بخشی از مقاله
چکیده
پارک های فناوری نهاد نزدیک به صنعت جهت توسعه فناوری می باشند. این گونه پارک ها از آنجا که نقش مهمی در جهت توسعه دانش بنیان در سطح منطقه ایی و بین المللی ایفا می کنند بایستی سازمانی مدرن و توسعه یافته باشند که بصورت توانمند و حرفه ایی مدیریت و برنامه ریزی می گردند. مطالعات زیادی، مدیریت پارک را به عنوان یکی از عوامل کلیدی موفقیت پارک ها و مراکز رشد ذکر کرده اند.
بنابراین لازم است با نگاهی دقیق تر و جامع تر به اثرات مدیریت حرفه ایی پارک های فناوری نگریسته شود. در این مقاله با استفاده از رویکرد سیستم داینامیک کیفی و ابزار مدلسازی علّی، نقش بی بدیل مدیریت پارک ها و مراکز رشد فناوری را در توسعه و موفقیت پارک بررسی کرده ایم. نمودارهای علت و معلولی حاصل از این تحقیق بیانگر اثرات مدیریت در ایجاد و پذیرش موسسات قوی، مدیریت فناوری در پارک و ارائه تسهیلات و حمایت های درست در جهت افزایش نرخ موفقیت موسسات و پارک می باشد.
-1 مقدمه
در عصر حاضر فناوری بر تمام عرصه های زندگی بشری سایه افکنده است بطوریکه توسعه، رفاه و تمام آمال و آرزو بشری از گذرگاه فناوری صورت می گیرد و فناوری ها نقش ابزارهای جدانشدنی از طرح های توسعه منطقه ایی، ملی و حتی بین المللی را ایفا می کنند.
در این میان نهادهایی چون پارک های فناوری به عنوان سازمانی حرفه ایی برای نیل به توسعه فناوری و خلق ثروت از طریق تجاری سازی فناوری های نوین در چند دهه ی اخیر در دنیا شکل گرفته اند. این پارک ها، سازمان های بسیار پرهزینهای هستند که فقط درصورت سیاستگذاری صحیح و در نظر گرفتن کلیه عوامل موثر در موفقیت آنها بهویژه نحوه مدیریت و برنامه ریزی آنها میتوانند وسیله بسیار موثری در توسعه اقتصادی مبتنی بر توسعه فناوری باشند.
مطالعات مختلف درباره عوامل موفقیت پارک ها نشان دهنده تاثیر شگرف مدیریت و تیم آن در موفقیت پارک ها و موسسات مستقر در آنها و به تبع موفقیت پارک، بهره مندی منطقه و اثرات مثبت بر صنعت، جامعه و ثروت افزایی محلی می باشد. لذا با همه ی این اوصاف دیدن، تحلیل و بیان اثرات و نقش مدیریت حرفه ایی و توانمند در توسعه توانمندی های پارک، منطقه و کشور نیاز است تا بتوان گروه موفقی از مدیران حرفه ایی را برای پارک های فناوری در ایران تربیت کنیم.
در این مقاله سعی شده است تا پویایی های حاکم بر رفتار مدیریت پارک های فناوری شناسایی شود. بدین منظور در ادامه مفهوم پارک فناوری را تعریف کرده و سپس رویکرد سیستم داینامیک کیفی را بطور خلاصه تشریح می کنیم. در گام بعدی نمودار علت و معلولی اثرات مدیریت پارک های فناوری را ترسیم و آن را توضیح می دهیم. نهایتا در خروجی تحقیق راه کارهایی برای مدیریت بهتر پارک ها و تربیت مدیران ارائه می کنیم.
-2 پارک ها و مراکز رشد فناوری
به نقل از انجمن بین المللی پارک های علمی1 یک پارک فناوری سازمانی است که بوسیله متخصصین حرفه ای مدیریت می شود و هدف اصلی آن افزایش ثروت در جامعه از طریق ارتقاء فرهنگ نوآوری و رقابت در میان شرکت های حاضر در پارک و موسسات متکی بر علم و دانش است. برای دستیابی به این هدف یک پارک علمی، جریان دانش و فناوری را در میان دانشگاه ها، موسسات تحقیق و توسعه، شرکت های خصوصی و بازار، به حرکت انداخته و مدیریت می کند و رشد شرکت های متکی بر نوآوری را از طریق مراکز رشد و فرایندهای زایشی تسهیل می کند. پارک های فناوری همچنین خدمات دیگری با ارزش افزوده بالا همراه با فضای کاری و تسهیلات با کیفیت بالا فراهم می نمایند.
پارک های فناوری به کمک واحدهای تولیدی و صنعتی و بر اساس تقاضای بازار و برای هدف های صادراتی کالاهای صنعتی ایجاد می شوند. این گونه پارک ها برای شرکت های با فناوری برتر تجاری و پیشرفته تأسیس می شوند. فعالیت عمده این گونه پارک ها شامل تحقیق و توسعه، تولید و فروش، خدمات دهی با فناوری پیشرفته و بطور مشخص، تولید کالاهای رقابتی صادراتی و با هدف سازماندهی آن می باشد. مدیریت و سرمایه گذاری در پارک های فناوری علاوه بر بخش دولتی توسط بخش خصوصی نیز صورت می گیرد.
در مراکز رشد فناوری شرکت های کوچک و تازه تأسیس مستقر می شوند و خدمات مختلفی اعم از خدمات ساده یا پیچیده به آنها ارائه می شود تا رشد نمایند. و پس از مدت زمان محدودی - معمولاً 3 تا 5 سال - قادر شوند به تنهایی و بدون حمایت ها و یارانه های مرکز رشد به حیات و توسعه شرکت ادامه دهند. شرکت ها و موسسات پس از طی دوران رشد به صورت دائمی در پارک های فناوری مستقر می شوند. در واقع مراکز رشد بمنظور کمک به ایجاد و توسعه حرفه های مورد نظر کارآفرینان تأسیس می شوند.
همانطور که از تعریف IASP مشخص است نقش مدیریت حرفه ایی در پارک ها نقشی مهم و بی بدیل می باشد و بیانگر لزوم شناسایی کارکردها و اثرات مدیریت بر پارک و موسسات مستقر در آن و استفاده از نتایج آن در جهت تربیت مدیران حرفه ایی می باشد.
-3 رویکرد سیستم داینامیک کیفی
رویکرد پویایی های سیستمی یا سیستم داینامیک2 روش و متدلوژی برای مطالعه و مدیریت سیستم های پیچیده و دارای بازخورد است. این سیستم ها می توانند در حوزه های مختلفی مثل کسب و کار، اقتصاد، محیط زیست، مدیریت انرژی، مسائل شهری و سایر حوزه های اجتماعی و انسانی وجود داشته باشند
گام های مدلسازی سیستم داینامیک معمولا شامل ساختاردهی مساله، مدل کردن حلقه های علت و معلولی، مدل سازی پویا، مدل سازی و برنامه ریزی سناریو و پیاده سازی و یادگیری سازمانی می باشد.
مفهوم پویایی های سیستمی کیفی1 در دهه 1980 و بیشتر در نوشته های اریک ولستنهلم، جف کویل و پیتر سنگه2 ظهور پیدا کرد که به عنوان راهی برای تفکر درباره سیستم ها بدون نیاز به توسعه یک مدل کمی چنانچه در پویایی های سیستمی سنتی و متعارف مورد نیاز است شناخته شد. به عبارت دیگر رویکرد سیستم داینامیک کیفی رویکردی است که تا مرحله مفهوم سازی و ساخت مدل علت ومعلولی را در بر می گیرد. در این رویکرد ما به ساخت مدل شبیه سازی و کمی کردن مدل نمی پردازیم
در ادامه به کاربردهای رویکرد سیستم داینامیک درباره پارک های علم و فناوری می پردازیم. مطالعات نشان می دهد که در زمینه پارک ها استفاده از این رویکرد بصورت گسترده در جهان چه بصورت نظری و چه بصورت کاربردی مورد استفاده قرار گرفته است. یوفنگ هو و شوسانگ ونگ3 در مورد توسعه پایدار شهرهای علمی کار تحقیقاتی انجام داده اند. آنها مدل دینامیکی اثرات پارک علمی هسین چو بر توسعه پایدار شهر علمی را ترسیم کرده اند.[29] کیو کینگ لینگ و همکاران4 برای مدیریت محیطی در پارک های اقتصادی - صنعتی مدل دینامیکی ترسیم کرده اند که مبتنی بر زنجیره صنعت می باشد.
لوپز ارتگا 5 مدل دینامیکی ارزیابی اثرات پارک های علمی بر رقابت پذیری منطقه ایی را توسعه داده است.[31] حاجی غلام سریزدی و پورسراجیان با استفاده از رویکرد پویایی های سیستمی کیفی، دینامیزم ها و الگوهای رایج حاکم بر رفتار شرکت های دانش بنیان مستقر در پارک های علم و فناوری یزد را استخراج و مسائل و چالش های آنها را شناسایی نموده اند.
حاجی غلام سریزدی و منطقی به ترسیم مدل دینامیکی کیفی تاثیر سیاست های پارک علم و فناوری یزد و پارک تحقیقات و فناوری هوایی نکسجن آمریکا پرداخته اند. در هر دو مدل به نقش مدیریت در موفقیت پارک و تدوین و اجرای سیاست های درست تاکید شده است. همچنین زرگر و همکارانش به تحلیل نقش ارتباط صنعت و دانشگاه در توسعه فناوری با رویکرد سیستمی پرداخته اند. آنها نیاز به ارتباط صنعت و دانشگاه را ضروری دانسته اندکه عملاً ضرورت وجود پارک های علم و فناوری را نشان می دهد.
اما استفاده از رویکرد پویایی های سیستمی کیفی برای مدل کردن اثرات مدیرت پارک های فناوری و تحلیل آن در رشد پارک و موسسات مستقر درآن تا به حال صورت نگرفته است.
-1-3 تعریف نمودار علت و معلولی
نمودارهای علت و معلولی - نمودارهای علّی حلقوی - 6 چگونگی تعامل متغیرها در یک سیستم را نشان می دهد. یک نمودار نمودار علت و معلولی فرمی از حلقه بازخوردی بسته میباشد که ارتباطات علّی را نمایش می دهد.[33] این نمودارها تصویری از متغیرها در یک سیستم که بوسیله پیکان ها بهم مرتبط شده اند می باشد و بیانگر روابط علت و معلولی میان آنها به منظور نشان دادن ساختار بازخورد یا حلقه ی بازخوردی سیستم می باشد .[8 , 32, 33] نمودارهای علت و معلولی به عنوان نمودارهای تاثیر7 معروفند و بینش هایی نسبت به ساختار سیستم به ما می دهند. این نمودارها اشاره به مدل های سیستم داینامیک کیفی8 دارند. محققان سیستم داینامیک از دهه 1980 روی مزایا و معایب مدلسازی کمی و کیفی بحث کرده اند. در در این مباحث به تایید مزیت های نمودارهای علت و معلولی پرداخته شده است.
عناصر اساسی نمودارهای علت و معلولی عبارتند از متغیرها - عوامل - و فلشها - روابط - . روابط بین متغیرها می تواند مثبت یا منفی باشد. اگر رابطه بین دو متغیر در یک جهت بود رابطه مثبت و گرنه منفی می باشد
