بخشی از مقاله
چکیده:
کتابخانه ها یکی از نهادهاي مدنی در جوامع هستند که افراد مختلف ﺑﺎ سلائق متفاوتی از آن بهر ه می برند و معمولا پیوند دهنده این افراد با کتابخانه ها،کتابدارانی هستند که تخصص وتجارب آنان در زمینه مهارت هاي کلامی و غیرکلامی، سبب شده تا تعاملی بایسته وشایسته با مراجعین خود داشته باشند. بدیهی است بدون کتابداران ماهر و توانمند،کتابخانه هر چقدر هم که جامع باشد، گنجینه اي بدون خزانه دار خواهد بود. حال آنکه مهارت هاي ارتباطی کتابداران، بخش بزرگی از توانایی و عملکردشان محسوب میگردد. دیدگاه هاي متعددي به امر مهارت هاي ارتباطی توجه کرده اند؛ که دیدگاه تعامل نمادین، علامت ها و نشانهها، حرکات و از همه مهمتر زبان مکتوب و شفاهی را میانجی این تعامل می داند.
به نحوي که این عوامل، در تعامل بین افراد بسیار مهم و حیاتی به شمار می روند. مقالهي حاضر با روش توصیفی و تحلیلی با استناد بر منابع معتبر و مستدل، مهارت هاي ارتباطی را با توجه به دیدگاه تعامل نمادین مورد بررسی قرار داده و اهمیت کاربرد این مهارت ها توسط کتابداران را مورد تحلیل قرار می دهد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که مهارت هاي ارتباطی از مهم ترین مهارت هاي اجتماعی است که کاربرد درست و به موقع آن براي تمامی آحاد بشر، لازم و ضروري بوده و نیازمند توجهی حرفهاي و نظاممند است و ضرورت دارد که کتابداران در راستاي ایجاد تعامل سازنده با اقشار مختلف جامعه،تمامی همّت خود را در مسیر آموختن وکسب تجارب لازم پیرامون مهارت هاي ارتباطی به کار بندند.
مقدمه
انسان، ذاتاً اجتماعی به دنیا میآید. و براي رفع نیازهاي خود نیازمند برقراري ارت باط با دیگران است. ارتباط، عملی متقابل و اکتسابی است. یعنی افراد براي برقراري ارتباط باید ابتدا یاد بگیرند که چگونه این ارتباط را برقرار کنند؛ و چطور منظور و خواستههاي خود را به دیگران برسانند. در واقع » ارتباط میان فردي فرآیندي است که طی آن اطلاعات، معانی و احساسات را از طریق پیامهاي کلامی و غیرکلامی با دیگران در میان میگذاریم.»
«بوکس و هیث ، : برگرفته از موسی زاده «1389 داشتن یک ارتباط موفق میتواند تاثیر زیادي بر زندگی فردي و اجتماعی انسان بگذارد. به جرات می توان گفت که برقراري ارتباط، عالیترین دستاورد انسان در طول تاریخ بوده است. و در عصر حاضر اهمیت آن چندین برابر شده است. زیرا انسانها در طول روز، براي رفع نیازهاي مختلف خویش، با افراد متعددي ارتباط برقرار میکنند. این ارتباط اعم از محیط فردي واجتماعی بوده و میتواند در محیط کار نیز صورت پذیرد. در واقع کارایی و بهرهوري یک فرد از طریق کسب توانایی برقراري یک ارتباط خوب افزایش مییابد. در این بین، کتابداري یکی از مهمترین مشاغلی است که با ارباب رجوع و کاربران مختلفی در ارتباط است. کاربرانی از اقشار مختلف جامعه و نیازها و شرایط متفاوت که هر یک نوعارتباطِ منحصر به فردي را میطلبد.
از آنجایی که کتابداران، یکی از دستاندرکاران فرهنگی هستند و نقش بسیار زیادي در کتابخانهها داشته و همواره با مخاطبین ارتباط مستقیمی دارند، و چه بسا بتوانند بر فرهنگ کتابخوانی و سطح علاقهي افراد به مطالعه، تأثیرات مثبت و منفی بگذارند؛ براي موفقیّت در حرفهي خویش، ناگزیرندکه مهارتهاي ارتباطی را بیاموزند. در حقیقت، اعمال و رفتار کتابدار در کتابخانه، و روش به کارگیري مهارت هاي ارتباطی او میتواند تأثیر بسزایی در پیشرفت و موفقیّتش داشته باشد. ماسن و کیگان - 1370 - به نقل از دور - - 1979، اذعان میدارند که برقراري ارتباط مؤثر نه تنها مستلزم داشتن دانشی از قواعد دستوري - نحو - و دانستن معناي کلمات - معناشناسی - است، بلکه هم چنین مستلزم داشتن توانایی در
گفتن حرف مناسب در زمان و مکان مناسب به افراد و با توجه به موضوع هاي مناسب است. - ماسن و کیگان ،:1370 - 244
ارتباط عاملی متقابل است که نیازمند آن است تا هر دو طرف یکدیگر را درك کنند. و با اینکه در این ارتباط زبان یکی از مهمترین وسایل ارتباطی است؛ اما کافی نیست. بلکه گاه یک نگاه، لحن صدا یا یک حرکت، میتواند به صورت نمادین درآید و حاوي پیامی باشدکه جایگزین زبان شفاهی است. جامعهشناسان بسیاري به امر ارتباط توجه کردهاند و پژوهش-هاي متعددي در این زمینه صورت گرفته است. نظریه ي تعامل نمادین نیز یکی از کامل ترین نظریاتی است که در بارهي ارتباط به کنکاش پ رداخته و آن را شامل نمادهایی میداند که دو یا چند فرد به یکدیگر منتقل میکنند.
و از این طریق میتوانند بایکدیگر تعا مل بر قرار کنند. و این تعامل است که میتواند بر نگرش فرد نسبت به خود و ارتباط با افراد دیگر تأثیر گذار گردد. این تأثیر نه تنها در فرد گیرندهي پیام مؤثر است؛ بلکه فرستندهي پیام را نیز تحت تأثیر قرار میدهد. و چه بسا مهارت در ایجاد رابطه ي مناسب با دیگران بر توانایی ها و اعتماد به نفس فرد میافزاید، استعداد و دستآوردها را مینمایاند و احترام و قدردانی دیگران را جلب میکند. اگر روابط، مؤثر و سازنده باشند، مسئولیتها بهتر به مرحلهي اجرا درآمده و در نتیجه افراد در حرفهي خود موفقتر خواهند بود.
حال سؤالاتی اینچنینی مطرح است که: مهارتهاي ارتباطی شامل چه نوع مهارتهایی میشود؟ کدام نوع از مهارتهاي ارتباطی تأثیر بیشتري بر جذب مخاطبین دارد؟ دیدگاه تعامل نمادین چگونه به مهارتهاي ارتباطی مینگرد؟ و آن را با چه مفاهیمی تعریف میکند؟کتابداران چگونه میتوانند با مهارتهاي ارتباطی مراجعان را به کتابخوانی تشویق کنند؟ کتابداران باید تا چه میزان با مهارتهاي ارتباطی کلامی و غیر کلامی آشنا باشند و آن را به کار بندند؟ آیا مهارتهاي غیر کلامی می تواند در جذب یا دفع مراجعان تاثیرگذار باشد؟ چگونه میتوان با استفاده از دیدگاه تعامل نمادین مهارت-هاي ارتباطی کتابداران را تعریف کرد؟ و ...
پژوهش حاضر با نگاهی ژرف به دیدگاه تعامل نمادین، در نظر دارد ضمن پاسخگویی به سؤالات فوقالذکر، مهارتهاي ارتباطی موثر براي کتابداران را تحلیل کرده تا شاید دریچه اي باشد براي آنکه مسئولین و برنامه ریزان به امر آموزش مهارتهاي ارتباطی موثر براي کتابداران اهمیت بیشتري داده و در این راستا برنامه هاي آموزشی مستمر و مداومی را براي کتابداران در نظر بگیرند. زیرا این امر می تواند در افزایش کارایی کتابداران تاثیر به سزایی داشته و عاملی شود براي آنکه اقشار مختلف جامعه در تمام موقعیتها، بتوانند از خدمات کتابخانهها ي عمومی استفاده نموده و مشتاقانه به کتاب و کتابخوانی روي آورند.
دیدگاه تعامل نمادین
جامعهشناسان بسیاري به امر ارتباطات توجه کردهاند و دیدگاههاي متعددي در این زمینه ارائه شده است که ماهیت و نحوهي عمل ارتباطات را بیان میکند. به نظر جامعهشناسانی چون - لارسن، شراگ و لاندبرگ - 4، » ارتباط عبارت است از انتقال معانی یا پیام از طریق نمادهایی چند« به نظر این سه دانشمند، زمانی که انسانها از طریق نمادهاي مختلف بر یکدیگر تأثیر می گذارند در واقع در ارتباط با یکدیگر قرار گرفتهاند. به عبارتی دیگر تأثیر معنیدار ارتباط بین فردي متضمن درك متقابل نمادهایی است که در جریان ارتباط، برقرار میگردد - کریمی،. - 1376
از اینرو، دیدگاه نمادین که نسبت به دیدگاههاي گذشته، پیچیدهتر وکاملتر است؛ مورد توجه بسیاري از جامغهشناسان است.گفته می شود که تعامل و ارتباط دو واژه در یک معنا هستند به طوري که گریسون5 و اندرسون - - 1384 تعامل را وقایع دوسویه می دانند که حداقل به دو شیء و به عمل نیاز دارد. تعامل زمانی اتفاق می افتد که این اشیاء و وقایع به صورت متقابل یکدیگر را تحت تأثیر قرار دهند. » وقتی دو نفر یا بیشتر از طریق رفتار کلامی یا غیر کلامی ارتباط برقرار میکنند، می گوییم که آنها در تعامل با یکدیگرند. تعامل علاوه بر تبادل رفتاري میان شرکت کنندگان شامل واکنشهاي شناختی و عاطفی هم هست« - گتزلز،. - 159 :13826
تعامل: واژه تعامل معادل کلمه interactive در زبان انگلیسی است که به معناي پیوستگی، پیوند، رابطه و معانی دیگر به کار می رود. در فرایند آموزش، تعامل عبارت است از برقراري رابطه بین دوفرد، دو اندیشه، دو موضوع یا بیشتر و به عبارت دیگر تفاهم و اشتراك فکر. این اشتراك تنها در مفاهیم لغوي خلاصه نمیشود، بلکه شامل تفاهم و اشتراك دانش،
