بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با عنوان تحلیل محتوا ی کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتد ییبا روش کیفی توصیفی صورت گرفت. هدف آن این است که کتاب علوم پایه سوم ابتدایی را از نظر فعال بودن و غیر فعال بودن پس از بررسی داده های این کتاب مشخص کنیم . بنابراین از روش تحلیل محتوا با روش کیفی توصیفی استفاده شده است . ابزار مورد استفاده نیز به صورت کتابخانه ای انتخاب شده است . برای بررسی داده ها و تحلیل محتوای کتاب از روش ویلیام رومی به عنوان روش کیفی توصیفی و روش کیفی بلوم استفاده شده است جامعه اماری در این جا کتاب علوم پایه سوم ابتدایی و نمونه مورد استفاده ما در این پروهش 30صفحه از کتاب به صورت تصادفی ساده انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفت .
نتایج به دست آمده از بررسیهای مربوط به متن در روش ویلیام رومی عدد 1را نشان می دهد یعنی متن فعال ، داده های مربوط به سوالات 0/8را نشان می دهد یعنی فعال بودن سؤالات کتاب علوم و داده های مربوط به تصاویر نیز عدد 1را نشان می دهد که فعال بودن تصاویر را نشان می دهد نتایج کیفی تحقیق یعنی روش بلوم نیز نشان دهنده آن است که از مجموع 137جمله ، در حیطه شناختی 50جمله ، در حیطه عاطفی 47جمله، و در حیطه روانی و حرکتی نیز 40جمله جای گرفتند
مقدمه و بیان مسئله
مهم ترین دوره تحصیلی در تمام نظام های آموزش و پرورش جهان دوره ابتدایی است زیرا شکل گیری شخصیت و رشد همه جانبه ی فرد در این دوره بیشتر انجام میگیرد از آن جا که در این دوره کودکان در آستانه رشد و تحول در سطوح همه جانبه هستند لذا با در نظر گرفتن خصوصیات ، نیازها و ویژگیهای آنها در این سنین هدفهای خاص در این دوره مدنظر است که میتوان آنها را بدین صورت خلاصه کرد: 1ایجاد محیط مساعد برای پرورش اخلاقی و دینی 2پرورش قوای جسمانی 3ایجاد مهارت های اساسی خواندن و نوشتن 4پرورش کودکان برای سازش با محیط - - فرخنده مفیدی - - 1387
از آن جا که نظام آموزشی در کشور ما متمرکز است لذا کتاب درسی در نظام آموزش وپرورش ما یکی از عناصر مهم تلقی می شود که در تحقق اهداف نظام نقش مهم و اساسی دارد . یقینا اگر محتوای کتب درسی هماهنگ و همسو با اهداف کلی و جزئی نظام نباشد نمیتوان نسبت به تحقق اهداف مورد نظر امیدی داشت .اهمیت این امر وقتی آشکار می شود که می بینیم در نظام آموزش وپرورش ما برنامه و کتب درسی به صورت متمرکز تهیه و در تمام کشور ارائه می شود و کتاب درسی در کنار معلم دو رکن اصلیا و اساسی آموزش و یادگیری هستند .
حتی در بسیاری از موارد ، کتاب درسی تنها وسیله آموزشی است که در اختیار معلم قرار دارد و یا معلم از آن استفاده می کند . علاوه بر این ، در نظام آموزش وپرورش ما ، انواع ارزشیابی های تحصیلی ، آزمون ها و گزینش ها مبتنی بر محتوای کتب درسی و برنامه آموزشی است و هدایت فراگیران به سوی ادامه تحصیل یا بازار کار ، بیشتر بر اساس میزان اموخته ها و محفوظات آنان از کتب درسی است تا استعداد ها و علایق آنها - - حسین ترکی - - 1393
بدیهی است بازنگری ، اصلاح و تجدید نظر اصولی و علمی در برنامه و محتوای کتب درسی ، آثار و تبعات مثبت فراوانی در بر خواهد داشت که یکی از آنها ایجاد زمینه مناسب جهت رشد برنامه ریزی درسی و به تبع آن رشد پیشرفت تحصیلی است - - محمد رضا ابراهیمی - - 1379 کتاب علوم تجربی یکی از کتاب های مهم در اموزش ابتدائی میباشد در واقع علوم تجربی یکی از یازده حوزه یادگیری در برنامه ملی است بر اساس این جهت گیری های این برنامه ، علوم تجربی کوشش انسان برای درک واقعیتهای خلقت و کشف فعل خداوند تعریف شده است . درسلام همین راستا شناخت و استفاده مشمولانه از طبیعت به مثابه بخشی از طبیعت الهی با هدف تکریم ، آبادانی و آموختن از آن برای ایفای نقش سازنده در ارتقای سطح زندگی فردی ، خانوادگی ، ملی و جهانی از ضرورت های علوم تجربی قلمداد میشود - - فرید بابک نژاد - - 1387
کتاب درسی با محتوای مطالب آموزشی ، بویژه در نظام های متمرکز که محور مکتوب و مدون تعلیم و تربیت محسوب شده و فعالیتها و تجارب تربیتی دانش آموزان توسط معلم و حول محور آن سازمان دهی می شود . نیاز به تحلیل و بررسی علمی دارد این تحلیل بر دستندرکاران و مولفین کتب درسی کمک می کند تا در هنگام تهیه ، تدوین و یا گزینش و انتخاب کتاب درسی ، تصمیمات عاقلانه تری را اتخاذ نمایند. - - احمد صافی ، - - 1391 تحلیل کمک می کند تا مفاهیم ، اصول ، نگرش ها ، باو ها و کلیه اجزا مطرح شده در قالب دروس کتاب مورد بررسی علمی قرار گیرند و با اهداف برنامه درسی مقایسه و ارزیابی شوند. محتوا اصول و مفاهیمی است که بر شاگردان ارائه می شوند تا ورود آنان را به فعالیتهای آموزشی میسر و رسیدن آنان را به اهداف اجرایی امکان پذیر سازد . - - شعبانی ، -1376 ص - - 200
نوعی از تحلیل ها که برای برنامه ریزان درسی ، مولفین و تصمیم گیرندگان برنامههای درسی بسیار مفید و ضروری است تحلیل محتوایی است این نوع تحلیل ها کمک می کند تا مفاهیم،اصول، نگرش ها ، باورها و کلیه اجزا مطرح شده در قالب دروس کتاب مورد بررسی علمی قرار گرفته و با اهداف برنامه درسی، مقایسه و ارزیابی شوند برای مثال ممکن است محتوا و یا کتاب درسی نگرش ها یا حالاتی را تشویق کند که با اهداف برنامه، تناسب چندانی نداشته باشد . یک تحلیل گر محتوایی یا یک برنامه ریز درسی از طریق تحلیل محتوا می تواند پیام های نهفته در داستانهای ساده یا متون کتاب درسی را با اهداف برنامه مورد بررسی قرار دهد . همچنین می توان از طریق تحلیل محتوا گرایش ها یا جانبداری های پنهان و آشکار را در متون برنامه تعیین کند - - یارمحمدیان،1370ص - - 149
روش ویلیام رومی یکی روش کمی است که به توصیف عینی و منظم محتوای آشکار مطالب درسی و آزمایشگاهی میپردازد هدف آن بررسی این موضوع است که آیا کتاب و یا محتوای مورد نظر دانش آموزان را به طور فعال با آموزش درگیر می کند یا خیر؟ روش ویلیام رومی برای تحلیل کتاب های درس محتوا را به سه قسمت متن، سوالات ، تصاویر تقسیم می کند. درباره هدف ویلیام رومی میتوان گفت که هدف آن بررسی این موضوع است که آیا کتاب یا محتوای مورد نظر دانش آموزان را به طور فعال با آموزش درگیر می کنند به عبارت دیگر هدف این است که بسنجم آیا کتاب به شیوه ی فعالی ارائه شده است یا خیر ؟ - - عبادی، - - 1390
طبقه بندی و تحلیل هدف های صریح آموزشی در حیطه یادگیری ، منظور از طبقه بندی تعیین راه ها و مراحل دقیق و مشخص است که بعد از تحقق آن ها تغییرات لازم در تفکر ، احساسات و مهارت دز تعیین هدفهای آموزشی لازم است یادگیری معمولا در سه حیطه عاطفی ، شناختی و روانی و حرکتی انجام می گیرد طبقه بندی بلوم - این دسته بندی به دلیل تاکید بر جنبه های خاص هدفهای مختلف است و نه تمایز کردن مثال : هر معلم شایسته ای سعی می کند در شاگردان علاقه ایجاد کند حیطه شناختی شامل دانش ، فهمیدن، کار بستن، تجزیه و تحلیل، ترکیب و ارزشیابی است حیطه عاطفی شامل توجه، واکنش، ارزش گذاری ، سازمان بندی ، تبلور است و حیطه روانی و حرکتی شامل تقلید، اجرای مستقل ، دقت، هماهنگی در حرکات ، عادی شدن است. - - شعبانی، - - 1392 با وقوف به اهمیت نقش برنامه درسی و کتاب در پیشرفت امور اموزش کتاب علوم پایه سوم دبستان به عنوان یکی از محتوا های آموزش درس علوم در دوره ابتدایی ما قصد داریم در این جهت به تحلیل محتوای کتاب علوم پایه سوم با روش رویکردی ترکیبی بپردازیم.
اهداف و سوالات
هدف کلی: بررسی تحلیل محتوای کتاب علوم پایه سوم ابتدایی باز متظر فعال یا غیر فعال بودن و توجه به سه حیطه شناختی ، عاطفی ، روانی و حرکتی
اهداف جزئی : 1نشان دادن میزان فعال یا غیر فعال بودن متن، تصاویر و سؤالات 2بررسی محتوای کتاب علوم تجربی سوم ابتدایی در چهار چوب سه حیطه شناختی ، عاطفی، روانی و حرکتی
سوالات پژوهش
1آیا محتوای کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدائی به سه حیطه شناختی ، عاطفی ، روانی و حرکتی توجه کافی داشته است ؟
2آیا داده های متن، تصاویر و سؤالات کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی از پویایی لازم بر خورد ار است ؟
3کدام یک از سه حیطه شناختی ، عاطفی ، روانی و حرکتی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است
پیشینه اجمالی
از آن جا که روش ویلیام رومی روشی است که در آن فعال و غیر فعال بودن متن ، تصاویر و سؤالات مشخص می شود لذا در این روش ابتدا باید نمونه گیری به صورت تصادفی ساده اگر جامعه زیاد باشد به عمل میاید و سپس متن ، تصاویر و سوالات کد گذاری می شوند و در مرحله بعد محتوا کد گداری و مقوله بندی می شود و سپس برای هر قسمت مقوله ای را طبقه بندی را تعریف می کند. درباره قسمت اول یعنی متن ده مقوله تعریف شده است که به حروف انگلیسی نمایش داده می شوند و از. a تا j.میباشند و شامل متن های فعال غیر فعال وبودن خنثی است . در ارتباط با تصاویر چهار مقوله است که با حروف انگلیسی از a.تا.G می باشد و در ارتباط با قسمت سؤالات سه مقوله تعریف شده است . اما نکته ی مهم در این جا ان است که تحلیل گر در نظر داشته باشد که مقوله بایستی انعکاس دهنده هدف پژوهش باشد .
سطوح یادگیری شناختی بلوم
