بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مشکلاتی که امروزه گریبانگیر اکثر شهرهای پر جمعیت جهان است، مشکل ترافیک میباشد. در این میان پارکینگهای عمومی که یکی از مهمترین زیرساختهای شهری هستند، با فراهم آوردن سطوحی با هدفجمعآوری ترافیک ساکن از سطح خیابانها، یکی از موثرترین اجزای سیستم حملو نقل شهری به حساب میآید. شهر سبزوار با وجود جمعیت بالا و کمی عرض خیابانهای مرکزی شهر به علت قدمت، فاقد پارکینگ عمومی در سطح شهر بوده و این نیز ترافیک را در بخش مرکزی شهر مضاعف نموده است. این پژوهش با استفاده از مدل سیستم تصمیمگیری چند معیاره به دنبال ارائه مدلی بهینه در جهت ساماندهی فضای شهری از دیدگاه مطلوبیت استقرار پارکینگ میباشد. در این راستا پس از مطالعات اولیه و نظر کارشناسان، 8 معیاره موثردر این امر شناسایی، و با استفاده از AHP وزندهی صورت گرفته، و در نهایت مکانهای مناسب جهت احداث پارکینگ پیشنهاد گردیده است. نتایج بدست آمده: از میان 8 معیار شناسایی شده، سطوح دسترسی وقیمت زمین بالاترین تاثیر را داشته و مکانهای مناسب جهت احداث پارکینگ، بیشترین همخوانی را با کاربری تجاری و بخش مرکزی شهر دارد.
واژگان کلیدی: پارکینگ عمومی، تحلیل سلسله مراتبی AHP، شهر سبزوار، .GIS
-1 مقدمه
شهرها مکانهایی هستند با تراکم بالای جمعیتی، تمرکز فعالیتهای اقتصادی و ساختارهای فضایی پیچیده؛ که به وسیلهی سیستم حمل و نقل شهری حمایت میشوند . - Viana, 2004: 14 - در واقع رشد سریع جمعیت شهر - و شهرنشینی - به همراه افزایش مالکیت وسایل نقلیه شخصی، گسترش فضایی شهرها و ازدیاد ترافیک را به دنبال دارد . - Hobbs, 1974: 155 - به طوری که امروزه یافتن جای پارک به عنوان یکی از مسائل اصلی، در شهرهای بزرگ با جمعیت فشرده، میباشد . - Benson, 2008: 432 - افزایش تعداد اتومبیل- در صورت عدم پیشبینی لازم- از یک طرف و سرگردانی رانندگان وسایل نقلیه شخصی در هنگام رسیدن به مقصد و پارک خودروی خود - کاویانی و رحمانیفضلی، - 1 :1390 از طرف دیگر، تقاضای پارک را در مکانهایی افزایش میدهد که اغلب ناتوان از پاسخگویی به چنین نیازهایی هستند . - Viana, 2004: 14 -
و از عواقب این ناتوانی در برابر پاسخگویی، گسترش پدیده پارکهای حاشیهای-یکی از انواع پارکینگها- چند لایه بوده؛ که موجب شده، سطوح تردد خودرو اشغال و معابر موجود دچار نارسایی در تردد مناسب وسایل نقلیه شود - حافظنظامی، - 2 :1391؛ از جمله: ایجاد راهبندان، ممانعت از سبقت، افزایش تصادف، اتلاف وقت و انرژی، ایجاد خطر برای عابران پیاده، کندی ترافیک و ... میباشد - شاهی، . - 1386 اینها یکی از رایجترین مشکلات حمل ونقل شهری در شهرهای امروزهی ماست - Viana, . - 2004: 14 از این رو گسترش زیرساختهای حمل و نقل شهری، به ویژه پارکینگهای عمومی، به یکی از ضرورتها و ترجیحات اجتناب ناپذیر در شهرها بدل شده است . - Hobbs, 1974: 155 - از یک سوی وجود پارکینگهای عمومی باعث کاهش و یا عدم توقف خودروها در حاشیه خیابانها و بطور غیر مستقیم افزایش عرض آنها میشود، که این امر خود میتواند سهولت تردد برای سایر وسایل نقلیه و کاهش میزان آلودگی هوا و آلودگی صوتی شود - کاویانی و رحمانیفضلی، . - 2 :1390
و از دیگر سوی پارکینگها باید سازگار با کاربریهای پیرامون و در فاصله مناسب با مراکز تجاری، خدماتی، اداری، تفریحی و ... توزیع شوند، تا زمینهساز ارتقاء کیفیت فضای شهری و ایجاد آرامش ساکنین باشد - صیامی و آخشینی، . - 97 :1391 در این میان، یکی از کاربردهای مهم GIS 3 در برنامهریزی شهری، مکانیابی کاربریها و عملکردهای شهری است - شکوهی، . - 3 :1386 و مهمترین مساله نیز در احداث یک پارکینگ عمومی، انتخاب یک مکان مناسب جهت احداث آن میباشد. چرا که نامناسب بودن پارکینگها باعث عدم مطلوبیت آن و در نتیجه کاهش رغبت عمومی برای پارک کردن در این پارکینگها میشود.
لذا با توجه به هزینههای بالای احداث یک پارکینگ عمومی بالاخص در مناطق مرکزی شهرها، بایستی مکانیابی آنها با در نظر گرفتن کلیه پارامترهای فنی و مهندسی همراه باشد که در نهایت بتواند علاوه بر کاهش ترافیک، سرمایههای رفته را برگرداند - کاویانی و رحمانیفضلی، . - 2 :1390شهر سبزوار که در این پژوهش مورد بررسی قرار میگیرد از لحاظ برخورداری از پارکینگهای عمومی دچار نارساییهایی است؛ و از مهمترین عوامل که نیاز پارکینگ را برای شهر سبزوار ایجاب میکند عبارتند از: پارکهای غیرمجاز حاشیهای توسط رانندگان، عرض کم شبکه ارتباطی اصلی شهر و حجم بالای ترافیک ناشی از آن و عمدهترین آنهاعدم وجود پارکینگ عمومی در سطوح مختلف شهری. لذا در شرایط موجود با توجه به مشکلات ذکر شده، نیاز به مکانیابی پارکینگ عمومی در این شهر احساس میشود.
-2 پیشینه پژوهش
مدلهای مکانیابی؛ توسط افراد متعدد، در محیطهای متفاوت و جهت کاربردهای مختلف ارائه شده است؛ که ما بطور اجمالی به چند مورد از سوابق کاریِ در رابطه با موضوع پارکینگها و مکانیابی پارکینگ در جهان و ایران میپردازیم - جدول شماره : - 1
