بخشی از مقاله
چکیده
هدف عمده این پژوهش، مطالعه میزان مرئی بودن و تحلیل هم پیوندی وبگاههای انجمن های علمی در زمینه علوم فنی و مهندسی ایران و نیز شناسایی وبگاههای هسته این انجمن های علمی است. یافتهها نشان داد که وبگاههای مورد بررسی ارتباط و پیوند قوی با یکدیگر ندارند. اکثر 26 وبگاه بررسی شده، از نظر ترافیک بازدید، وضعیت ضعیفی داشتند. بررسی پیوندهای دریافتی وبگاههای مورد مطالعه، نشان داد که انجمن انفورماتیک ایران با در اختیار داشتن 46100 پیوند دریافتی، پر پیوندترین وبگاه انجمن های علمی در زمینه فنی و مهندسی ایران است. بررسیها نشان داد که از مجموع 26 وبگاه بررسی شده، 4 وبگاه دارای بیش از 3555.45 پیوند دریافتی بودند که به عنوان وبگاه های هسته شناسایی شدند. این وبگاهها عبارت بودند از: انجمن انفورماتیک ایران، انجمن رمز ایران، انجمن خوردگی ایران، و انجمن مراکز تحقیق و توسعه صنایع و معادن ایران.
کلمات کلیدی: انجمن های علمی، وب سنجی، ایران، علوم فنی و مهندسی، وبگاه، هم پیوندی.
-1 مقدمه
انجمنهای علمی در هر کشور، به عنوان نهادهایی هستند که از طریق آنها متخصصان و حرفه مندان میتوانند بر مبنای خرد جمعی به طرح مسئله بپردازند و زمینه را برای انجام پژوهشهای جمعی توسط استادان، پژوهشگران و دانشجویان و ترویج و اشاعه آن، بهوسیله کنشگران فعال این حوزه را فراهم سازند . وجود اجتماع علمی و همکاریهای رشتهای و بین رشتهای، امکان ایجاد ارتباط بین دستاندرکاران علم و پژوهش را فراهم میسازد . - 1 - در حال حاضر در ایران، کمیسیون انجمنهای علمی ایران در حوزه معاونت پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری صدور مجوز تأسیس انجمنهای علمی غیر پزشکی را برعهده دارد. انجمنهای علمی به عنوان در کشور، نقش سازمان-های مرجع علمی را در هر حوزه تخصصی ایفا میکنند.
آشناسازی اعضای انجمنها با دستاوردها و تحولات تازه حوزه تخصصی، گردآوری شاخصهایی جهت ارزیابی علمی فعالیتهای تخصصی و داشتن فرایند نظارت علمی بر عملکرد گروههای آموزشی تخصصی و تلاش در جهت پیشرفت پژوهش، از جمله فعالیتهای انجمن های علمی محسوب میشود.در حالی که در زمینه ارزیابی وب سایت ها در داخل کشور، مقالات متعددی یافت میشود، بهطور ویژه درباره ارزیابی وبگاههای انجمنهای علمی مقالهای موجود نیست. امیرشیبانی - 1373 - ، توفیقی و فراستخواه - 1381 - و کزازی - 1385 - با نگاهی به توسعه ی علم در کشورها، پیشرفت انجمن های علمی را یکی از لوازم و راهبردهای توسعه علم در کشور عنوان کرده اند و بر نقش انجمنهای علمی در توسعه علم در جوامع تاکید نمودهاند - 1، 3 و . - 4
ثلوال - 2003 - 1 عقیده دارد که وب سنجی به طورکامل یکی از مقوله های کتاب سنجی است؛ چراکه اسناد وبی، چه متنی و چه چندرسانه ای، همگی اطلاعات ثبت شده ای هستند که درسرورهای2 وب ذخیره شده اند. بخشی از وب سنجی هم تحت پوشش علم سنجی است. همان طور که در علم سنجی عنوان می شود که یک مقاله استنادگر3 است و مقاله ای دیگر مورد استناد4 قرار می گیرد، در علم سنجی نیز بیان می شود که یک وب سایت، پیوند دهنده5 و وب سایت دیگر پیوندگیرنده6 است - . - 12هولمبرگ وثلوال - 2009 - 7 شواهد قوی را مبنی بر تأثیر مجاورت جغرافیایی در برقراری پیوند بین وب گاههای دولتهای محلی و ناجاها در فنلاند یافتند. پژوهش آنها نشان داد که پیوندها غالباً به دلایل اداری ایجاد شده بودند - . - 10
نوروزی و هاشم زاده - 1392 - در پژوهشی با روش وبسنجی، و بکارگیری شیوه تحلیل پیوند به بررسی وضعیت روابط و شبکههای پیوندی وبگاههای پژوهشگاههای ایران پرداختند. جامعه مورد مطالعه آنها وبگاه 23 پژوهشگاه و مرکز پژوهشی ایران بود. یافته های تحقیق نشان داد که از نظر مجموع پیوندهای دریافتی و بیرونی، وبگاههای مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در وضعیت بهتری نسبت به سایر وبگاهها قرار دارند. به لحاظ تعداد پیوندهای دریافتی و میزان رؤیتپذیری نیز پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در رتبههای اول تا سوم قرار دارند .
بررسی وضعیت نشانی اینترنتی پیوندهای دریافتی و پیوندهای بیرونی وبگاههای مراکز پژوهشی ایران نشان داد دامنههای .com و .ir بیشترین میزان پیوند را به این وبگاهها داشتهاند. وبگاههای این مراکز بیشترین پیوند بیرونی را به وبگاههای عامهپسند - علمی، مذهبی، سرگرمی - و بعد از آن، وبگاههای دانشگاهها و مؤمسسات آموزش عالی دادهاند - . - 8 دانش و دیگران - 1391 - وب سایتهای هسته دانشگاههای جهان اسلام را مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاکی از آن است که وب سایت دانشگاه King SaudUniversityکشور عربستان دارای بیشترین میزان رویت و به عبارتی معتبرترین وب سایت در میان وب سایتهای مورد مطالعه محسوب میشود.
همچنین، یافتههای تحلیل هم پیوندیها نشان داد که وب سایت های دانشگاههای پایتختهای جهان اسلام با روش تحلیل خوشهای در 12 خوشه و با روش تحلیل چندمتغیره در 11 خوشه با هم همکاری دارند که دو مورد از خوشههای مورد بررسی در روش تحلیل خوشهای، خوشه های ملی - کشورهای ایران و ترکیه - بودند - . - 5 سهیلی و دانش - 1388 - پیوندهای وب سایتهای وزارتخانههای دولتی جمهوری اسلامی ایران را بررسی و تحلیل کردند. یافتهها نشان داد که وب سایتهای وزارت تعاون، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت صنایع و معادن بالاترین میزان رویت را به خود ا ختصاص داده بودند - . - 6 گل تاجی و دیده گاه - 1390 - وضعیت وب سایتهای دانشگاه های برتر کشورهای جهان اسلام را مورد بررسی قرار دادند.
نتایج نشان داد که رابطه معنی داری بین ضریب تاثیر وب سایت با شاخص هایی از جمله رتبه جهانی، اندازه، فایلهای غنی، و اسکالر وجود دارد، اما رابطه معنی داری بین ضریب تاثیر وب سایت و نمایانی آن مشاهده نشد - . - 7 بررسی مطالعات پیشین نشان میدهد که در سالهای اخیر، ارزیابی وب سایتهای رسمی نهادها و سازمانها، از طریق شیوه وب سنجی مورد توجه محققان واقع شده است. به نحوی که از طریق یافتههای حاصل از این نوع پژوهش، مدیران وب سایتها میتوانند نسبت به برطرف نمودن نقاط ضعف وب سایتهای خود اقدام نمایند. به طور کلی، از طریق وب سنجی میتوان وضعیت وب سایتهای موضوعات مختلف را مورد تحلیل قرار داد - . - 12
سهیلی، دانش و فتاحی - 1391 - در تحقیق خود تحت عنوان کاربردهای وب سنجی در سنجش ارتباطات علمی بیان میکنند که پژوهش-های وبسنجی با مشکلات بیشتری نسبت به پژوهشهای کتابسنجی و علمسنجی روبرو هستند - . - 5 دانش و دیگران - 1391 - ، نوروزی - 2006 - ، و سهیلی، عصاره و بیگدلی - 1386 - عامل تأثیرگذار وب، با توجه به تغییر ماهیت محیط وب، شاخص مناسب و مطلق برای اهمیت وب سایت نمیتواند باشد - 9،5 و . - 6مرور پیشینههای تحقیق نشان داد تاکنون که در زمینه ارزیابی و بررسی وب سایتهای انجمن های علمی فنی و مهندسی، تحقیقی انجام نشده است و انجام پژوهش حاضر میتواند رتبه بندی وب سایتهای انجمن های علمی حوزه فنی و مهندسی را مورد بررسی و توجه قرار دهد.
پژوهش حاضر در نظر دارد به سه سوال اساسی زیر پاسخ دهد:
1.وضعیت روابط پیوندی و نمودار شبکه ای پیوندهای متقابل وبگاههای انجمنهای علمی حوزه علوم فنی و مهندسی در ایران چگونه است؟
2.میزان رؤیت پذیری وبگاههای انجمنهای علمی حوزه علوم فنی و مهندسی در ایران چگونه است؟
3.وبگاههای هسته انجمنهای علمی حوزه علوم فنی و مهندسی در ایران کدامند؟
-2 روش تحقیق
در تحقیق حاضر از روش تحلیل پیوندها، به عنوان یکی از روشهای وبسنجی استفاده شده است. در روش تحلیل پیوندها، میتوان به بررسی ارتباط میان پیوندها پرداخت. در حقیقت، از این طریق میزان رؤیتپذیری و اثرگذاری یک وب گاه مشخص خواهد شد. جامعه پژوهش حاضر تعداد 62 وبگاه انجمن های علمی فنی و مهندسی ایران بود که نشانی این وبگاهها از طریق وبگاه کمیسیون انجمن های علمی ایران: - http://www.isacmsrt.ir/association_record_list.php? slc_lang=fa&sid=1 - به دست آمده است. پس از ارزیابی اولیه این وبگاهها، پژوهش روی تعداد 26 وبگاه که فعال و پویا بودند انجام شد.
به منظور ترسیم روابط پیوندی و نمودار شبکههای پیوندهای متقابل وب گاههای انجمن های علمی رشته های فنی و مهندسی ایران از نرم افزار تحلیلگر وب8 استفاده گردید که این نرم افزار از طریق وبگاهhttp://lexiurl.wlv.ac.uk/ قابل دسترسی است. به منظور تعیین رؤیت پذیری9 وبگاههای انجمنهای علمی فنی و مهندسی ایران باید میزان پیوندهای دریافتی این وبگاهها محاسبه میشد. به همین منظور، از وبگاههایhttp://www.woorank.com استفاده شد. از طریق این وبگاه، میزان پیوندهای دریافتی، و رتبه وبگاههای مورد بررسی در گوگل به دست آمد. بازه زمانی گردآوری دادههای پژوهش حاضر، طی روزهای 1393/3/1 تا 1393/3/10 بوده است.
-3یافته های تحقیق
از تصویر شماره1 چنین بر میآید که بین اکثر وبگاههای مطالعه شده، پیوندهای قوی و تعاملی برقرار نیست. به نظر میرسد که تنها دو خوشه وجود دارد که وبگاهها در آن دارای تعامل هستند. خوشه اول نشان میدهد که وبگاه-های انجمنهای علمی احتراق ایران و آهن و فولاد ایران و نیز انجمن متالوژی ایران پیوندهای نسبتاً قوی با هم برقرار کرده اند. با توجه به اینکه حوزه فعالیت و موضوعی این سه انجمن، در حوزه آهن و فولاد و نزدیک به هم است این نکته امری طبیعی به نظر می رسد. انجمن احتراق ایران، پیوند قوی با انجمن آهن و فولاد برقرار کرده ولی از سوی آن انجمن، پیوندی را دریافت نکرده است. همینطور انجمن احتراق ایران با انجمن متالوژی ایران پیوندی ضعیفتر از انجمن آهن و فولاد ایران برقرار نکرده ولی در مقابل، پیوند متقابلی را دریافت نکرده است.
در هر صورت، این سه انجمن با توجه به اشتراک موضوعی، توانسته اند خوشه موضوعی را تشکیل دهند. تصویر شماره1 خوشه دیگری را نشان می دهد که پیوندهای برقرار شده نسبت به خوشه قبلی ضعیف تر است. در این خوشه، وبگاه انجمن کامپیوتر ایران با دو وبگاه انجمن انفورماتیک ایران و انجمن مهندسی بهره وری صنعت برق ایران پیوند برقرار کرده است ولی این پیوندها متقابل نیست و یک طرفه است. در هر صورت، وجود این پیوند نمایانگر اشتراک موضوعی نزدیک دو وبگاه انجمن انفورماتیک و کامپیوتر ایران با یکدیگر و تمایل برای تعامل با وبگاه انجمن مهندسی بهره وری صنعت برق ایران بوده است.
در هر صورت، تصویر شماره 1 انعکاسی از عدم تعامل و ارتباط نزدیک وبگاههای انجمن های علمی فنی و مهندسی ایران است که این عدم برقراری تعامل پیوندی، باعث کاهش مرئی بودن این وبگاهها در محیط وب خواهد شد.جدول 1 رتبه بندی وبگاههای انجمن های علمی فنی و مهندسی ایران را بر اساس پیوندهای دریافتی آنها نشان میدهد. این رتبه بندی در میزان مرئی بودن وبگاههای مورد مطالعه اثربخش است. از جدول 1 چنین بر می آید که به ترتیب، وبگاههای انجمن انفورماتیک ایران با 46100 پیوند دریافتی، انجمن رمز ایران با 10200 پیوند دریافتی و انجمن خوردگی ایران با 8180 پیوند دریافتی، در رتبههای برتر وبگاههای انجمنهای علمی فنی و مهندسی ایران از نظر مرئی بودن هستند. ضمن اینکه وبگاه انجمن برق آبی ایران با دریافت 90 پیوند به عنوان ضعیفترین وبگاه انجمنهای علمی فنی و مهندسی ایران شناخته شد.
به جز تعداد محدودی از وبگاههای مورد بررسی نظیر وبگاههای انجمن انفورماتیک ایران، انجمن خوردگی ایران و انجمن کامپیوتر ایران که رتبه آنها در گوگل، 5 است سایر وبگاههای بررسی شده از نظر رتبه بندی گوگل، وضعیت مطلوبی ندارند. لازم به ذکر است که هر اندازه،میزان پیوندهای دریافتی یک وبگاه بیشتر باشد، ترافیک بازدید، قابل دسترس و مرئی بودن آن نیز در محیط وب بیشتر خواهد بود. رتبه در گوگل، شاخصی بین اعداد صفر تا ده است. هر اندازه رتبه یک وبگاه در گوگل به عدد ده نزدیکتر باشد، آن وبگاه توسط موتورهای کاوش جستجوپذیرتر خواهد بود و در نتایج به دست آمده حاصل از کاوش، در رتبه های بالاتر و بهتری قرار خواهد گرفت.
این در حالیست که پژوهش حاضر نشان میدهد وضعیت وبگاههای انجمن های علمی فنی و مهندسی ایران از این منظر، در سطح مناسبی نیست.برای شناسایی و معرفی وبگاههای هسته10 از فرمول زیر استفاده شده است:Au یعنی شاخص تعیین وبگاه هسته؛t ، مجموع پیوندهای دریافتی به وبگاههای مورد مطالعه و n، تعداد وبگاههای مورد مطالعه است. هرگاه، تعداد پیوندهای دریافتی یک وبگاه از عدد حاصل از فرمول بیشتر باشد، آن وبگاه جزء وبگاههای هسته محسوب میشود. منظور از وبسایت هسته، مجموعه وبسایتهایی است که دارای بیشترین پیوند دریافتی از سوی سایر وب سایتها داشته باشد.
در این فرمول عدد کلی به دست آمده از مجموع پیوندها 85331 بود که پس از تقسیم بر تعداد 24 وبگاه مورد مطالعه، عدد 3555.45 به دست آمد. به این مفهوم که اگر یک وبگاه، مجموع پیوندهای یک وبگاه از عدد 3555.45 بیشتر شد، آن وبگاه به عنوان وبگاه هسته است. دانش و دیگران - 1391 - به منظور شناسایی وب گاههای هسته دانشگاههای جهان اسلام از این فرمول استفاده کردند - . - 6 نوروزی و هاشم زاده - 1392 - نیز در پژوهشی با عنوان تحلیل شبکه های پیوندی وبگاههای پژوهشگاههای ایران: روابط پنهان و آشکار نیز از فرمول مذکور بهره گرفتند - . - 11 ارقام موجود در جدول 2 نشان می دهد که در میان وبگاههای انجمن های علمی حوزه فنی و مهندسی در ایران، چهار وبگاه دارای بیش از 3555.45 پیوند دریافتی هستند. این وبگاهها عبارتند از:
