بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلیِ این پژوهش، »تحلیل محتواي نشانه شناختی نقش زن در آثار برگزیده کارگردانان سینماي ایران: مطالعه موردي« است. بدین منظور، از میان فیلمهاي بلند ساخته شده توسط دو کارگردان فریدون جیرانی و تهمینه میلانی که در مجموع 29 فیلم بود،4 فیلم به روش »نمونهگیري تصادفی ساده« برگزیده شد. براي بررسی محتواي فیلمها، از »روش تحلیل محتوا« استفاده شد و ضمن مشاهده مکرر، اطلاعات در قالب پرسشنامه معکوس جمع آوري شد.
صحنه و همچنین کلیت فیلم به عنوان واحد تحلیل تعیین شد و براساس آن رمزگان اجتماعی زن به عنوان متغیرهاي اصلی مورد بررسی قرار گرفت. مهمترین مولفه هاي مورد بررسی رمزگان اجتماعی جایگاه زن در فیلم هاي مورد بررسی عبارت است از: میزان توجه به اصول اخلاقی و مذهبی، میزان توجه به رفتار و پوشش در موقعیت هاي مختلف، هویت شخصی - اعتماد بنیادین، ارزشها و نگرشها - ، سبک زندگی، هویت نقشِ مسلط، هویت دینی. نتایج حاصل از تحلیل فیلم هاي این دو کارگردان نشان میدهد که؛ خانوادههایی که اصول اخلاقی و مذهبی را رعایت نمیکنند هنجار شکنیها در آنها بیشتر است. و زن نمونه و سالم زنی است که علاوه بر کلیات دین به قواعد دینی هم پایبند است و دیگران را هم به خیر خواهی و رفتار صادقانه دعوت میکند.
در فیلم ها چنین مشاهده می شود که زنان در ارتباطات میانفردي همواره متفاوت از حالتهاي طبیعیشان ظاهر شده و همیشه قصد دارند تا خود را متفاوت از آنچه که هستند اعم از ظاهر فیزیکی و بیان شنیداري نشان دهند. در این تحقیق، به ارزشها و نگرشها توجه زیادي شده است. در کل فیلمها - براي نمونه: من مادر هستم - سبک زندگی مدرن بیش از سنتی مشاهده میشود. سرانجام، نتایج این تحقیق نشان می دهند که احساسِ عزت نفس در بین موارد مربوط به هویت دینی بیشتر از سایر موارد قابل مشاهده است.
بیان مسأله:
جورج هربرت مید معتقد است که جامعهاي که ما به آن تعلق داریم، یک رشته واکنشهاي سازمان یافته در برابر موقعیتهاي معینی است که فرد در آنها درگیر میشود - ریتزر، . - 281 :1389 هنر پدیده اي اجتماعی است و سینما اجتماعی ترین هنرها به شمار می رود. آي. سی جاروي در کتاب خود با عنوان به سوي یک جامعه شناسی سینما می گوید به رسانه سینما باید به عنوان یک نهاد اجتماعی در میان نهادهاي دیگر پرداخت و تأثیرات اجتماعی این نهاد از جامعه کل را مورد بررسی قرار داد - جاروي، . - 42 :1379 البته اندیشمندان بزرگ دیگري هم بر اهمیت نقش سینما در این عرصه تاکید کرده اند سینما به عنوان یک رسانه، از وسایل ارتباطی محبوب و اصیلی است که از زمان ظهورش جذابیت زیادي براي عامه مردم داشته و توانسته است الگوهاي اوقات فراغت مردم را تغییر دهد و بدین ترتیب نقش مهمی در زندگی اجتماعی افراد بازي کند.
در اصل فرق سینما با سایر هنرهاي امروزي در این است که براي تودهء مردم گیرا و در دسترس است. از این نظر فیلم یک رسانه همگانی است و همان هدفی را دارد که هنرهاي دیگر در گسترهء زمان داشتهاند: سرگرمی، آموزش، تعالی همهء جامعه و خدمت به آن. از آنجا که سینما برگرفته از زندگی واقعی افراد در جامعه است؛ و افراد در خانواده آموزش میبینند و فرهنگسازي اولیه و بنیادین در خانواده اتفاق میافتد، میتواند مبین ارتباطات زن و مرد و جایگاه زن باشد. سینما بیانگر تصورات فرهنگی از نقشهاي زن و مرد، جایگاه زن به ویژه در قلمرو خانواده است و هر خانواده سبک زندگی خاص خود را دارد که نقشپذیري افراد در جامعه نمودي از سبک زندگی خانوادگی افراد است. در جامعه ایران زن جنس دوم قلمداد میشود و عموماً حقوق زنان نادیده انگاشته میشود.
جایگاه زن در فیلم یکی از موضوعات مهم در سینما می باشد - ون زونن،1996؛ رادکیوز،2002؛ گبومه،. - 2001 بر این اساس مسأله این پژوهش ، جایگاه زن در جامعه ایران براساس آثار برجسته سینمایی دو فیلمساز ایرانی یعنی فریدون جیرانی و تهمینه میلانی را ارائه میکند. بررسی آثار برگزیده این دو کارگردان ایرانی که هریک نماینده گروه اجتماعی خاصی به حساب میآیند به شناخت بهتر از وضعیت کلی جامعه و گروههاي اجتماعی آن کمک میکند؛ چراکه آنچه در فیلم و سینما به نمایش گذاشته میشود در عمل بیشترین نزدیکی را با زندگی روزمره و بازنمایی آن دارند.بنابراین مسأله اصلی این پژوهش براساس »محتواي فیلم به همراه کارگردان« عبارت از: " تحلیل محتواي وضعیت رمزگان اجتماعی زن در آثار برگزیده کارگردانان سینماي ایران فریدون جیرانی و تهمینه میلانی" است.
رمزگان اجتماعی:
»دانیل چندلر« در فصل پنجم کتاب خود با عنوان »مبانی نشانه شناسی« ضمن بیان انواع رمزگان در علم نشانه شناسی در مورد رمزگان اجتماعی میگوید: »تمایزهاي اجتماعی در یک فرهنگ توسط رمزگان اجتماعی تعیین میشوند. ما هویت اجتماعی خود را به واسطه کارهایی که انجام میدهیم، شیوه سخن گفتن، لباس پوشیدن، مدل مو، عادت غذا خوردن، محیط بومی، مالکیت، شیوههاي استفاده از اوقات فراغت، آداب سفر کردن وغیره منتقل میکنیم.
