بخشی از مقاله
مقدمه :
شهروندی1 یکی از مهم ترین مفاهیم و ایده های اجتماعی است که در بازخوانی رابطه فرد و جامعه کارایی دارد. تعاریف متفاوتی از شهروندی شده است، ولی تعبیر مشترک از آن وجود دارد که عناصر اساسی آن حقوق و وظایف می باشد. شهروندی رابطه بین فرد و جامعه را در قالب حقوق و مسئولیت ها بازنمایی می کند، شهروندی هر دو عنصر فردگرایانه و جمع گرایانه را در خود دارد بدین ترتیب که با اعطای حقوق، فضای لازم را به فرد می دهد که فارغ از هر گونه دخالت، منافع خود را دنبال کند و از طرفی دستی در شکل دادن به نهادهای حکومتی عمومی داشته باشد،بنابراین تنهادر این بستراجتماعی است که روابط انسانی پایدار بوده و حقوق قابل تحقق است - ترکمان و میهن پور،. - 1387
"فالکس" - 2009 - ، تربیت شهروندی را برابر با مسئولیت پذیری، بسط ارتباطات انسانی ، کل نگری ، احترام به اصول اخلاقی می داند، "سامرز - 2008 - "2، تربیت شهروندی را تفکر انتقادی، توجه به نفع عمومی ، مشارکت در زمینه های سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی ،درک نیازها و نگرش های دیگران و رفتار متعهدانه می اند . کوایگلی3 ، تربیت شهروندی را توسعه دانش ، مهارت ها و نگرش شهروندی در فراگیران می داند - فتحی و اجارگاه و واحد چوکده ،. - 1388بی گمان تربیت شهروندان خوب یکی از مهم ترین دل مشغولی های اکثر نظام های تعلیم و تربیت در بسیاری از کشورهای دنیا می باشد. مطالعات و پژوهش های انجام شده در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه نشان می دهد که مسئولان تعلیم و تربیت این کشورها با عزمی راسخ و با تدوین برنامه های آموزشی متنوعتربیت شهروند خوب را در صدر اقدامات و فعالیت های خود قرار داده اند - تورنی پورتا ،. - 1991
اگر چه شأن شهروندی و حقوق و تکالیف مربوط به آن از یونان باستان و فلاسفه ای چون افلاطون و ارسطو آغاز شده اما به معنای رایج آن در دنیای مدرن، از قرن هجدهم به بعد مورد توجه فلاسفه قرار گرفت و در قرن بیستم ، تاریخچه ی شهروندی در اثنای مباحثات سیاسی که جامعه وقت را فرا می گیرد از نو تولدی تازه مییابد - کالوجیناکیس ،. - 1 :2004اصطلاح شهروندی - - citizen از شهر - - cite می آید و - سیته - از واژه ی لاتین سیوتیاس - - civitias مشتق شده است. سیوتیاس در زبان لاتین تقریباً معادل کلمه پلیس - police - در زبان یونانی است که همان شهر است و تنها مجتمعی از ساکنین نیست بلکهواحدهای سیاسی و مستقل به شمار می آید - قاضی،. - 1390 عده ای معتقدند شهروندی رابطه بین فرد و جامعه سیاسی را برقرارمی کند و چهارچوبی برای تعامل افراد در درون جامعه مدنی را فراهم می کند، و امتیازی که بر دیگر هویت های اجتماعی دارد این است که دیگر هویت ها نظیر طبقه ، مذهب یا قومیت فاقدآن است - فالکس ، - 1390
در ادبیات شهروندی از اصطلاحات مختلفی هم چون " تربیت به منظور شهروندی" 1 ، آموزش درباره ی شهروندی "2،" تربیتبرای شهروندی دموکراتیک" 3 و" تربیت مدنی"4 برای اشاره به مفهوم تربیت شهروندی استفاده شده است . کی ئر - 1999 - 5 بر این باور است که مسائلی هم چون کثرت گرایی، چند فرهنگی ، میراث و تنوع فرهنگی و نژادی ، انسجام اجتماعی ، حقوق فردی و جمعی ، مسئولیت های شغلی و حرفه ای ، هویت ملی و آزادی طلبی کار آموزش شهروندی را با چالش های اساسی روبه رو کرده است . طوری که نمی توان برداشت مشترکی از مفهوم آموزش شهروندی ارائه داد. او در این زمینه دو مفهوم حداقل و حداکثری از تربیت شهروندی را ارائه می دهد که در پیوستار - - 1 نمایش داده شده است.او مفهوم حداقلی را تربیت مدنی نیز می داند و آن را محتوا مدار و معلم مدار می داند که معلم برای سنجش و ارزشیابی آموخته ها، بر آزمون و امتحان متکی است .
در مقابل برداشت حداکثری تربیت شهروندی بر آموزش به منظور شهروندی تأکید می کند. این مفهوم شامل دانش ، مهارت و ارزش ها بوده و دانش آموزان را برای مشارکت فعال و مسئولانه در مدرسه و خارج از آن آماده می کند. برخلاف تربیت شهروندی محدود، این برداشت یادگیری را فراسوی برنامه درسی و کلاسی درسِ گستردش داده و تمام فعالیت های درون و خارج از مدرسه را در بر می گیرد.در این خصوص طاهر پور و شرفی - - 1387 معتقدند شهروندی تعلق به جامعه های گوناگون محلی ، ملی و جهانی و عضویت داشتن در جامعه سیاسی است که در هر بستر آگاهی از مناسبات و روابط در آن بستر و توانایی فهم و تجزیه و تحلیل کردن مسائل و تلاش برای حل مسالمت آمیز آن ها و رعایت ارزش های اخلاقی و انسانی هم چون عدالت ، برابری و آزادی ، شرط اساسی رفتار مطلوب شهروندی است.کاگان و دریکات - 2000 - 1 در بحث از شهروندی به چهار بعد اشاره می کنند:
-1بعد شخصی: این بعد پرورش مهارت ها و توانایی تحلیل انتقادی مسائل و اتخاذ تصمیم های اجتماعی مسئولانه را در بر می گیرد.
-2بعد اجتماعی : تعامل بین افراد با ارزش ها و رفتارهای متفاوت را در بر می گیرد.
-3 بعد مکانی : در این بعد هر فرد، فراتراز خود و جامعه پیرامونی ، در حیطه جوامع محلی ، ناحیه ای ، ملی و چند فرهنگی عمل می کند.
-4بعد زمانی : این بعد تأکید دارد که شهروندان نباید خود را در زمان حال محدود کنند و از تحلیل گذشته و آینده غافل بمانند آنان باید مسائل و موضوعات را در بستر زمان مورد توجه قرار دهند - روشنی ،. - 1391
این صاحب نظران با ارائه دو بعد مکانی و زمانی شهروندی توجه متخصصان برنامه درسی را به این ابعاد جلب کرده و معتقدند که برنامه درسی مناسب برای شهروندی باید این جنبه ها را در کانون توجه قرار دهد. شکل زیر رابطه بین این دو بعد جدید به همراه سه سطح محلی و ملی و جهانی شهروندی را به تصویر می کشد.
