بخشی از مقاله
چکیده
اعتقاد بر این است که با مشارکت والدین در مدارس، نه تنها در جهت رشد و شکوفایی تواناییهای شاگردان، گام برداشتهایم، بلکه از پتانسیل والدین در ادارهی امور مدارس در ابعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، مذهبی، و ...نیز بهره برده و بهتبع این موارد، به رشد و توسعهی جامعهی خود بهطور مستقیم و غیرمستقیم یاری رساندهایم.
لذا هدف پژوهش حاضر، تعیین تواناییها، ضعفها، فرصتها و تهدیدهای مشارکت والدین در مدارس، بر اساس مدل تحلیلی SWOT میباشد. بدین منظور از روش تحلیل کیفی در ابعاد درونی و بیرونی با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، استفاده شده است. درنهایت با بهرهگیری از نتایج حاصل از تحلیل سوآت، راهکارهایی برای جلب و افزایش مشارکت والدین در مدارس ارائه گردیده است که از جمله مهمترین آنها تشکیل جلساتی با دو عنوان "جلسات شکوفایی وراثت" و "جلسات شکوفایی محیط"، میباشد.
-1 مقدمه
آموزش و پرورش1 به عنوان یک نهاد اجتماعی به منظور ارضای نیازهای جامعه پدید آمده است، و مدارس به عنوان خط مقدم جبههی تعلیم و تربیت، متعلق به این نهاد اجتماعی و در خدمت جامعهاند که برای انجام صحیح رسالت خود و برخورداری از حمایت اجتماع، ملزم به برقراری رابطهی مؤثر با جامعه میباشند. از اینرو رابطهی مدرسه و اجتماع، فرآیندی تعاملی و مداوم است که چنانچه شکل مشارکت 2 آگاهانه را به خود گیرد، باعث اثر بخشی و کارآیی بیشتر مدارس میشود.
هدف اصلی نظام تعلیم و تربیت از برقراری رابطه با اجتماع ، ایجاد زمینهی مناسب برای مشارکت فعال و معنادار عوامل تأثیر گذار در فعالیتهای آموزشی و پرورشی مدرسه، جهت بهبود امر تعلیم و تربیت و در نتیجه، رشد و شکوفایی تواناییهای دانشآموزان و توسعهی جامعه است. در اجتماع، عوامل و فاکتورهای متعددی وجود دارند که با مشارکت در نهاد آموزش و پرورش، میتوانندبه بهبودِ هر چه بهتر عملکرد این نهاد یاری رسانند.
عواملی از جمله والدین ، متخصصین ، خیَرین و... . با توجه به این موضوع که اکثر خانوادهها، فرزندانی در حال تحصیل در مدارس دارند، اهمیت و ضرورت گروه والدین آشکار میگردد. لذا تعامل بین خانه و مدرسه؛ در غالب مشارکت هرچه بیشتر والدین در مدارس نمود پیدا میکند. بدین منظور، باید درصدد افزایش این مشارکت برآمد تا در سایهی آن، پرورش و شکوفایی تواناییهای دانشآموزان صورت گرفته و جامعه نیز به توسعه و پیشرفت و بالندگی دست یابد. با توجه به مراتب فوق هدف اساسی پژوهش حاضر، تحلیل مشارکت والدین در مدارس بر اساس مدل تحلیلی SWOT ، و ارائهی راهکارهای لازم برای افزایش و بهبود این مشارکت میباشد.
-1-1 مفهوم تربیت
اتحادیهی بینالمللی آموزش و پرورش، تربیت را، فراهم کردن رشد کامل تواناییهای هر شخص بهعنوان فرد و نیز بهعنوان جامعهای مبتنی بر همبستگی و تعاون دانسته است. تربیت از تحول اجتماعی جداییناپذیر بوده و یکی از نیروهای تعیین کنندهی تحول است. بنابراین هدف تربیت و روشهای آن باید بهطور دائم با پیشرفت شناخت کودک و انسان و جامعه که حاصل علم و تجربه است، مورد بازنگری قرار گیرد - میالاره3و ژان،. - 1370 امیل دورکیم، تربیت را با رویکرد جامعهشناختی ویژهی خود تعریف میکند.
از نگاه وی، تربیت، »آن عملی است که بهوسیلهی آن، نسلی بالغ و رسیده، نسلی را که هنوز برای زندگی، پختگی لازم را ندارد، متأثر میکند و هدفش، برانگیختن و گسترش حالتهای جمعی، عقلی و اخلاقی متربی است - «رفیعی، 1381،ص. - 91 شهید مطهری، تربیت را پرورش دادن و به فعلیت رساندن استعدادها و ایجاد تعادل و هماهنگی میان آنها میداند، تا از اینراه، متربی به حد بالای کمال - شایستهی خود - برسد.
در واقع تربیت، بهمعنای انتخاب رفتار و گفتار مناسب، ایجاد شرایط و عوامل لازم و کمک به شخص مورد تربیت است، تا بتواند استعدادهای نهفتهاش را در تمام ابعاد وجودی و بهطور هماهنگ پرورش داده، شکوفا کند و بهتدریج بهسوی هدف و کمال مطلوب حرکت کند - فایضی و آشتیانی، 1375، ص. - 32 تربیت، عملی اجتماعی است که اشخاص را زیر تأثیر و نفوذ محیط، برگزیده و مضبوط - بهویژه مدرسه - قرار میدهد تا شایستگی اجتماعی کسب کنند و به هدفهای رشد تکامل فردی برسند - شعاری نژاد،. - 1364 این تعاریف در عین تعدد، در این جهت توافق دارند که تربیت؛ مجموعهی تدابیر و روشهایی است که برای بهفعلیت درآوردن ابعاد گوناگون انسان بهکار گرفته میشود.
-1-2 مفهوم مشارکت
تحولات پر شتاب دنیای کنونی، فناوریهای تولید و روشهای ارائهی خدمات را پیو سته د ستخوش دگرگونی نموده ا ست. تو سل به خردِ جمعی در اتخاذ و اجرای تصمیمات راهبردی، از گزینههای مهمی است که باید در چارچوب نظام مشارکت4 برای حفظ بقاء و تو سعهی سازمانها معمول گردد. یکی از شاخصهای ارز شمند جامعهی ان سانیِ برتر، وجود پدیدهی م شارکت در میان افراد، نهادها و سازمانهای آن جامعه است. مشارکت، در واقع نوعی احساس همبستگی و تعلق و تلاش دستهجمعی میان افراد یک جامعه بهمنظور نیل به نظام عادلانهی اجتماعی است - رهنمود، . - 1371 مشارکت، » پیوند دو سویهی« سازنده و سودمند میان دو تن یا بیشتر از دو تن میبا شد.
دو سویه بودن پیوند موجب میگردد تا اطلاعات، دانش، شناخت، اندی شه و نظرِ هر یک از دو سوی پیوند به دیگری منتقل گردند و بر اثر آن هر دو طرف بهرهای بهدست آورند. مشارکت، درگیری ذهنی و عاطفی اشخاص در موقعیتهای گروهی است که آنان را برمیانگیزد تا برای دستیابی به هدفهای گروهی، یکدیگر را یاری دهند و در مسئولیت کار شریک شوند - طوسی، 1378، ص. - 13 در تعریف دیگری، مشارکت را نوعی سهیم و دخیل شدن در تصمیمگیری، برنامهریزی و اجرا دانستهاند، که این تصمیم معطوف به هدفی است که مشارکت کنندگان تمایل نشان میدهند برای تحقق هدف مشترک با دیگران به کنش متقابل یاریگرانه بپردازند.
- قاسمی پویا، 1380، ص. - 24 مشارکت یعنی درگیر شدن افراد در فرایند تصمیمگیری و دعوت از همهی افراد برای قبول مسئولیت، بهمنظور افزایش کیفیت خدمات - تایم1، 2001، ص. - 125 کرت لوین2، در مورد اهمیت مشارکت معتقد است، هرگاه مردم در کارگردانی کارها مشارکت داده شوند، میزان مقاومت آنها در برابر درگرگونی، نوسازی و نوآفرینی کاهش مییابد - بهنقل از ایراننژاد پاریزی و ساسانگهر ، 1375، ص. - 437 بهطور کلی میتوان گفت، استقرار یک نظام تصمیمگیری مشارکتی، تمهیداتی را میطلبد که باید به آنها توجه شود. تقویت تشخیص، ارزشها و اولویتها، انتقال اطلاعات، تبیین مسئولیتها، محدودیتها و انتظارات، ایجاد فرهنگ مشارکت در امور، و مشخص ساختن ساختار مشارکت، از جمله پیشنیازهایی است که در موفقیت سیستم تصمیمگیری مشارکتی نقش بسزایی دارد.
-1-3 اهمیت مشارکت
در فرهنگ حیاتبخش ا سلام، م شارکت در ت صمیمگیری باعث پرورش افراد میگردد؛ قرآن کریم در سورهی شورا، آیهی 38، شورا و م شورت را بهعنوان نمودی از ایمان معرفی نموده و تأکید میفرمایند که م سلمانان امور خود را بر ا ساس م شورت متقابل انجام دهند. بهطور کلی، میتوان فل سفهی م شارکت را از دیدگاه ا سلام به شرح زیر بر شمرد: فراهم کردن موجبات ر شد و شکوفایی ان سان، ایجاد مسئولیت و تعهد درونی در افراد، بهوجود آمدن محیط کاری مبتنی بر اعتقاد متقابل بین افراد، دادن شخصیت به افراد، تربیت و آموزش افراد برای ادارهی امور و ایجاد وحدت و یکپارچگی مو ضوع م شارکت و چگونگی تحقق آن، ری شه در تاریخ دیرینهی ملتها دارد و جوانبی از آموزش و پرورش ب سیاری از ک شورها، از جمله آموزش و پرورش ک شور ما نیز بر پایهی آن استوار بوده است. امروزه این مفهوم اهمیت دو چندانی پیدا کرده است و مشارکت در عرصههای گوناگون همواره مورد بحث بسیاری از اندیشهگران و دستاندکاران، بهویژه در زمینهی مدیریت و آموزش و پرورش قرار گرفته است.
بهنظر میرسد برخی از دانشمندان، محور ا صلی تو سعه را بر پایهی م شارکت و آموزش ا ستوار میدانند. به باور این صاحبنظران، برای تو سعه یافتگی، ضرورت دارد همواره در سیاستگذاریهای کلان اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، دو عنصر آموزش و پرورش و مشارکت را تقویت کنیم. از دیگر سو، برای پیشبرد آموزش و پرورش و کاستن از مسائل آن، ضمن توجه به راههای گوناگون رفع کاستیهای آموزش و پرورش، مشارکت مردم را در این زمینه مورد توجه قرار دهیم. با عنایت به این واقعیت که رشد ملی نه فقط به مدد منابع مادی، بلکه بیشتر به یاری و مشارکت انسانها، بهویژه انسانهای فرهیخته صورت میگیرد و فرهیختگی در سایهی تعلیم و تربیت پدید میآید، نقش مشارکت در آموزش و پرورش، در جهت رشد ملی و توسعه، بیش از پیش مشخص میشود.
بسیاری از آیندهنگران نیز به این دیدگاه مهر تأیید نهادهاند. تافلر، آموزش و پرورش قرن بیست و یکم را، آموزش و پرورش مبتنی بر دانایی و قوهی تفکر میداند، سپس میافزاید که مهارتهای سطوح بالا، تغییر مداوم و سریع، نوآوری، تحقیق و توسعه، تنوع در آموزشها، آموزش انفرادی، تصمیمهای گروهی، توجه به نیازهای علمی و گروهی، رو در رویی مستقیم با مسائل و حل فوری آنها به یاری اندیشه و تفکر، آموزش از راه دور، استفاده از دانش و تکنولوژی پیشرفته و جدید در آموزش، استفاده از فنآوری اطلاعات و ارتباطات و غیره از جمله ویژگیهای آموزش و پرورش در قرن بیست و یکم خواهد بود. گفتنی است که وی بر ضرورت مشارکت در آموزش و پرورش در آینده تأکید دارد و میگوید، هرگز در طول تاریخ، مثل امروز و آینده، موضوع ارتباط و مشارکت در آموزش و پرورش دارای اهمیت نبوده است.
-1-4 مشارکت والدین در مدارس
وزارت آموزش و پرورش آمریکا اعلام کرده است، تحقیقات در 30 سال گذشته ثابت نموده که مشارکت والدین بصورت بسیار زیادی در بالا بردن کیفیت آموزش و ایجاد یک فضای مطمئن یادگیری تأثیر دارد. بر خلاف بسیاری از موضوعات آموزشی که محققان روی آنها اتفاق نظر ندارند، موضوع مشارکت والدین، موضوعی است که همه محققان معتقد به مفید بودن آن هستند. یافته های کلیدی تحقیقات جدید روی مشارکت والدین شامل موارد متعددی می باشد.
