بخشی از مقاله
تحلیل معیارهای جانمایی پارکینگ های مرکزی شهر رشت
چکیده:
در کلانشهرها سیستم حمل و نقل درون شهری اهمیت ویژه یافته و به نحوی طراحی می گردد که حداکثر کارایی را در سرویس دهی به شهروندان داشته باشد . بدین منظور عمدتا سرویس دهی و مدیریت ترافیک جاری مدنظر بوده و بخش مهمی از ترافیک شهری، یعنی ترافیک ساکن وسایل نقلیه پارک شده و نیز اثرات آن بر ترافیک جاری کمتر مورد توجه قرار گرفته است. امروزه سئوال به این صورت در آمده که، پارکینگ ها در چه محلهایی و با چه معیارهایی ساخته شوند و چه مشخصاتی داشته باشند. پیشبینی و تدارک فضای لازم برای وسایل نقلیه در مواقعی که از آنها استفاده نمیشود از معضلات بزرگ شهرها، بخصوص شهرهای بزرگ است. دشواری مسئله بیشتر بخاطر آن است که این فضا را غالباً باید در محدودترین و گرانبهاترین نقاط شهری در نظر گرفت. بدین منظور بایستی، معیارهای موثر طوری در نظر گرفته شود که باعث کاهش پارک حاشیهای و روانتر شدن ترافیک معابر شود. .به نظر میرسد فقدان برنامهای سازماندهی شده برای رسیدگی به معیارهای جانمایی پارکینگها در سطح شهر رشت به یک معضل بزرگ تبدیل شده است. در این مقاله روش کار براساس توصیف وضعیت موجود پارکینگهای شاخص بخش مرکزی شهر رشت بوده و با استفاده از ابزارمشاهده، پرسشنامه، مصاحبه و عکسبرداری صورت پذیرفته و سپس دادههای بدست آمده از عملیات میدانی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج گویای این مهم بود که مکان یابی صحیح پارکینگ باعث کاهش سفرهای درون شهری می شود. که اگر با کاهش یا عدم پارک حاشیه ای همراه باشد باعث افزایش عرض خیابان و روان شدن تردد وسائل نقلیه می گردد.
واژگان کلیدی: معیار، پارکینگ، جانمایی، ترافیک، شهر رشت
1
-1 مقدمه
با رشد سریع شهرنشینی در دهههای اخیر و افزایش تعداد وسائل نقلیه موتوری، ترافیک در سطح معابر شهری به یکی از معضلات شهرهای بزرگ تبدیل شده است. لذا یکی از دغدغههای فکری مدیران شهری، حل معضل ترافیک به خصوص در شهرهای بزرگ میباشد. جهت روان شدن حرکت وسائل نقلیه و حل معضل ترافیک، اقدامات زیادی از جمله احداث زیرساختهای حمل و نقل شهری مانند راههای ارتباطی، زیر گذرها، روگذرها و گسترش حمل ونقل عمومی از قبیل مترو و اتوبوسهای شهری توسط مدیران شهری صورت گرفته است. در این راستا احداث پارکینگها در مجاورت معابر شهری به منظور جلوگیری از پارکهای طولانی و بیمورد در کنار خیابانها یکی از اقدامات موثر در کاهش ترافیک میباشد. احداث پارکینگها، زمانی با افزایش کارایی و دستیابی به اهداف مورد نظر همراه میشود که کلیه پارامترهای موثر در احداث پارکینگ مد نظر قرار گیرد. یکی از مهمترین پارامترهای احداث پارکینگ، مکان احداث آنها میباشد. نامناسب بودن محل پارکینگها و پراکندگی غیر اصولی آن نه تنها باعث عدم کارایی این پارکینگها میشود بلکه افزایش ترافیک شهری و در نتیجه افزایش مدت سفرهای درون شهری و افزایش آلودگی هوا را نیز بدنبال دارد (معتمدی و همکاران، .(11:1387
جمعیت شهر رشت از 109491 نفر در سال 1335 به 557336 نفر در سال 1385 افزایش یافته است و سطح کالبدی آن از 650 هکتار در سال 1334 به 10240 هکتار در سال 1390 رسیده است. پیش بینی جمعیت نشان می دهد که جمعیت شهر رشت تا سال 1400 به 750050 نفر خواهد رسید. با توجه به افزایش 192684 نفری شهر رشت در افق 1400 و نیاز به گسترش فیزیکی و فضایی شهر متناسب با این جمعیت با کمبود سطحی در حدود 2638 هکتار مواجه خواهیم بود(مهندسین مشاور طرح و کاوش، (33 :1386 در شهر رشت به دلیل تمرکز تجاری، اداری، درمانی، فرهنگی، تفریحی و پذیرایی در مرکز شهر و خیابان اصلی شهر و نرخ
بالای جذب سفر در این قسمت از شهر حجم ترافیک خیابان ها و معابر منتهی به این مراکز به شدت افزایش یافته و ایجاد زیرساخت های لازم برای مقابله با آن مستلزم انجام تحقیقات عملی با استفاده از توان متخصصان برنامه ریزی حمل و نقل و برنامه ریزان شهری، شهرسازان و دیگر رشته های مرتبط و نیز صرف هزینه های فراوان خواهد بود.لذا باید برنامه ریزی مدونی در رابطه با مکان یابی و جانمایی بهینه ی کاربری هایی که پارکینگ ها نمونه ای از آنها هستند صورت پذیرد. باتوجه به کلان شهر بودن شهر رشت و افزایش حجم ترافیک آن می توان اذعان داشت که عدم مکان یابی و جانمایی پارکینگ ها در نقاط مختلف شهر و همچنین رعایت نکردن برخی از معیارهای اصولی و علمی در این مکان یابی از جمله دلایل بروز این مشکلات می باشد. امروزه مکان یابی و جانمایی پارکینگ ها به روش سنتی و با بازدید از محل انجام می گردد. بنابراین رعایت کلیه پارامترهای موثر در مکان یابی امکان پذیر نبوده و مکان های انتخابی فقط با لحاظ نمودن تعداد محدودی از پارامترها مانند قیمت زمین انجام شده است. این امر باعث دور افتادن پارکینگ از مراکز جاذب سفر و احداث پارکینگ در خیابان های شلوغ و افزایش ترافیک این خیابان ها می شود. از طرفی جانمایی مناسب پارکینگ ها باعث افزایش کارایی پارکینگ و در نتیجه کاهش پارک حاشیه ای و بطور غیر مستقیم افزایش عرض خیابان ها و روانی ترافیک و کاهش سفرهای درون شهری می گردد. پارکینگ ها باید به گونه ای مکان یابی شوند که در نزدیکی مراکز جذب سفر مانند مراکز تجاری، اداری و پارک ها واقع شوند، همچنین در نزدیکی خیابان ها بویژه خیابان های پرتردد واقع شوند. این پژوهش در نظر دارد تا به تحلیل معیارها و ضوابطی همچون فاصله از مراکز جاذب سفر، فاصله ازمعابر، هزینه تملک زمین و با حذف کاربری های نامناسب جهت احداث پارکینگ، دربخش مرکزی رشت پرداخته و مشکلات ناشی از عدم رعایت معیارهای جانمایی پارکینگ را در این محدوده یادآور شده تا ضوابط و مقررات در آینده با نگاه دقیق تر توسط مدیران شهری اعمال شود.
2
-2 بیان مسئله
هنگامی که صحبت از مشکلات ترافیکی شهری به میان می آید شلوغی خیابان ها، حرکات کند وسایل نقلیه و تأخیری ناخواسته در شبکه معابر به ذهن خطور میکند. یکی از مسائلی که در معابر شهری این مشکلات را تشدید می نماید پارک وسایل نقلیه در حاشیه معابر می باشد. این مشکل بیش تر در شهرهای بزرگ به خصوص در مراکز تجاری اداری و مراکز عمده خرید در مرکز شهر موجب ایجاد سفر در این نواحی شده به همین دلیل فضایی به منظور پارک وسایل نقلیه خصوصی در آن محل ضروری بوده و اجتناب ناپذیر است . اغلب مراکز تجاری و اداری تأسیس شده، نیاز پارک وسایل نقلیه پرسنل شاغل در آن مکانها را تأمین می نماید و یا حتی قسمتی از آن را تأمین می نمایند. ولی قسمت عمده وسایل نقلیه مربوط به مراجعین و ارباب رجوع است که در نظر گرفته نمی شود. وجود پارکینگ های عمومی در مراکز شهر میتواند بسیاری از مشکلات ترافیک مربوط به پارک های حاشیه ای و سرگردانی برای یافتن محل پارک خودرو را کاهش دهد . باتوجه به اینکه خودروهای سواری شخصی اکثر زمان خود را در حال توقف هستند و باتوجه به رشد و افزایش تراکم کاربری های شهری به ویژه در نقاط مرکزی و بحرانی اهمیت پارکینگ را در این مراکز دو چندان می کند. از طرف دیگر می توان یک شهر را به نوعی ساماندهی کرد که شهرنشینان نیاز به وسیله نقلیه شخصی نداشته باشند و همین امر باعث می گردد که به تسهیلات مربوط به پارک وسیله نقلیه توجه خاص گردد. مدت زمان پارک اتومبیل به مراتب بیشتر از زمان حرکت آن است و پیش بینی فضا ی لازم برای وسایل نقلیه در هنگامی که از آن استفاده نمی شود از معضلات بزرگ شهرها به شمار می رود و باتوجه به ارتباط تنگاتنگ کاربری و نیاز به پارکینگ، مشکل اصلی قیمت زمین است که در مناطق تجاری بسیار گراناست و اصولاً مشکل تعبیه محل پارک وسایل نقلیه در زمان پی ک ترافیک حادتر می شود. زیرا حجم وسایل نقلیه در آن زمان بیشتر بوده و نیاز به پارک نیز به طور طبیعی افزایش می یابد. به علت بالا بودن آبهای سطحی، پارکینگ در واحدهای مسکونی و دیگر ساختمان ها نمی تواند در زیرزمین احداث شود و اغلب پارکینگ پیلوتی یا مطلوب نیست و یا بعداً تغییر ماهیت می دهد و یا در ساختمان های عمومی کافی نیست. لذا بر مشکلات پارکینگ در معابر افزوده می شود
نقشه (1) جانمایی پارکینگهای موجود در بخش مرکزی شهر رشت
3
-3 اهداف تحقیق
- ارزیابی معیارهای جانمایی پارکینگهای شهر رشت.
- بررسی مسایل و مشکلات پارکینگها و تاثیرات آن بر روان شدن ترافیک.
- ارائه راهکارهای عملی و مناسب جهت ارتقاء کارایی و کیفیت خدمات پارکینگها.
-4 جامعه آماری تحقیق
جامعه آماری در تحقیق مورد نظر، محدوده جغرافیایی و جمعیت بخش مرکزی رشت میباشد (بخش مرکزی شهر رشت: از میدان شهرداری به چهار طرف شمالی، جنوبی، شرقی و غربی، از سمت غرب تا سبزه میدان، از شرق تا میدان صیقلان، از شمال تا سه راه معلم و از جنوب تا میدان بانک ملی) و حجم نمونه پیرامون میدان شهرداری (شرق، تا میدان صیقلان)، (غرب، تا سبزهمیدان)، (شمال تا سه راه معلم)، ( جنوب تا میدان دکتر حشمت) و پارکینگهای شاخص این محدوده که تعداد آنها 11 عدد میباشد(مهندسین مشاور طرح و کاوش، .(12 :1386
نقشه (2) محدوده مطالعاتی
-5 مبانی نظری
- معیارهای مکانیابی
مبنای فعالیت ساکنان یک شهر اعم از مسکونی، بهداشتی، درمانی، اداری و انتظامی، آموزشی، فرهنگی، صنعتی، اوقات فراغت و .... تعیین کننده شکل شهر و تقسیمات کالبدی آن است. بدیهی است در تعیین مکان بهرهبرداری بهینه از زمین شهری یا هر نوع فعالیت در یک شهر مولفههای رفاه اقتصادی و رفاه اجتماعی مهمترین عامل تاثیرگذار محسوب میگردند و ملاک سنجش قرار میگیرند. بر اساس این دو عامل کل معیارهای زیر به عنوان مهمترین معیارهای بهینه در تعیین مکانهای مناسب فعالیت و مکانیابی عملکردهای شهری ملاک برنامهریزی قرار میگیرند. از مهمترین معیارهای مکانیابی در برنامهریزی شهری باید به سازگاری، آسایش، کارایی، مطلوبیت، سلامتی و استانداردهای ایمنی اشاره نمود (پور محمدی، .(99 :1389
4
- پارکینگ
محاسبات نشان میدهند که مدت توقف هر اتومبیل، بیشتر از مدت حرکت آن است. پیشبینی و تدارک کافی برای وسائط نقلیه در مواقعی که از آنها استفاده نمیشود، از معضلات شهرها، بویژه شهرهای بزرگ است. دشواری کار بیشتر به این دلیل است که فضای خاص پارکینگ را اغلب باید در محدودترین و گرانترین نقاط شهر در نظر گرفت (سعید نیا، :1387 .(37
- شناسایی معیارهای پارکینگ
معیارهای مختلف و متنوعی در مکانیابی پارکینگها دخیل میباشند. در تحقیقات ونت (1988) مشخص شده است که ظرفیت پارکینگ فعلی، هدف سفر و مدت زمان پارک و فاصله پیادهروی از پارکینگ تا مقصد نقش مهمی را در تعیین مکانهای پارکینگهای آتی دارند. همچنین فاصله از مراکز جذب سفر، نزدیکی به خیابانها، ملک، جمعیت، کاربری مناسب برای احداث پارکینگ، مراکز نامناسب برای احداث پارکینگ از معیارهای جانمایی پارکینگها هستند (ایزدیلایبیدی، .(68 :1391
- محل پارکینگ
از نظر رانندگان وسائل نقلیه شخصی، بهترین محل پارکینگ جلوی محل کار آنها و حداکثر در چند متری آن است. اما تامین این خواستغالباً دشوار است. از نظر مهندسی ترافیک، بهترین محل برای احداث پارکینگ در شهرها نزدیک ایستگاههای اصلی و مرکزی وسائل نقلیه عمومی، نظیر اتوبوس، راهآهن، مترو و پایانههای شهری و فرودگاههاست. از مهمترین عوامل تعیین محل پارکینگ اندازه و ظرفیت آن است. پارکینگ را باید طوری طرحریزی کرد و ساخت که بتواند حداکثر ظرف نیم ساعت پنجاه درصد ظرفیت خود را تخلیه کند. بنابراین مسیرهای مجاور آن باید قدرت کشش (ظرفیت) این بار ترافیکی اضافی را داشته باشند. از اینرو اندازه پارکینگ در رابطه با ظرفیت آن اهمیت دارد. پارکینگ کوچک ممکن است در ساعات اوج اثر کمی برروی خیابانهای مجاور ایجاد کند و سبب تاخیر قابلتوجهی شود. ورودی و خروجی پارکینگ باید طوری انتخاب شود که وسائل نقلیهای که به آن وارد و یا از آن خارج میشوند، ترافیک را قطع نکنند و در عین حال باعث ایجاد مشکل برای استفاده کنندگان از پارکینگ نیز نشوند (شاهی .(89 :1388
- انواع پارکینگ
با توجه به آن که استفاده از خودرو در سطح شهرهای امروزی به اشکال گوناگون و با اهداف مختلف گسترش یافته است و به دلیل آن که طرحهایتوسعه شهرها دائماً در حال تغییر و یا انطباق با شرایط موجود میباشد. بسته به موقعیت حوزه شهری و نیز مباحث ترافیکی میتوان انواع گوناگونی از پارکینگها را در سیمای شهرها مشاهده نمود که استفاده و طراحی هر یک با توجه به نیاز شهر و منطقه از جایگاه خاصی برخوردار است (فرخ زاد، دانش، 1390، .(75
- پارکینگ خیابانی یا پارکینگ حاشیهای
- پارکینگ هم سطح یا پارکینگ روباز
- پارکینگ بامی
- پارکینگ زیرزمینی
- پارکینگ طبقاتی عمومی
- پارکینگ مکانیکی
