بخشی از مقاله
خلاصه
با افزایش میزان تولید وسایل نقلیه موتوری و رشد روزافزون استفاده از وسایل نقلیه شخصی، تراکم ترافیک و تبعات منفی آن، مشکلات فراوانی ر ا در سطح شبکه معابر شهری ایجاد نموده است. در مناطق پر تردد شهری، پارک حاشیه ای و عدم کنترل و نظارت بر نحوه آن همواره رانندگان را با مشکل مواجه ساخته است. در این مقاله سعی شده است تا با بررسی شرایط موجود در شهر مشهد، راهکارهایی در جهت بهبود شرایط سیستم پارکینگ حاشیه ای ارایه گردد. همچنین به دلیل تنوع در اهداف سفرهای درون شهری، برای رسیدن به راهکارهای کارامدتر، از روش تحلیل سلسله مراتبی - AHP - برای وزن دهی به پارامترها استفاده گردیده است.
1. مقدمه
به طور کلی سیاست های مدیریت پارکینگ به صورت زیر مجموعه و یا ترکیبی از سیاست های حمل و نقلی مورد بررسی قرار می گیرند. سیاست های درنظر گرفته شده در خصوص فضاهای پارکینگ، می توانند به صورت زیر مجموعه ای از استراتژی های ذیل باشند:
· استراتژی های مدیریت تقاضای سفر - با کنترل و ممنوعیت فضاهای پارک حاشیه ای، انجام سفر از طریق وسایل نقلیه شخصی، کاهش و یا حذف گردد. -
· استراتژی های مدیریت پارکینگ - فضاهای پارک حاشیه ای به شکلی کنترل شوند تا توزیع عادلانه تری میان کاربران صورت پذیرد. - نکته حائز اهمیت آن است که بر اساس خصوصیات شهر و محدوده مورد مطالعه، لازم است از میان روش های مختلف مدیریت پارکینگ معرفی شده، مناسب ترین روش را با انجام مطالعات مرتبط انتخاب نمایند تا اهداف مورد نظر در خصوص کنترل فضاهای پارک تامین گردد.
2. اهمیت مطالعه پارکینگ حاشیه ای
به طور کلی پارکینگ حاشیه ای، سطحی از فضای کنار خیابان است که به توقف وسایل نقلیه موتوری اختصاص می یابد. این نوع فضای پارک برای معابر شهری و ترافیک عبوری در آنها ممکن است مشکلات زیر را به دنبال داشته باشند.
الف - پارکینگ حاشیه ای قسمتی از سطح معابر را که می توانست برای عبور وسایل نقلیه مورد استفاده قرار گیرد، به محل توقف اتومبیل ها تبدیل می کند. بنابراین تعیین محل هایی در معابر شهری که پارک در آنها مجاز و یا غیر مجاز باشد، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
ب - به علت تقاضای زیاد پارکینگ در مناطق مرکزی شهر و اشغال بودن فضاهای پارک، اتومبیل هایی که به دنبال فضای پارک می گردند، به حجم ترافیک و میزان تداخل در ترافیک عبوری می افزایند.[3]
ج - به علت استفاده نامناسب از فضاهای پارک حاشیه ای و وجود پارک های بلند مدت در معابر، فضای پارک به اندازه کافی برای وسایل نقلیه وجود ندارد و در نهایت این وسایل اقدام به توقف دوبل در حاشیه معابر می نمایند.
د - به علت انجام توقف های دوبل و کوتاه مدت در پارکینگ های حاشیه ای، و بالا بودن تعداد دفعات و میزان تداخلی که اتومبیل ها در ورود به پارکینگ و خروج از آن با ترافیک عبوری دارند، به شدت ظرفیت و کارآیی عبور وسایل نقلیه را در معابر شهری کاهش می دهد. لذا تعیین محل هایی که در آنها پارک حاشیه ای غیر مجاز بوده و مکان یابی جهت احداث پارکینگ های غیر حاشیه ای و طبقاتی دارای اهمیت می باشد.
3. محل های دارای اولویت پارک حاشیه ای
به طور کلی محل های دارای اولویت در شهر ها برای انجام مطالعات پارک حاشیه ای و اتخاذ تصمیم برای به کارگیری روش های مدیریت پارک حاشیه ای به شرح زیر می باشد:
الف - محدوده ای که خیابان های آن شلوغ است.
ب - محدوده هایی که به علت وجود مراکز تجاری، اداری و درمانی و ... عمده در آنها، جذب سفر بالا بوده و احتیاج به انجام مطالعات پارک حاشیه ای و اتخاذ روش های مدیریت پارکینگ وجود دارد. مانند خیابان های منتهی به میدان مرکزی - المهدی، میرقوام الدین، جامی و بهشتی - ج - معابری که با توجه به مشاهدات میدانی، وجود پارک های دوبل باعث اختلال در حرکت سایر وسایل نقلیه و بی نظمی در تردد می شود. انجام مطالعات پارک حاشیه ای و اتخاذ روش های مدیریت پارک وابسته به مدت زمان تراکم پارک حاشیه ای در محدوده مورد نظر می باشد، به طور مثال اگر تراکم پارک در محدوده ای در حد فاصل زمانی ساعت 10 صبح الی 15 بعد از ظهر وجود داشته باشد، بنابراین انجام مطالعات پارک حاشیه ای و در نهایت اتخاذ روش های مدیریت پارک از ساعت 9 الی 16 مناسب می باشد.
4. نسبت تقاضا به ظرفیت پارک حاشیه های در محل مورد مطالعه
با تعیین میزان تقاضا و ظرفیت پارک حاشیه ای در محدوده مورد مطالعه و مقایسه این دو مقدار با یکدیگر، وضعیت پارک حاشیه ای در محدوده مورد مطالعه مشخص می گردد.
الف - در صورتی که مقدار تقاضای بدست آمده برای پارک حاشیه ای در محدوده مورد مطالعه بیش از ظرفیت موجود باشد، پارک حاشیه ای در وضعیت فوق اشباع قرار می گیرد.
ب - در صورتی که مقدار تقاضای بدست آمده برای پارک حاشیه ای در محدوده مورد مطالعه به میزان ظرفیت موجود، در حدفاصل 0/8 تا 1 قرار داشته باشد، وضعیت پارک حاشیه ای در محدوده مورد مطالعه نزدیک به ظرفیت است و با کوچکترین تغییر در خصوصیات پارک حاشیه ای در وضعیت فوق اشباع قرار می گیرد.
ج - در صورتی که مقدار تقاضای بدست آمده برای پارک حاشیه ای به میزان ظرفیت موجود، کمتر از 0/8 باشد، پارک حاشیه ای در وضعیت زیر اشباع قرار می گیرد. به طور کلی راهکارهای مدیریتی پارکینگ حاشیه ای به دو گروه عمده تقسیم می شوند.[4] گروه اول سیاست های احداث پارکینگ هستند که شامل ایجاد فضای پارکینگ همسطح یا طبقاتی در خارج از سطح سواره رو می باشند. در این سیاست لازم است معادل فضای پارکینگ حذف شده در حاشیه معابر به پارکینگ های غیر حاشیه ای که در محدوده پیاده روی مناسبی از مراکز موجود قرار دارند، انتقال داده شود. گروه دوم، سیاست های مدیریت پارک حاشیه ای هستند. در این گروه، هدف تخصیص بهینه فضای پارک حاشیه ای میان کاربران و اتخاذ استراتژی های مناسب برای استفاده بهینه از مکان های پارک حاشیه ای می باشد.
5. استراتژی های مدیریت پارک حاشیه ای
استراتژی های مدیریت پارکینگ حاشیه ای در قالب سه گروه زیر بیان می شود.
