بخشی از مقاله
چکیده
رشد روز افزون جمعیت و روند رو به رشد شهر نشینی در سالهای اخیر بویژه در کلانشهرها، قوت مضاعفی گرفته است. بنابراین از مهم ترین مسائل حال حاضر عرصه شهرسازی کجا و چگونه جای دادن جمعیت در زمینهای شهری است . از مهمترین تحلیلهایی که در این زمینه میتوان از آن بهره جست، تحلیل مناسبت محیطی است. در این پژوهش به منظور انجام تحلیل مناسبت محیطی، ابتدا زمینهای با قابلیت توسعه در منطقه مشخص شدهاند و سپس برای معیارهایی از قبیل عمق خاک، دسترسی به خدمات، سازگاری کاربریها و ... نقشههای پایه و تفسیری و معیار تهیه شده و در انتها با هم پوشانی نقشههای تولید شده، به روش ترکیب خطی در محیط جی آی اس زمینهای مستعد توسعه شناسایی شده است.
-1 مقدمه
محیط زیست طبیعی جهان توان اکولوژیکی محدودی برای استفاده انسان از آن دارد. در برخی محیط ها، طبیعت با کمترین خسران، مهیای بالاترین توسعه است و در برخی دیگر، کمترین توسعه در آن منجر به خرابی محیط زیست می شود
امروزه رشد وگسترش فضایی کلان شهرها با توجه به توانی که دارند، امری محتمل و اجتناب ناپذیر است، از سوی دیگر یورش فضایی آنها به سوی منابع و مناظره طبیعی در طول فرآیند توسعه شهری موجب هجوم انواع گوناگون آسیب ها بر محیط طبیعی و زوال تدریجی ظرفیت حامل زیست محیطی منطقه می شود
در پاسخ به ناکارآمدی رهیافتهای سنتی برنامهریزی شهری در رویاروییبا انواع مشکلات مرتبط با اُفت مرتبه محیط طبیعی، رهیافت جدید برنامهریزی محیطی به جهت حفاظت از محیط و نگهداشت منابع طبیعی مورد نظر و تأکید بسیاری از صاحبنظران برنامهریزی قرار گرفته است.
تحلیل مناسبات محیطی، فعالیتی است که با استفاده از اطلاعات زیستی کالبدی و اجتماعی فرهنگی، فرصتها و محدودیتهای توسعه زمین را به شیوه ای نشان میدهد که در جستجوی توضیح آمادگی محیط برای پشتیبانی از یک کارکرد معین است و می تواند پیشگامی در فعالیت ها برای هدایت و کنترل تملک، دگرگونی، توزیع و مصرف منابع به شیوه ای که قادر به تحمل فعالیتهای بشر با حداقل درهم ریختگی فرایندهای کالبدی، بوم شناختی و اجتماعی باشد، تعریف شود .
-2 بیان مساله
باتوجه به اهمیت توجه به محیط طبیعی و پاسخ به این نیاز به کمک ارزیابیهای زیست محیطی یا همان تحلیل مناسبات محیطی، بخصوص در بازتوزیعهای جمعیتی و توسعههای مجدد، توجه به این امر در فرآیند تصمیم گیری و تصمیم سازی بیسار حائز اهمیت است. [5] از این رو، با هدف برنامهریزی صحیح تر و در فرآیند برنامهریزی راهبردی تغییر توسعه فضاهای شهری – که در آخرین اسناد توسعه و برنامه ریزی شهری تهیه آن برای شهرها الزامی گشته است-1 در این مرحله تحلیل مناسبت محیطی در نواحی توسعه مجدد منطقه 13 شهر اصفهان اجتناب ناپذیر است.
-3 پیشینه
میلر و همکاران در سال 2006 میلادی رهیافتی را برای تحلیل مناسبت سبزراه ارائه میکنند که برای شناسایی مناسبترین نواحی برای توسعه سبزراه به منظور حفاظت از نواحی طبیعی و فراهم کردن فرصتهای تفریحی در شهر پرسکات ولی ایالت آریزونا کشور ایالات متحده، تحلیل مناسبت را با فناوری GIS یکپارچه میکند. نتایج پژوهش اثربخشی استفاده از GIS و تحلیل مناسبت را در تحلیل مناسبت چندهدفه و برنامهریزی سبزراه نشان میدهد. نتایج اجرای روش پیشنهادی، نقشه مناسبتی بود که سطوح مختلف مناسبت سبزراه را در سرتاسر ناحیه مورد مطالعه دستهبندی کرده و به تصویر کشید و دانش مفیدی را درباره میانکنش عوامل محیطی و ارتباط آنها با محیط ساخته شده در ناحیه مورد مطالعه فراهم کرد.
منلن در سال 2003 میلادی در پژوهشی به این موضوع میپردازد که در نتیجه افزایش جمعیت و تشدید فرآیندهای شهرنشینی در شهر دانگن کشور چین بسیاری از فضاهای سبز به سایر کاربریهای شهری اختصاص پیدا می کند که موجب پیامدهای محیطی جدی شده است. در این پژوهش برای شناسایی مناسبترین نواحی برای توسعه سیستم فضای سبز شهری رهیافتی که تحلیل مناسبت را با فناوری GIS یکپارچه می کند، توسعه یافته و اجرا میشود. نتایج این مطالعه کشمکش فزاینده بین محیط بومشناختی و محدودیت توسعه را نشان میدهد و اینکه بخشهای بزرگی از ناحیه مورد مطالعه برای توسعه سیستم فضای سبز مناسب نیستند.
حق جو در سال 2004 میلادی 1383 - شمسی - در مقاله ای با عنوان "رویکرد تحلیل مناسبتمحیطی در مدیریت گسترش فضایی کلانشهرها-نمونه موردی: شهر تهران" از یکی از نظامهای پشتیبان تصمیمسازی به نام رویکرد مناسبتمحیطی برای پشتیبانی از مدیریت کلانشهری در زمینه مواجهه با پدیده گسترش فضایی که موجب هجوم انواع گوناگون آسیبها بر محیط طبیعی و زوال تدریجی ظرفیت حامل زیستمحیطی منطقه پیرامونی کلان شهر تهران و منطقه جنوبی آن شده استفاده میکند. نتایج مطالعه حاکی از اهمیت و ضرورت انکارناپذیر تاکید و کاربرد ملاحظات زیستمحیطی در قالب رویکرد تحلیل مناسبت محیطی در برنامههای مدیریت پایدار گسترش فضایی است.
ژیانگ و همکاران در سال 2009 میلادی در مطالعه ای در شرق چین به منظور ارزشگذاری مناسبت نواحی حساس از نظر بومشناختی برای چهار کاربرد زمین ممکن حفاظت بوم شناختی، سکونت، صنایع آلاینده و صنایع دوستدار محیط از روش تحلیل مناسبت محیطی بر پایه GIS و سازوکارهای ارزشگذاری چندمعیاری استفاده کردند. نتایج سیستم توسعه یافته میتوند به عنوان پایهای برای برنامه ریزان و تصمیمگیرندگانی استفاده شود که با توسعه شهرها و پیرامونشان در مناطقی دارای حساسیت زیستمحیطی و بوم شناختی بالا سروکار دارند.
باقری و همکاران در سال 2012 میلادی در مطالعه ای با هدف مدیریت و برنامهریزی یکپارچه حفاظت از منابع ساحلی شهر ترنگانو کشور مالزی، ترکیبی از GIS و تحلیل تصمیمگیری چندمعیاری را به عنوان رهیافت نیرومندی در ارزیابی مناسبت زمین به کار گرفتند. نتایج این ارزیابی برای تصمیمگیری درباره کاربرد زمین و توسعه شهری و برای برنامهریزان در تصمیمگیری درباره زمینهایی که باید توسعه یابند یا مورد حفاظت قرار گیرند بسیار مهم بود. [9@
-4 روش شناسی پژوهش
پژوهش حاضر از نظر هدف، از روش پیمایشی و همبستگی جهت تجزیه و تحلیل بهره جسته است. روش تحقیق از نظر روش با توجه به اینکه در این تحقیق به جمع آوری اطلاعات برای توصیف متغیرهای مورد نیاز پرداخته شده است، توصیفی تحلیلی پیمایشی است. برای انجام این پژوهش، با مراجعه به اسنادی شامل، کتاب ها، مقاله ها ، دانش نامه ها ،طرحهای شهری و مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران استفاده شده است،. در این پژوهش از روشهای کمی و نرم افزاری جهت تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است، چنان که در نرم افزار ArcGIS با استفاده از تکنیک ترکیب خطی، تحلیلهای مورد نیاز انجام شده است.
-5 مبانی نظری
1؛-5مفهوم تحلیل مناسبت محیطی
تحلیل مناسبت محیطی هر ناحیه به منظور توسعه و برنامهریزی توسعه را به طور کلی " تحلیل مهندسی بوم" می نامند. این امر در مطالعه ی بوم شناختی یک ناحیه با به کارگیری جنبه ها و عوامل کالبدی مختلفی چون منظر و منابع طبیعی - خاک، آب، پوشش گیاهی، حیات وحش - که در برابر کاربردهای مناسب توسعه مورد ارزیابی قرار می گیرد، سر و کار دارد.همچنین در تعریف دیگری تحلیل مناسبتمحیطی، طرح و ارزیابی مناسبت نسبی و ذاتی هر مکان در برنامهریزی فضایی برای انواع گوناگون گسترش شهری و فعالیتهای شهری با توجه به ویژگیهای محیطی موجود در آن است.
