بخشی از مقاله
چکیده
شاهنامه با آنکه اثری حماسی است و داستان پهلوانیها و دلاوریها را بیان میکند و بر اساس ماهیت طبیعی اینگونه از اشعار، صحبت از جنگ و خونریزی در آن دیده میشود اما در یک رویکرد متفاوت، جایی برای صلح و آشتی در آن به چشم میخورد .در شاهنامه پادشاهان، شاهزادگان و پهلوانانی وجود دارند که نه تنها طرفدار جنگ و خونریزی نیستند بلکه از صلح و آشتی بسیار حمایت میکنند و سعی در گسترش این عمل نیکو دارند.
فردوسی در شاهنامه از افراد صلح طلب دشمن در کنار افراد صلح طلب ایرانی اسم برده است و از اعمال آنان برای پیشبرد صلح و آشتی به نیکویی یاد میکند. برای وی تفاوتی نمیکند که چه کسی طرفدار صلح باشد بلکه هرکسی از صلح و امنیت حمایت کند مورد مهرورزی فردوسی قرار میگیرد. در این پژوهش تمام تلاش خود را به کار بسته ایم تا افرادی را که طرفدار صلح و آشتی هستند و یا کوچکترین حرکت و حرفی در پیشبرد این عمل نیکو داشته باشند را با آوردن شواهد اثر، معرفی کنیم و در این راستا به خوبی به اثبات اهمیت صلح و وجود افراد صلح طلب در شاهنامه رسیده ایم.
.1 مقدمه
شاهنامه اثری حماسی است که در آن از جنگها و دلاوریها بحث شده است . اما باید توضیحی درباره حماسه بیان کنیم تا فهم موضوع و جایگاه آن بهتر مشخص شود.» نوع حماسی اشعاری است که جنبه آفاقی دارد نه انفسی وشخصی.شاعر کمتر به ثبت عواطف خود در داستان می پردازد .در این نوع اثر»هنرمند هیچگاه ازمن خویش«سخن نمیگوید و از همین رهگذر است که حوزهی حماسه بسیار وسیع است و در خلال حماسه، تصویر تمدن یک ملت را در مجموع با تمام عادات و اخلاق به خوبی میتوان مشاهده کرد« - شفیعی کدکنی،. - 89: 1352در واقع باید گفت که»شاهنامه فردوسی گنجینه خرد و دانایی است. سراسر آن درس انسانیت و اخلاق و فضیلت است - «ریاحی، . - 197: 1375درسی که از زبان شخصیتهای آن به شیوههای گوناگونی بیان شده است و جامعه را به سوی اهداف والا رهنمون میکند.
یکی از این مطالب، صلح و آرامش است.صلح و دوستی چنان در شاهنامه اهمیت دارد که گفته-اند:»شاهنامه مثل این است که یک نوع پیام فلسفی هم دارد و آن عبارت است از آنکه داد صلح را غایت واقعی مفهوم حکومت میداند و در دنیای شاهنامه نوعی داور و میانجی است برای تامین داد و صلح - «زرینکوب، - 118 :1381فردوسی، بالطبع و علی الاصول، با جنگ و خونریزی مخالف است و توسل بدان را جز درمواردی خاص و تحت شرایطی معین جایز و مشروع نمیداند.
در شاهنامه سخن از جنگ و درگیری است اما این درگیری و خشونت در همه جا روا نیست و به قول دکتر اسلامی ندوشن»با آنکه شاهنامه کتاب جنگها است، با اینحال مرد خوب کسی است که صلح طلب باشد و تنها در یک مورد جنگ رواست، و آن جنگ بر ضد بدی است - «اسلامی نوشن،: 1376 . - 66 »پهلوانان در شاهنامه به هنگام درآویختن با خصم، راه و رسم مروت و اخلاق و جوانمردی را از یاد نمیبرند، راست کردار و نیک پندارند، در سراسر شاهنامه در هر موضع و مکان برای صلح، آشتی و همزیستی مسالمت آمیز، بیشتر از جنگ و خونریزی ارزش قائل هستند.« - بیگدلی، . - 30 :1386در شاهنامه افراد بیدادگر مورد نکوهش قرار میگیرد، پادشاهان دادگر به کام میرسند و بیدادگران به خواری و شوربختی گرفتار میآیند - سرامی، . - 688 :1373
بنابراین »با نظری گذرا به درونمایه شعر گذشته آشکار میشود که در این قلمرو وسیع، ذوق و اندیشه، هرچه مقدس و محترم و والا و زیباست، ستایش شده و از تمامی ناشایستها و رذایل و آنچه موجب سقوط اخلاقی انسان میشود، نکوهش و تقبیح به عمل آمده است - «رزمجو، . - 261 :1382 دکتر صفا معتقد است که» منظومه حماسی کامل آن است که در عین توصیف پهلوانیها و مردانگی-های یک قوم، نماینده عقاید و آرا و تمدن او نیز باشد و این خاصیت در تمام حماسههای مهم جهان وجود دارد - «صفا: . - 9 : 1383 این خصوصیات حماسهها را در شاهنامه فردوسی میتوان جست و جو کرد، »شاهنامه در عین اینکه جنبه حماسی و غنایی دارد به منظور انسان سازی و آموزش و هدایت جامعه به سوی سعادت سروده شده است.
او حتی شاهان و پهلوانان را برای رسیدن به این هدف به کار گرفته است - «منتصف مجابی، - 37 : 1383 دکتر صفا درباره شاهنامه میگوید» شاهنامه، جامع جمیع خصایص مدنی و اخلاقی و فرهنگی ایرانیان قدیم است« - صفا،. - 30: 1383 بنابراین »بشر دوستی عام فردوسی از نصایح و حکمت آموزیها و دلسوزیهای او روشن است، فلسفهی او مبارزه با شر و جلوگیری از گسترش آن است. وی بیزاری و انزجار خود را از بیعدالتی و ستمگری در لابه لای داستانها گوشزد میکند« - رزمجو، .1366ج 304 :2 - .در شاهنامه افرادی هستند که به صلح اهمیت میدهند و برای فردوسی این افراد مورد احترام هستند، برای او فرقی ندارد که این افراد از سپاه دشمن باشد یا از سپاه ایران، او با دیدی بی طرفانه به این امر نگاه میکند و از تمام شخصیتهایی که در راه صلح و آشتی قدم بردارند به خوبی اسم میبرد.در این پژوهش سعی شده است تا افرادی که طرفدار صلح و آشتی هستند را معرفی نماییم.
.2 مساله و فرضیهی تحقیق
کتاب شاهنامه با آنکه اثری حماسی است و ماهیت حماسه چنین تداعی میکند که باید سرشار از جنگ و درگیری باشد و نشان از افرادی که طرفدار صلح و آشتی باشند در آن وجود نداشته باشد.
