بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت و هدایت جابجایی انسان و کالا در سطح معابر یک شهر،با هدف افزایش سرعت،امنیت و کاهش هزینه حمل و نقل مهمترین هدف ایجاد سیستمهای حمل و نقل شهری است.کارکرد این سیستم وابسته به وجود زیرساختهای لازم و نیز قرار گیری مناسب اجزا مختلف آن و نیز هماهنگی این اجزا با یکدیگر است.یکی از مهمترین زیرساختهای سیستم حمل و نقل،پارکینگ های عمومی هستند که نقش مناسبی در کاهش ترافیک شهری دارند.مکان یابی پارکینگ یکی از مهمترین ابزار در مدیریت شهری است. پارکینگ می تواند بر کارایی ترافیک و کیفیت زندگی شهری تأثیر بگذارد.تصمیمات نادرست و غیراصولی موجب تأثیر نامطلوب بر سیستم ترافیکی شهری،صدمه و تخریب محیط زیست،افزایش در هزینه های ساخت و ساز ،مانع از پیشرفت اقتصادی و از همه مهمتر باعث افزایش هزینه ها می شود.
بعد از گذشت چندین دهه و افزایش اتومبیل و نبود فضای کافی برای پارک و در نهایت هزینه زیاد ساخت پارکینگ،ارزیابی دقیق برای مدیریت و مکان یابی پارکینگ را ضروری ساخت. در این راستا پس از مطالعات اولیه و نظر کارشناسان، 8معیاره موثر در این امر شناسایی، و با استفاده از AHP وزندهی صورت گرفته، و در نهایت مکانهای مناسب جهت احداث پارکینگ پیشنهاد گردیده است. نتایج بدست آمده: از میان 8معیار شناسایی شده، سطوح دسترسی و قیمت زمین بالاترین تاثیر را داشته و مکانهای مناسب جهت احداث پارکینگ، بیشترین همخوانی را با کاربری تجاری و بخش مرکزی شهر دارد.
واژگان کلیدی:ساماندهی، پارکینگ عمومی، یاسوج،AHP
.1 مقدمه
افزایش تعداد اتومبیل در صورت عدم پیشبینی لازم از یک طرف و سرگردانی رانندگان وسایل نقلیه شخصی در هنگام رسیدن به مقصد و پارک خودروی خود - کاویانی و رحمانیفضلی، - 1 :1390 از طرف دیگر، تقاضای پارک را در مکانهایی افزایش میدهد که اغلب ناتوان از پاسخگویی به چنین نیازهایی هستند . - Viana, 2004: 14 - و از عواقب این ناتوانی در برابر پاسخگویی، گسترش پدیده پارکهای حاشیها ی یکی از انواع پارکینگها چند لایه بوده؛ که موجب شده، سطوح تردد خودرو اشغال و معابر موجود دچار نارسایی در تردد مناسب وسایل نقلیه شود - حافظ نظامی،. - 2 :1391 از جمله: ایجاد راهبندان، ممانعت از سبقت، افزایش تصادف، اتلاف وقت و انرژی، ایجاد خطر برای عابران پیاده، کندی ترافیک و ... می باشد - شاهی، . - 1386 اینها یکی از رایجترین مشکلات حمل ونقل شهری در شهرهای امروزهی ماست - . - Viana,2004: 14
تامین پارکینگ در بافت های شهری موجود ما، از مسائل و مشکلات طراحان شهری نبوده و اکثر فضاهای پیش بینی شده در طرح های جامع، یا تغییر کاربری داده و یا واگذار شده اند. وجود مراکز تجاری با جذب سفر بالا در برخی شهرها، استفاده از الگوی توقفگاههای چند طبقه را اجتناب ناپذیر ساخته و دستیابی به ضوابط این گونه توقفگاه ها را ضروری می سازد.امروزه با ورود حجم بالایی از خودروها، سرانه خودرو از یک دستگاه به ازای هر واحد مسکونی به دو یا سه واحد در حال افزایش است. این امر باعث ازدحام خودروها در حاشیه خیابان ها و کوچهها شده است. در این وضعیت می بایست روشی را پیشنهاد نمود که هم ارزان بوده و هم اجرای آن ساده باشد و حجم بالایی از پارکینگ را برای ساختمانها تامین نماید.
در شرایط کنونی رشد روزافزون شهرها که متأثر از رشد جمعیت و مهاجرت می باشد منجر به ساخت و سازهای بدون برنامه ریزی و تغییرات متعددی در کاربری های شهری شده است. هجوم بیش از اندازه جمعیت به شهرها به همراه رشد ناخواسته و ناموزون وتوسعه غیر اصولی آنها به علت عدم تناسب بین کاربری های مختلف شهری و نبود مدیریت واحد شهری، مشکلات عدیده ای را در سیستم شهری به وجود می آورد. امروزه یافتن جای پارک مناسب به عنوان یکی از مسائل اصلی در شهرهای بزرگ محسوب می شود . - benson et al ,2008,433 - بطوری که در کشورهای در حال توسعه با ورود به عصر ماشینیسم و رواج استفاده از خودرو در مناطق شهری این کشورها، مشکلات عدیده ای در سطوح مختلف شهری به وجود آمده است که در زمینه ی حمل و نقل می توان به عدم گنجایش شبکه های شهری برای خودروهای موجود، افزایش آلودگی، ترافیک، افزایش سوانح تصادفات و نبود فضاهای پارکینگ در سطوح مختلف اشاره نمود - لاله پور، - 45 :1385
بنابراین پارکینگهای عمومی به عنوان یکی از اجزای مهم یک سیستم حمل و نقل شهری مدرن، وظیفه فراهم آوردن سطوحی، برای خارج کردن ترافیک ساکن از سیستم ارتباط شهری و در نتیجه کاهش شلوغی و راهبندانهای ترافیکی مرکز شهر را بر عهده دارند.با توجه به آنچه ذکر شد، هدف این پژوهش مکانیابی بهینه با استفاده از GISدر شهر یاسوج می باشد. این تحقیق سعی دارد با تحلیل وضعیت موجود برخی از مشکلات پیش روی مکانیابی بهینه پارکینگها را در شهر یاسوج بکاهد، چراکه توسعه با برنامه ریزی دقیق و علمی می تواند مکانیابی پارکینگها را به سمت بهینگی در لحاظ نمودن فاکتورهای تأثیرگذار در مدیریت ترافیک شهری و همچنین مطلوبیت و کارآیی ساختارهای شهری سوق دهد و این امر به لحاظ افزایش روز افزون خودرو در منطقه نیازمند مدیریت صحیح و کارآمد در حوزه مورد مطالعه است.
.2 اهداف تحقیق
ارائه یک الگوی مناسب مکان یابی که در اینجا بر اساس یک روش ترکیبی از تئوری ها و نظریه های جغرافیایی و از GISو با بهره گیری از نرم افزارهای تصمیم گیری مناسب صورت می گیرد، شهر را قادر می سازد تا این تصمیم گیریها را به شکل نظام مند و با سرعت بیشتر نسبت به گذشته، کیفیت بهتر و بدون دغدغه های قبلی انجام دهد. انتظار می رود با بکارگیری یک مدل مناسب بتوان در روند تصمیم گیری سازمانی در این زمینه و کیفیت نتایج تصمیم بهبود حاصل شود.
-1 تجزیه وتحلیل و ارزیابی عوامل موثر در مکان یابی پارکینگهای عمومی.
-2 شناسایی نواحی نیازمند پارکینگهای عمومی به ویژه پارکینگ طبقاتی و تعیین حداقل نیاز فضایی پارکینگ برای سالهای آینده.
-3 افزایش کارآیی پارکینگ عمومی از نظر انتخاب مکان های مناسب.
-4 شناساندن اهمیت و قابلیت سیستم های اطلاعات جغرافیایی - GIS - در مکان گزینی عناصر کالبدی - فیزیکی شهرها بالاخص پارکینگهای عمومی.
.3روش پژوهش
برای تجزیه وتحلیل اطلاعات وارائه الگوی مناسب جهت مکان یابی پارکینگهای عمومی از نرم افزار Arcgis استفاده خواهد شد. ابتدا نقشه مربوط به وضعیت موجود تهیه شده و سپس با توجه به شاخص های مکان یابی پارکینگهای عمومی مانند وضعیت ترافیک ,جمعیت, تعداد وسیله نقلیه موتوری , وضعیت معابر, دسترسیهای موجود معابر, قیمت زمین، وضعیت و نوع کاربریها موجود و همچنین کاربریهای سازگار و ناسازگار با پارکینگهای طبقاتی و...نقشه های جداگانه به صورت لایه های جدید تهیه می شود و در مرحله بعد با استفاده از مدل AHPو تعیین وزن هریک از معیارها وزیر معیارها مختلف وزن دهی شده. با توجه به این تجزیه وتحلیل ،ارزیابی نقاط بدست آمده و بازدید میدانی الگوی مناسبی برای مکان یابی بهینه پارکینگ پیشنهاد خواهد شد.
.4 پیشینه تحقیق
زمانی وحید، - 1388 - در پایان نامه کارشناسی ارشد خود مکانیابی پارکینگهای طبقاتی در شهر قم با استفاده از روش تحلیل چند معیارهANP را مورد بررسی قرار داده است. در این پژوهش معیارهای تأثیرگذار در مکانیابی پارکینگهای طبقاتی با استفاده از روش فرآیند تحلیل شبکهایANP و زندهی و اولویت دهی می شود.محمدی و همکاران - - 1391 برای مکانیابی پارکینگهای عمومی شهر کازرون از نرم افزارGIS و با استفاده از مدل های AHPو همپوشانی شاخصها اقدام می نمایند. با استفاده از لایه های نزدیکی به خیابانهای پرترافیک، مکانهای مناسب برای ایجاد پارکینگهای عمومی شهر کازرون را معین نموده اند؛اسکندری و همکاران - - 1392 به ارائه یک مدل کمی برای مکانیابی پارکینگهای غیرحاشیه ای بر روی شبکه حمل و نقل برای منطقه مرکزی شهر اصفهان پرداخته اند؛ به این طریق که یک مدل برنامه ریزی ریاضی دو هدفه برای مکانیابی تسهیلات پارکینگ غیر حاشیه ای ارائه و در نهایت مدل پیشنهادی برروی منطقه مورد نظر، اجرا و میزان کمبود فضای پارک برآورد نموده اند.
میرزاییترک و همکاران - - 1392 به مدلسازی مکانیابی پارکینگهای عمومی شهری در منطقه 1شهر تهران با استفاده از مدل آنالیز خوشه بندی خاکستری می پردازند، و به دنبال ارائه مدلی بهینه در جهت پهنه بندی فضای شهری از دیدگاه مطلوبیت استقرار پارکینگها می باشند، در این زمینه از فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی جهت وزن دهی به این معیارها استفاده شده است.لی و یانگ در سال - - 1997یک مدل تصمیم گیری مکانی مبتنی بر AHPبه منظور جستجوی یک مکان برای تأسیسات جدید ارایه کردند. نتایج این پژوهش نشان داد که یک مدل AHP می تواند چهارچوب مناسبی برای کمک به تصمیم گیران در تحلیل فاکتورهای مکانی، ارزیابی گزینه های مختلف مکانی و انتخاب مکانهای نهایی فراهم کند. این مدل نیازمند پیشنهاد یک تعداد از مکانهای بالقوه می باشد.
مولر - - 1998در تحقیق خود مکانیابی مراکز آموزشی را در شهر کپنهاک دانمارک تحلیل کرده است. وی در این تحقیق الگویی برای مکانیابی فضاهای آموزشی ارائه کرده که بر مبنای محدوده بندی ثبت نامی فضاها با توجه به مسیرهای انتخابی صورت گرفته است.رودایر و شاهین در سال - 2010 - به بررسی پارکینگهای هوشمند در محدوده خلیج سانفرانکسیسکو پرداخته و از نتایج کلی آن به این شکل می باشد: افزایشسفر - رفت و آمد - پُرسرعت، کاهش استفاده از رانندگیهای تک سرنشین، کاهش میانگین زمان رفت و آمد و در نهایت، کاهش کلی در تمامی سفرهای وسایل نقلیه.کایسیدو - - 2010 جهت کاهش زمان واقعی جستجوی پارکینگ و کاهش گازهای گلخانه ای به بررسی تاثیر مدیریت اطلاعات در دسترسی پارکینگ، بر کاهش مدت زمان سرگردانی به دنبال جای پارک و کاهش آلودگیهای زیست محیطی پرداخت است.
.5 موقعیت محدوده مورد مطالعه
شهر یاسوج مرکز شهرستان بویراحمد است. شهر یاسوج در موقعیت جغرافیایی30 درجه و 28 دقیقه عرض شمالی از خط استوا و 51 درجه و 36 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است. این شهر از شمال به ارتفاعات دنا، از جنوب به کریم آباد، خلف آباد، نجف آباد، از طرف مشرق به محمودآباد و از شمال غربی و مغرب به مهریان، شرف آباد و بلکو محدود می شود. شهر یاسوج در سال 1342 با اهداف سیاسی و اداری پایه ریزی شد و در سال 1344 به عنوان مرکزیت فرمانداری کل انتخاب گردید. مساحت شهر یاسوج در سال 90 ،1801 هکتار و جمعیتی بالغ بر108505 نفر و 26104 خانوار بوده است. این شهر از چهار ناحیه و 23 محله تشکیل شده است.
