بخشی از مقاله
چکیده:
مقاله حاضربا هدف تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی با روش ویلیام رومی وطبقه بندی بلوم انجام شد تحلیل محتوا شامل متن ،تصاویر،پرسش ها و جامعه آماری کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی و نمونه آماری شامل 30 صفحه اول کتاب بوده است که به صورت هدف مند انتخاب شده طبق تحلیلی که با روش ویلیام رومی انجام شد نتایج زیر را به دست داد در رابطه با متن با 140 مقوله که 54تای آنها غیر فعال ،74تای آنها فعال ،و12 تای آنها خنثی بود ضریب در گیری 1/37درصد را نشان داد و تصاویر با 54 مقوله که 33تصویر فعال ،13غیر فعال ،و8تصویر خنثی ضریب در گیری ./39 درصد رانشان داد و پرسش ها با 26مقوله که 5 تا از پرسش ها غیر فعال ،
21پرسش فعال که ضریب درگیری 4/2درصد را نمایانگر کرد که بیش از حد فعال بودند و نتایج به دست آمده از روش کیفی بر اساس حیطه های شناختی ،روانی و حرکتی،عاطفی از140مقوله 56تای آنها در حیطه شناختی ،50تای آنها در حیطه روانی حرکتی ،22تای آنها در حیطه عاطفی و12تای آنها در هیچ یک از مقوله ها جایی نگرفت ونتیجه بدست آمده از روش ویلیام رومی نشان داد که متن وتصاویربصورت قابل قبولی ارائه شده اند ولی پرسش ها بیش از حد فعال بودند و نتایج به دست آمده از روش کیفی نشان داد که بیشتر متن در حیطه شناختی ارائه شده وبه حیطه عاطفی و روانی حرکتی نیز در حد قابل قبولی توجه شده بود.
مقدمه وبیان مسئله:
آموزش پرورش یکی از اساسی ترین نهاد های جامع است که وظیفه تعلیم و تربیت افراد را بر عهده دارد و از انجایی که تعداد قابل توجهی از افراد تحت تاثیر آموزش وپرورش قرار دارند توجه به عوامل و شرایطی که عملکرد این نظام را بهبود بخشد ضروری است یکی از این عوامل برنامه درسی است - قورچیان . - 1370کتاب های درسی در نظام آموزشی یکی از عناصر مهم و اساسی است که لازم است این مورد توجه علمای تعلیم وتربیت قرار بگیرد که این نشانگر این است که هر اندازه هم که اهداف تعلیم وتربیت عالی باشدبدون داشتن محتوای خوب ومناسب امکان تحقق اهداف وجود نخواهد داشت - تقیی پور. - 1381از عمر تحلیل محتوا بیش از پنجاه سال نمی گذرد واژه نامه انگلیسیvebsterازسال 1961آن را وارد واژگان خود کرده است. اما ریشه تاریخی آن به آغازکاربرد آگاهانه انسان از نمادها و زبان باز میگردد تحلیل محتوا در زمان معاصر از نظر هدف و روش تفاوت معنا داری با گذشته دارد.
این تمایز در سه مولفه تجربی بودن برداشت جدید از پدیده و روش شناسی ویژه قابل ذکر است. - ضیغمی وهمکاران . - 1387این روش در ساده ترین شکل به بیرون کشیدن مفاهیم مورد نیاز از متن مورد نیاز از متن مورد مطالعه می پردازدمفاهیمی که درقالب مقولاتی منظم سامان می یابند - منصوری . - 1391 لوی تحت عنوان محتوای برنامه درسی محتوا را به صورت زیر بیان کرده است محتوا برنامه درسی نه تنها به قسمت های ساسمان یافته ای که گونهای منظم یک رشته علمی را تشگیل می دهد اطلاق می شود .بلکه شامل وقایع و پدیدها است که به نحوی با رشته های مختلف علمی ارتباط دارند - جمشید پور . - 1390برلسون تحلیل محتوا را یکی از فنون تحقیق می داند که برای توصیف عینی و منظم محتوای آشکار ارتباطات بکار می رود و هدف آن تفسیرکردن است.
- ایزدی و همکاران . - 1390در حوزه علوم تربیتی تحلیل محتوا به عنوان یک روش پژوهش منظم برای توصیف عینی و کمی محتوای کتابها و متون برنامه ی درسی و یا مقایسه پیام ها و ساختار محتوا با اهداف برنامه درسی است - محمدیان. - 1385در مجموع متوان گفت تحلیل محتوا که به آ تحلیل گفتمان نیز گفته می شود روشی است که بر اساس آن می توان ویژگی های زبانی یک متن گفته شده یا نوشته شده را به طورواقعه بینانه یا عینی ومنظم شناخت و نیز درباره مسایل غیر زبانی همچون ویژگی های فردی و اجتماعی گویند یا نویسنده متن و نظرات وگرایش های وی استنتاج نمود منظور از متن علایم زبانی /موسیقیایی /تصویرو حتی حسی - - تبریزی . - 1392تحلیل محتوا به اعتقاد بیشتر صاحب نظران روش پژوهشی است که برای بیان مفاهیم یا واژه های معینی در یک متن و یا مجموعه ای از متون استفاده می شود بر خی نیز آن را یک روش تجزیه و تحلیل دادهها می دانند.
متن می تواند شامل فصل یا فصل هایی از یک کتاب/ نوشته /مصاحبه / گفتگو /عناوین و مقالات مطبوعات و اسناد تاریخی باشد - ضیغمی و همکاران . - 1387تحلیل محتوای کتاب های درسی بر سه روش کمی /کیفی /عینی و نظام دار برای توصیف رسانه های آموزشی و آگاهی از میزان تاثیر آنهاست و بر سه نوع تقسیم می شود - محمد نوریان . - 1387تحلیل محتوای توصیفی :به تبیین ویژگی های محتوای آشکار کتاب درسی می پردازد این نوع تحلیل متن نوشتاری ،تصاویر ،و تمرین ها و یا اهدافیک کتاب درسی را توصیف می کند تحلیل محتوای ارتباطی:به برسی چگونگی ارتباط بین اجزا و عناصر یک کتاب درسی می پردازد .اهداف ،متن نوشتاری ، تصاویر ،و تمرین ها چهار بخش اصلی هر کتاب درسی را تشگیل می دهد
تحلیل محتوای استنباطی :
روشی است که محقق را قادر می سازد تا برخی از واقعیت های اجتماعی مربوط به زبان تولید کتاب درسی ،پیش بینی تاثیرات کتاب درسی بر فراگیران ،وجهت گیری خاص واعلام نشده کتاب های درسی را مورد برسی قرار می دهد - نوریان . - 1387ویلیام رومی که یکی از صاحب نظران تعلیم تربیت است روش اوچنانچه که خود او معتقد است یک روش تحلیل کمی است که به توصیف عینی ومنظم محتوای آشکار مطالب درسی و آزمایشگاهی می پردازد در باره روش تحلیل محتوای ویلیام رو می می توان گفت که هدف آبرسی این موضوع است که آیا کتاب ومحتوای مورد نظر دآنش آموزان رابه طور فعال با آموزش یادگیری درگیر می نماید .
یا نه به عبارت دیگر هدف این است که نشان دهد آیا کتاب به شیوه ای فعال ارائه و تدوین و تنظیم شده است یا خیر - مرتضوی - 1391 .بنجامین بلوم نیز یکی از صاحب نظران است که اهداف آموزشی را در سه حیطه شناختی /عاطفی /روانی حرکتی طبقه بندی کرده است و می توان روش او را یک روش کیفی در نظر گرفت حیطه شناختی شامل:دانش / درک فهم/ کاربرد /تجزیه تحلیل / ترکیب /ارزشیابیحیطه عاطفی :شامل توجه/ پاسغ دادن /ارزش گذاری/ سازمان دادن / یکی شدن حیطه روانی حرکتی شامل :تقلید /اجرای مستقل /دقت /هماهنگی / عادی شدن - /امان االله صفوی. - 1390در هر جامعه ای متخصصان تعلیم و تربیت اعتقاد دارندکه شکوفایی و رشد و سعادت اجتماع به کمک نظام تربیتی مترقی و علمی و سالم حاصل می گردد به عبارتی یکی از طرق اساسی افزایش بهره وری و تسریع رشد یافتگی فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، اعتلاء کیفیت نیروی انسانی است که این ارتقاء و اعتلا به مدد تعلیم و تربیتی فعال و پویا و سازنده امکان پذیر است .
چنین امکانی هنگامی فراهم خواهد شد که دست اندرکاران نظام آموزشی جهت دست یابی به این امر مهم به برنامه ریزی سنجیده آموزشی و درسی اقدام نمایند. محتوای برنامه های درسی در برگیرنده اساسی ترین خط مشی های اجرایی برای نیل به هدف های تعلیم و تربیت هستند .به همین جهت لازم است در تهیه و تدوین آنها نهایت دقت اعمال گردد تا جوابگوی نیازهای ناشی از تحولات سریع علمی و تکنولوژیکی و اقتصادی و اجتماعی باشد.کتاب های درسی بخاطر اهمیت زیادی که در تعیین محتوای آموزشی و خط مشی آموزشی دارند، مرکزتوجهی خاص برای همه دست اندرکاران تعلیم و تربیت می باشند.در نظام آموزشی کشور، کتاب درسی عمده ترین منبع یادگیری و شاید بتوان گفت تنها وسیله آموزشی است که در اختیار شاگردان و معلمان قرار دارد و شاگردان نیز موظفند محتوای کتاب های درسی را به خاطر سپرده و یادبگیرند .
به همین دلیل است که تلاش نیروهای متخصص در بررسی و تحلیل محتوای کتاب های درسی جهت رفع نارسایی ها و کمبودهای موجود در آن ضروری است. جامعه برای پیشرفت و توسعه به کودکان با انگیزه، کنجکاو و خلاق نیازمند است .همچنین جامعه به نوجوانان و جوانانی نیاز دارد که چهره دیگر از آینده ترسیم کنند و به بزرگسالانی نیاز دارد که حامی و سازنده باشند .دستاورد چنین موقعیتی ابتکار و سازندگی است - قاسمی آنچه که اهمیت توجه به محتوای کتاب های درسی را بیشتر نمایان می سازد، توزیع کتاب های یکسان برای دانش آموزان سراسر کشور و ملزم بودن آنان به یادگیری کتاب های درسی جهت راه یابی به پایه تحصیلی بالاتر، اجرای امتحانات هماهنگ و استفاده از کتاب های درسی به منظور تحقق اهداف نظام آموزشی است.
بسیاری از صاحب نظران مبرم ترین نیاز آموزش و پرورش را، پرورش افرادی که به جای تکرار عمل نسل های پیشین فعالیت های جدیدی را انجام دهند، می دانند .به اعتقاد آنان ضرورت دارد که زمینه اکتشاف را از - همان دوران کودکی در دبستان برای دانش آموزان فراهم آورد یافته ها و دیدگاه ها در این زمینه حاکی از آن است که مناسب ترین درسی که قابلیت گسترش تفکر رادر دانش آموزان دارد علوم تجربی است . ماهیت درس علوم تجربی ایجاب می کند که فراگیران با شک گرایی وحساسیت با مسائل برخورد کنند و چنان چه محتوای این کتاب درسی مهارت های علمی را در بر داشته باشد باعث پرورش اکتشاف در دانش آموزان می شود ،
نتیجه اینکه محتواهای آموزشی باید به گونه ای انتخاب و سازماندهی شوند که با توان ذهنی دانش آموزان در هر دوره سنی تناسب داشته باشد و در این میان با توجه به اهمیت درس علوم تجربی دوره ابتدایی سعی برآن است که این تناسب یعنی هماهنگی مطالب کتاب های علوم تجربی دوره ابتدایی با توان ذهنی دانش آموزان مورد پژوهش قرار گیرد - جمشید پور. - 1390 از انجایی که در چند دهه اخیر هیچ یک از موضوعات درسی در سطح جهانی به اندازه دروس علوم تجربی دچار تغییر و تحول نشده است واگر چه محتوای درس علوم تجربی به خودی خود به دلیل پیشرفت فزاینده علم ودانش بشری روز به روز فزاینده تر میشود ولی این تغییرات تنها از جنبه محتوای اموزش علوم را در بر میگیرد بلکه ویژگی های عصر کنونی ایجاب میکند تا برنامه های اموزش علوم تجربی ساماندهی گردند تا با بهره گیری انها همه ی توانایی های شناختی و شخصیتی دانش اموزان رشد کرده و فراگیران با بهره گیری از مزایای علوم و فناوری توانمندی های لازم را کسب کند .
- حسنلو وهمکاران. - 1391 بنابرهدف از این تحلیل محتوای کتاب علوم پایه دوم ابتدایی که به روش رویکرد ترکیبی - روش ویلیام رومی وروش بنجامین بلوم که شامل حیطه ی شناختی عاطفی و روانی حرکتی میباشد - .انجام میگیرد و امیدواریم این تحلیل کمکی باشد برای تنظیم بهتر محتوای علوم تجربی پایه دوم ابتدایی از نظر فعال یاغیر فعال بودن و ارائه مطالب بر اساس حیطه ی شناختی /عاطفی وروانی حرکتی .
