بخشی از مقاله
چکیده :
هدف از ارائه این مقاله بررسی مقوله اخلاق حرفه اي در کتابداران کتابخانه ها - با تاکید مبارزه با پدیده سانسور در مجموعه سازي کتابخانه ها - می باشد. در حرفه کتابداري قوانین واصول معمولا بر اعمالی اشاره دارد که انتظار می رود در جهت اهداف ،مقاصد والزامهاي حرفه اي باشد. ضروري است کتابداران ومتخصصان اطلاع رسانی در کتابخانه ها خود را ملزم به رعایت اصول اخلاقی بدانند وبا رعایت اخلاق حرفه اي کتابداري که خود جزیی از آموزه هاي کتابداري است ،برخوردي موثر ومناسب با مراجعان داشته باشند که این برخورد ها ي موثر خود نقطه آغازي براي جذب مراجعان به کتابخانه ها می شود. حرفه اي بودن در کتابداري متضمن ایجاد قابلیت دسترسی به اطلاعات صحیح و قابل اعتماد ، حفظ اعتماد مراجعین ، رعایت حق مالکیت معنوي مربوط به تولید اطلاعات و حفظ میراث فرهنگی عمومی است. اخلاق حرفه اي کتابداران به منظور سهولت دسترسی به اطلاعات و تشویق کتابخانه ها و کارکنان آنها به حفاظت خصوصی و محرمانه از استفاده قانونمند افراد از کتابخانه ها ومنابع آنهاست .
کیفیت خدمات ارائه شده در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی به مهارت کارکنانشان بستگی دارد.تغییر مداوم نیازهاي جوامع ،تغییر تکنولوژیها ورشد دامنه دانش تخصصی حرفه سبب شده متخصصان اطلاع رسانی درك ومهارتشان را توسعه داده وبر اساس اصول جاري روزآمد کنند. کتابداران واطلاع رسانان در زمینه انجام وظایف حرفه اي خود در جامعه مسئولیتهاي اخلاقی خاصی دارند تا آزادي افراد بر اثر فشارهاي محیط خدشه دار نشود وامکان همزیستی همگان با تبادل درست اطلاعات فراهم آید.اخلاق حرفه اي در مجموعه سازي جزء مهمی از اخلاق حرفه اي کتابداري است. این مقاله به صورت مروري و کتابخانه اي تهیه شده است .
مقاله حاضر پس از بیان تعاریفی ازاخلاق، لزوم و ضرورت آن، دانش اطلاع رسانی و حوزه هاي مربوط به آن؛ اهمیت پایبند بودن به اصول و قواعد اخلاق حرفه اي درمسائل و موضوعات مختلف دانش اطلاع رسانی را متذکر و به شناخت و آگاهی هرچه بیشتر پاره اي از مهمترین وظایف و مسوولیت هاي کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی درپرتو اخلاق حرفه اي کمک می کند و به عنوان راهنماي کاري آنها، موجبات شناخت عموم جامعه از فعالیت هایشان را فراهم خواهد ساخت. راهکارهاي پیشنهادي در این زمینه عبارتند از:آموزش افراد متخصص در زمینه اخلاق حرفه اي که هم در رشته کتابداري متخصص باشند هم از علم مدیریت و اخلاق آگاهی داشته باشند.
- برگزاري دوره هایی مختص مدیران کتابخانه ها بمنظور بررسی اخلاق حرفه اي؛ زیرا اخلاق حرفه اي بیشتر به جنبه مدیریتی کتابخانه ها مربوط می شود.
- استفاده از مدیرانی در کتابخانه ها که با اخلاق حرفه اي کتابداري آشنایی دارند.
- تدوین منشور اخلاق حرفه اي براي کلیه کتابخانه ها اعم از کتابخانه عمومی، دانشگاهی، تخصصی و کودکان و غیره.
- الگو قرار دادن و توجه به منشور اخلاقی کتابداران و وجود اصول مکتوب اخلاق حرفه اي در هر کتابخانه اي
- برگزاري بیشتر دوره هاي آموزشی اخلاق حرفه اي براي کتابداران
- تدریس درس اخلاق در کتابداري و اخلاق حرفه اي در دانشگاهها براي رشته کتابداري
در این مقاله سعی بر آن است که راجع به اخلاق حرفه اي، اخلاق حرفه اي در کتابداري و اطلاع رسانی ، اصول و قوانین اخلاق حرفه اي و اخلاق حرفه اي کتابداران ، سانسور در کتابداري، مقوله سانسور در مجموعه سازي کتابخانه ها و ارائه راهکارها بحث شود .
کلیدواژه ها: اخلاق حرفه اي ،سانسور در کتابخانه ها، ممیزي، منشور اخلاقی کتابداران، مجموعه سازي، کتابداري و اطلاع رسانی، قوانین
مقدمه
اخلاق حرفه اي، رفتار ارتباطی سازمان با محیط بر اساس حقوق، تعهدات و وظایف است. اخلاق حرفه اي به ما می گوید که یک سازمان همانند یک فرد تعهدات اخلاقی دارد، همان گونه که یک فرد اخلاقاً متعهد است دروغ نگوید، وفادار باشد و حسد نکند. در اخلاق حرفه اي می گویند سازمان هم تعهدات اخلاقی دارد - قراملکی.1382، - 110 و باید به اصول آن پایبند باشد. اخلاق حرفه اي مسئولیتهاي اخلاقی سازمان در قبال محیط مستقیم و غیر مستقیم بوده و بر اصل »حق مردم« استوار است؛ یعنی مبتنی بر این باور است که »محیط حق دارد و سازمان وظیفه. « رسالت اخلاق حرفه اي به منزله دانش و آرمان عمده آن، حل مسائل اخلاقی و تبیین تعهدات و مسئولیتهاي اخلاقی سازمانهاست. سازمانها در شناخت تعهدات اخلاقی خود در قبال محیط و نیز تشخیص و حل مسائل اخلاقی در کسب و کار، محتاج دانش تخصصی معینی بوده و این دانش همان اخلاق حرفه اي است - هس مر، 1377، ص. - 48
اصول اخلاق حرفه اي، موضوعی است که اخیراً در ایران بسیار مورد توجه قرار گرفته است، به طوري که اکثر حرفه ها، از جمله حرفه کتابداري، با درك ضرورت و اهمیت آن، بهدنبال تدوین منشور اخلاقی حرفهاي خود هستند. - تاج الدینی ، - 1390 تاثیر اخلاق در علم کتابداري از دو جنبه اساسی قابل بررسی است ،نخست آنکه کتابخانه و فعالیت آن منشاء پیدایش و گسترش اخلاقیات و رشد فرهنگ اخلاقی مردم است چنانچه یکی از نتابج مورد نظر موسسان کتابخانه ها در طول قرن هاي متمادي نائل شدن جوامع به اخلاقیات یکی مود نظر آنها بوده است و هرگاه این انتظارات از یک پایگاه فکري رفیع و بر گرفته از آرمانهاي والاي انسانی سرچشمه گرفته است کتابخانه ها به مراکز دموکراتیک در راستاي اشاعه اهداف والاي انسانی تبدیل شده اند. از دوران باستان و ظهور کتابخانه ها نتابج سیاسی،اجتماعی،و اخلاقی نشر دانش به وسیله آنها براي همه مشهود بوده است . - نواده قره سید ،:1388ص - 18
در قرن نوزدهم که تقاضا براي تدارك وسیع کتابخانه هاي عمومی به شدت نضج گرفت و افکار بیشتري متوجه نتایج اخلاقی ،اجتماعی،و سیاسی چنین تدارکی شد،در طی مباحثات و مجادلات فراوان در مجالس قانونگذاري براي تصویب تشکیل و اداره کتابخانه هاي عمومی از طریق مالیات هاي عمومی ،اکثر موافقان و حامیان کتابخانه هاي عمومی به تقش کتابخانه در " پرورش روان"،"تهذیب اخلاق و الهام بخشی" ،"عشق وآزادي و نفرت از بردگی " و غیره استدلال نمودند - تامپسون ،1366،ص. - 87-82 دکتر هوشنگ ابرامی در کتاب "شناختی از دانش شناسی" ،معتقد به رابطه سه جزئی" کتابخانه . اجتماع. آزادي فکر" است که کتابخانه در آن هنگامی می تواند واقعا به یک جامعه خدمت کند و سطح دانش و فهم و بینش افراد آن را ارتقاء دهد که سد و مانعی در برابر افکار و اندیشه ها نباشد - ابرامی،1383،ص - 69
جنبه دیگر نقش اخلاق کتابدار و میزان پایبندي اوبه به اخلاقیات و تعهدات حرفه اي کتابداري است که بر گرفته از تعالیم والاي انسانی و اخلاق برتر اجتماع است. اسمیت براي این جنبه از اخلاقیات د علوم کتابداري نیز دو کانون تمرکز در نظر گرفته است،کانون تمرکز اول که از آن عنوان " اخلاق اطلاع رسانی" نام برد یک زمینه اخلاقی کاربردي است که استفاده یا عدم استفاده از اطلاعات را مورد توجه قرار می دهد . این زمینه اخلاق،حوزه هایی مانند" مالکیت اطلاعات " ،" حقوق مالکیت فردي" ،دسترسی آزاد یا محدود
