بخشی از مقاله
چکیده
رشد سریع جمعیت و افزایش تملک وسایل نقلیه شخصی ،گستردگی جغرافیایی شهر ها را بدنبال دارد. بدین منظور عمدتا سرویس دهی و مدیریت ترافیک جاری مدنظر بوده و بخش مهمی از ترافیک شهری،یعنی ترافیک ساکن وسایل نقلیه پارک شده و نیز اثرات آن بر ترافیک جاری کمتر مورد توجه قرار گرفته است. شهر رشت بدلیل داشتن جاذبه های گردشگری و مراکز تجاری و تفریحی خود ،علاوه بر جمعیت 639951 هزار نفری خود در سال 1390 ،سالیانه پذیرای میلیونها نفر مسافر از سراسر کشور می باشد.
وجود این سیل عظیم جمعیت باعث ایجاد مشکلات ترافیکی متعدد شده که ریشه اصلی این مشکلات در کمبود کاربری پارکینگ در برنامه ریزی کاربری اراضی این شهر می باشد .شهر رشت در برگیرنده واحد های زیادی با کاربری درمانی می باشد که با توجه به تخصص خود از سرتاسر استان و حتی استان های همجوار استقبال پر تعدادی دارد،به گونه ای که ساعات پیک عصر خیابان های مرکزی تبدیل به پارکینگ میشود.هدف از این پژوهش ارتقاء خدمات شهری با معرفی پارکینگهای نوین در شهررشت می باشد.
نوع پژوهش حاضر به عنوان یک مطالعه کاربردی با شیوه توصیفی - تحلیلی و روش مطالعه پژوهش نیز اسنادی، تحلیلی، پیمایشی است. لذا در این تحقیق بر آن هستیم با مطالعات میدانی و کتابخانه ای ،تعیین شاخص های مناسب برای مکانیابی پارکینگ کاربری های تجاری در منطقه یک شهرداری رشت،به جمع آوری اطلاعات پرداخته شود و با استفاده از نرم افزار SPSS نسبت به تحلیل داده ها اقدام اقدام نمودیم.
.1 مقدمه
امروزه شهرها مرکز فعالیت بشری می باشند،هر شهری برای زنده بودن نیازمند به جریانی پایدار می باشد.تجارت از ارکان مهم حیات شهری است. کاربری های تجاری معمولا در مراکز شهرها قرار دارند ویا نقاط جاذب جمعیتی بالقوه ای هستند،حال اگر مقدار تجاری سازی اراضی شهری فراتر از طرح های شهری از پیش تعیین شده باشد ، معضلات بیشماری را به همراه می آورد، که نمونه ای از آنها مشکل کمبود فضای پارک اتومبیل است.در این میان ،شهر رشت با تراکم جمعیتی بالا و بافت رشد یافته سنتی آن دردهه اخیر با رشد نسبت خودرو به افراد دارای مشکل عمده پارک خودرو ها میباشد.
حال این موضوع در محدوده های تجاری بسیار ملموس تر میباشد،به حدی که مدیران شهر رشت بزرگترین مشکل پیش روی شهر رشت را فقدان پارکینگ کافی میدانند. محدوده گلسار دارای بدنه غالب تجاری میباشد و با گذرزمان مجتمع های تجاری زیادی جایگزین مغازه های کوچک شده که بدون تامین پارکینگ کافی از سوی سازندگان برای نفع مالی بیشتر به برهم زدن اهداف تدوین شده برنامه ریزی کاربری تجاری دامن زده است.
.2 روش تحقیق
نوع پژوهش حاضر به عنوان یک مطالعه کاربردی با شیوه توصیفی - تحلیلی و روش مطالعه پژوهش نیز اسنادی، تحلیلی، پیمایشی است. ابزار گردآوری دادهها در این پژوهش، استفاده از منابع آماری، کتابخانهای، اینترنتی، نقشههای طرح تفصیلی و نقشههای طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر رشت و آمارهای آن است که به شیوه ترکیبی با استفاده از مدلهای کاربردی مورد مطالعه قرار گرفته است.تعداد 30 نسخه پرسشنامه تهیه و در جهت رسیدن به هدف تعیین شده و صحت پاسخهای پرسش ها، بین کارشناسان شهرداری ،سازمان نظام مهندسی و کارشناسان شهرسازی توزیع گردید.
.3 ادبیات نظری پژوهش - تعریف پارکینگ
متوسط سطحی که برای توقف هر اتومبیل در نظر گرفته می شود، 14 متر مربع است .اگر متوسط تعداد سرنشین هر اتومبیل دو نفر فرض شود، به طور متوسط، هر سرنشین اتومبیل به حداقل 7 متر مربع از سطح شهر برای ایجاد پارکینگ نیاز دارد وچون اتومبیل وسیله شخصی است، حداقل دو جای پارک لازم دارد؛ 1 مقاله حاضر برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد فردین صادقی برزگر با عنوان »تدوین اصول و راهبردهای برنامه ریزی کاربری های تجاری با تاکید بر تامین پارکینگ های تجاری. نمونه پژوهی : منطقه یک رشت« در دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین دانشکده معماری و شهرسازی گروه برنامه ریزی شهری می باشد. 2مدرس دانشگاه آزاد اسلامی قزوین گروه شهرسازی. یکی در محل سکونت و دیگری در محلکسب و کار یا محلهایی نظیر مراکز خرید و مرکز شهر. - شاهی، - 85: 1376
- مکانیابی پارکینگ
مکانیابی پارکینگ یعنی پیدا کردن محلی مناسب برای احداث پارکینگ که هم از لحاظ هزینه و هم از نظر پاسخ گویی نیازهای منطقه مورد مطالعه،مکان بهینه باشد.
- عوامل موثر در تهیه طرح کاربردی پارکینگ عوامل بسیاری در تهیه بهترین طرح کاربردی برای یک پارکینگ خاص مؤثر هستند که عبارتند از - نمودار: - 1
- انواع پارکینگ
پارکینگ ها به دو دسته تقسیم می شوند: پارکینگهای حاشیه ای: این نوع پارکینگ ها در حاشیه معابر و اصطلاحاً در بَر«» معابر قرار دارند. بنابراین از لحاظ ارزش گذاری دارای مرغوبیت بیشتری بوده و در موقعیت املاک تجاری قرار دارند وعمدتاً مشاهده می گردد اینگونه پارکینگها در حاشیه معابر مناطق مرکزی احداث می گردند که دارای بافت تجاری و اداری هستند. پارکینگهای غیرحاشیه ای: برعکس پارکینگهای حاشیه ای حتی المقدور توصیه می شود ورودی و خروجی پارکینگهای غیرحاشیه ای دسترسی مستقیم به معابر اصلی نباشند و به عبارت دیگر توصیه می گردد پارکینگ در بَر«» معابر اصلی قرار نگیرد و یا حداقل دسترسی مستقیم برای آن ایجاد نشود.
انواع پارکینگ های غیر حاشیه ای عبارتند از:
پارکینگ همسطح: به قطعه زمینی اطلاق می شود که صرفنظر از شکل آن بتوان از آن به عنوان پارکینگ استفاده کرد آنچه در مورد اینگونه پارکینگها اهمیت دارد این است که قواعد اساسی طرح پارکینگها در آنها رعایت شود به طوری که از قطعه زمین موجود حداکثراستفاده حاصل شود . اندازه محلهای پارک برحسب مورد و با توجه به اندازه اتومبیلهایی که از آن استفاده خواهند کرد بین 2/5 الی 5/5 مترمربع است. عرض مسیری که بین هر دو ردیف در محلهای پارک را در نظر میگیرند بر حسب آنکه عبور یک طرفه یا دو طرفه باشد متفاوت است،
برای عبور یکطرفه در حالتی که پارک کردن به صورت عمودی در نظر گرفته شود عرض برابر 6 متر و برای عبور دوطرفه با همین زاویه پارک با عرضی معادل 7/5 متر باید در نظر گرفت در صورتی که اتومبیلها با زاویه ای کمتر از 90 درجه پارک شوند عرض لازم کاهش می یابد. البته این ابعاد مربوط به پارکینگ برای انواع مختلف استفاده کننده از آن متفاوت خواهد بود. در یک سو، پارکینگ منحصر به مراکز اداری قرار دارد. از آنجائیکه یک کارمند تمایل دارد که وسیله نقلیه خود را هر روزه در یک نقطه معین یااحتمالاً در محلی نزدیک به این نقطه پارک کند به زودی با فضای داخلی پارکینگ آشنا میشود و به جایگاه پارک عریضی نیاز نیست.
از سوی دیگر پارکینگ مراکز خرید قرارداد خریداران ممکن است با فضای داخلی ناآشنا بوده به علاوه برای مدت زمان کوتاهی پارک کرده و برای پیاده شدن مسافرین و حمل بسته های خرید احتیاج به جایگاه پارک وسیعتری داشته باشند.ورودی و خروجی پارکینگ نباید به معابر اصلی راه داشته باشد چرا که در مواقع ورود و خروج ماشینها به داخل و خارج پارکینگها برای عابران پیاده نیز مشکلاتی فراهم میآید.
در بسیاری از پارکینگها بهتر است که برای مدیریت اتاقی در نظر گرفته شود در پارکینگهای کوچکتر، یک باجه پیش ساخته بزرگ که ترکیبی است از یک ایستگاه صندوقداری و یک پیشخوان یا فضای روی دیوار برای نصب تابلوهای اطلاعاتی مختلف - مانند سیستم شمارش اتومبیلها و - .… میتوان پاسخگوی نیازهای پارکینگ باشد. از طرفی امکان دارد ضروریات طرح مانند سرویس بهداشتی مخصوصاً - اگر دسترسی برای معلولین از نظر قانون محلی یا کشوری لازم باشد. - با ایستگاههای امنیتی، انبار، اتاق رختکن برای کارمندان و فضای کاربران مدیریت نیز باشد که در این صورت ممکن است بهتر باشد یک دفتر کار مخصوص ساخته شود.
امنیت و ایمنی در پارکینگها نیز از مواردی است که احمال بروز حوادثی که امنیت رانندگان و کارکنان پارکینگ را تهدید میکند را به حداقل میرساند. مسائل ایمنی شامل محافظت از اتومبیلها، داراییهای شخصی، دریافتهای نقدی و … میباشد. در طراحی امنیت پارکنیگ روانشناسی نقش بزرگی را بازی میکند. یک طراح خوب برای تحت تأثیر قرار دادن افراد از قوه ی ادراک آنها استفاده میکند. واضح است که هرچه یک پارکینگ امن تر به نظر برسد،
احتمال اینکه مورد استفاده و پذیرش قرار گیرد بیشتر خواهد بودمعمولاً یک متخلف بالقوه قبل از ارتکاب به جرم وضعیت را بررسی کرده و احتمال دیده شدن، شناخته و دستگیر شدن را می سنجد. اگر تدابیر امنیتی سیستم نمایان باشند، احتمال اینکه این شخص اقدام به ارتکاب جرم نماید کمتر است.طراحی مناطق ورودی و خروجی برای اینکه پارکینگ مورد پسند قرار گرفته و بازدهی اقتصادی داشته باشد از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است .
این مناطق اولین و آخرین تأثیر را روی استفاده کننده ایجاد میکنند و یک تجربه مثبت یا منفی عامل بسیار مؤثری در تصمیم گیری برای استفاده آتی از پارکینگ خواهد بود.همچنین به منظور فراهم آوردن آسایش راننده، میدان دید خوب و جهت یابی آسان استفاده از طرحهای یک نواری برای پارکینگهایی که مورد استفاده تعداد زیادی از رانندگان عبوری - غیردائم - هستند مناسبتر است. از طرفی، اگر استفاده کنندگان حضور دائمی دارند به زودی با سیستم آشنا شده و جستجوهای طولانی و مسیرهای خروجی مدارگونه آنها را خسته خواهد کرد. بنابراین برای پارکینگهای ادارات و موقعیتهای دیگر که استفاده کنندگان آنهاعمدتاً دائمی هستند، محوطه های پارک شیبدار در سیستمهای دو نواری ارجح میباشد.برای ایجاد پارکینگهای همسطح موقت میتوان از زمینهایی که بلااستفاده هستند استفاده کرد اما باید کاربری پارکینگ را داشته باشند. بر اساس تقسیم بندی سازمان حمل و نقل و ترافیک این پارکینگ ها به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:
· پارکینگهای هم سطح حاشیه ای
· پارکینگهای هم سطح غیرحاشیه ای
· پارکینگهای غیرهمسطح طبقاتی
پارکینگهای طبقاتی: این پارکینگها به منظور ساماندهی بهتر حمل و نقل شهری و پاسخگویی به نیازهای تردد، جابجایی و توقف وسایل نقلیه شخصی ساخته میشود و همچنین افزایش قیمت زمین و انتظارات مردم جهت حصول رفاه بیشتر، نشانگر این نکته است که پارکینگهای آینده بیشتر از نوع طبقاتی خواهد بود. پارکینگهمعمولاًا در طبقات زیرین، فوقانی و یا در پیرامون ساختمانهای دیگر احداث میشوند در حال حاضر در اروپا و ایالات متحده اعطاء امتیازات هوایی در بالای اتوبانها و حتی رودخانه ها معمول بوده و این طرح به عنوان منبع درآمدی برای شهرداریها موجب احداث پارکینگهای عمومی بیشتری شده است.
البته شهرداریها میتوانند امتیاز احداث ساختمانهای مسکونی و تجاری را به شرط احداث یک پارکینگ عمومی همراه با آن به سرمایه گذاران اعطاء کرده و اینگونه افراد در مقابل پارکینگ مذکور را به طور رایگان در اختیار شهرداری بگذارند تا به نحو مقتضی از آن بهره برداری نماید. برای ساخت نقشه راه از نتایج بررسی مبانی نظری در هر پژوهش نیاز به تدوین یک چهارچوب مفهومی انحصاری می باشد.در این تحقیق از دو بعد به چهار چوب مفهومی پرداخته شده است.بعد اول کاربری تجاری و بعد دوم پارکینگ می باشد.هر بعد دارای زیر معیار هایی می باشد که شاخص های خروجی از آن سلسله وار ما را به نتیجه ی قابل بررسی میرساند.
- تدوین شاخص های مکانیابی پارکینگ
دربررسی شاخص های پژوهش که دردو بعد کاربری تجاری و پارکینگ تشکیل شده است،هر بخش به شاخص های مختلف بدل گردیده است. که با بررسی این شاخص ها زیر شاخص هایی در راستای پزوهش استخراج گرددیده است، که به اختصار به توضیح هر کدام پرداخته شده است.
- شاخص های کالبدی
دسترسی مناسب به کاربری تجاری:درشرایط معمول کاربری تجاری را در فاصله کم با تقاطع ها و مکان هایی که متصل به حمل و نقل عمومی می باشد قرار می دهند.استاندارد های قرار گیری دسترسی به مکان هایی با کاربری تجاری به شکل زیر است.
- شاخص های اقتصادی
تناسب نوع صنف با سطح اقتصادی منطقه: با توجه به زمینه ای که منطقه برای نوع صنف و تخصص کاربری تجاری دارد، نوع گرایش و زمینه ی عملکردی کاربری تجاری مشخص می گردد.به حداکثر رساندن استفاده باالقوه از زمین: نظر به اینکه زمین ارزشبسیار بالایی در نقاط جاذب دارد،باید حداکثر استفاده از قطعه تخصیص داده شده به کاربری را کرد.با این نوع نگرش طراحی ها بهخ گونه ای صورت می گیرد که نهایت استفاده قابل دستیافت را از زمین صورت گیرد.
- تناسب قیمت مکان و نوع مشاغل مراکز تجاری
اماکن تجاری با توجه به محل،ارزش مکانی،قابلیت تردد،جاذب بودن منطقه و نزدیکی به خدمات و زیر ساخت های شهری مانند پارکینگ
