویدادهای اجتماعی، سیاسی، ایجاد خاطره و بیان احساسات جمعی بوجود می آورند. حضور و حرکت پیاده در فضاهای شهری، امروزه با وارد شدن اتومبیل کمرنگ شده و احیای آن از این نظر حائز اهمیت میباشد که باعث افزایش ارتباطات و برخوردهای اجتماعی از یک سو و موجب احیای شهر و فضای شهری از سوی دیگر میباشد. شهروندان نیز پیادهراهها را بهخاطر امنیت و آرامش فضاهای آن و برقراری تعاملات اجتماعی و گذران اوقات فراغت و عدم وجود خودرو و آلودگی دوست دارند
به علاوه محدودههای پیاده بر خلاف بسیاری دیگر از فضاهای گذران اوقات فراغت دارای کارکردهای تفریحی متنوع و گوناگونی هستند که میتواند مردم را با هر سن و جنسی به خود جذب نماید.
-7پیاده راه ابزاری در جهت ارتقاء ایمنی و امنیت:پیشگیری از حوادث ترافیکی جلوگیری از آسیب های اجتماعی همچون خشونت خانوادگی اعتیاد و همچنین پیشگیری از حوادث در خانه محیط کار و مکانهای عمومی از شاخص های جامعه ایمن به شمار می رود.ایمنی و امنیت از اساسی ترین توقعاتی است که از یک فضای شهری انتظار می رود.سرزندگی و انعطاف پذیری فضای شهری در شرایطی قابل حصول است که فضای مذکور امن باشد.
در غیر اینصورت فرد چنان درگیر تامین ایمنی خود می گردد که حتی اگر فضا سرزنده یا انعطاف پذیر هم باشد.احساس نشاط و آزادی از فعالیت ایجاد نمی شود.پیاده راه ها معابری هستند که کاملا اختصاص یافته اند.حوزه هایی عاری از ترافیک و با ایمنی و امنیت بالا خیابان هایی برای قدم زدن نواحی پیاده مرکز شهر مراکز خرید پیاده نمونه هایی از پیاده راه هایی هستند که به یکی از تاثیرگذارترین جلوه های طراحی شهری مبدل شده اند.این فضاهای قابل درک تصویر مطلوبی از شهر در ذهن شهروند یا ناظر ایجاد می کنند و انواع امکانات برای قدم زدن تفریح خرید تجمع گفتگو و تبادلات فرهنگی را در بردارند و شهروندان می توانند در محیطی ایمن بدور از وسائط نقلیه و آلودگی های ناشی از ان با اطمینان خاطر بالا حضور یابند مقاله حاضر با مروری بر مفاهیم
پیاده راه به بررسی اهمیت ان در ارتقا ایمنی و امنیت شهروندان در فضای شهری میپردازد
-8 معیارهای ارزیابی پیادهراهها:بیش از هر چیز باید توجه داشت که در مکانیابی و طراحی پیادهراهها لازم است ابعاد مختلفی در نظر گرفتهشود. در پیدایش رویکرد پیادهمداری، علاوه بر شهرسازان و طراحان محیط، جامعهشناسان و متفکران اجتماعی نیز نقش موثری داشتهاند. به همین دلیل، برنامهریزی و طراحی پیاده، صرفاً جنبه کالبدی یا ترافیکی ندارد، بلکه با اهداف وسیع اجتماعی و فرهنگی نیز همراه است
در این تحقیق چهار بعد اجتماعی اقتصادی، کالبدی فضایی، دسترسی و ترافیک و طراحی شهری برای معرفی شاخصها و معیارها در نظر گرفته شده-است:
-1-8 معیارهای اجتماعی اقتصادی از جاذبههای پیادهراهها میتوان به برگزاری نمایشگاههای فصلی و ارائه آثار هنری، تئاتر خیابانی و ... جهت شادابی و نشاط اجتماعی و پویایی و جذابیت فضایی اشاره نمود. همچنین احداث پیادهراهها عمدتاً با قرارگیری در امتداد نقاط جاذب فرهنگی و تاریخی باعث تقویت زندگی اجتماعی و فرهنگی میگردد. از دیگر شاخصهای مهم غلبه فرهنگ پیادهروی، میزان ایمنی و امنیت در خیابان و فعالیت 24 ساعته فضای شهری می-باشد.
-2-8 معیارهای کالبدی فضایی ساماندهی پیادهراهها یکی از عوامل موثر در رونق مراکز خرده فروشی
سنتی و جدید و دسترسی آسان به خدمات جزئی ولی ضروری روزمره محسوب میشود. - مهدیزاده . - 16 ,1379 وجود کاربریهای مختلط تجاری و مسکونی شرط اصلی برای فعالیت 24 ساعته پیادهراهها به عنوان فضای شهری است و به خصوص به استقرار خردهفروشیها در طبقات اول و کاربریهای مسکونی در طبقات بالا تاکید میشود - کاشانیجو . - 1390 وجود مغازههای تجاری، دستفروشان، رستوران-ها، کافه تریاها جهت ایجاد جذابیت و افزایش سرزندگی و تنوع محیط - مرتضوی - 1390 ضروری است.
-3-8 معیارهای ترافیک و دسترسی سفرهای پیاده باید در پیوند با سفرهای سواره برنامهریزی شود. بدون حضور فرد پیاده سایر انواع ترددها بیمعنا خواهد بود. بنابراین تردد پیاده باید لزوم برنامهریزی برای انواع دیگر ترددها را فراهم سازد و در برنامهریزی حمل و نقل درون شهری در اولویت قرار گیرد - قریب . - 20 ,1383 به علاوه مسیرهای پیاده باید به صورت شبکهای به هم پیوسته، کلیه فعالیتهای شهری متصل کند به طوری که دسترسی فرد پیاده به سهولت امکانپذیر باشد
احداث ایستگاههای تاکسی و محل توقف اتومبیل برای سوار و پیاده نمودن مسافران در نزدیکی گذر عابر پیاده ضروری است.
