بخشی از مقاله
چکیده:
سفره های راندگی به عنوان ساختارهای زمینشناختی بنیادی در کوهزادهای فشارشی میباشند. از اینرو سفره راندگی چهارباغ واقع در بخش جنوبی شهرستان گرگان و کمربند رانده- چینخورده البرز شرقی مورد مطالعه قرار گرفته است. تحلیل کرنش در سفره راندگی مذکور در مقیاسهای میکروسکوپی تا مزوسکوپی در روی زمین و آزمایشگاه انجام گرفت. در سفره راندگی منطقه مورد مطالعه، ساختارهایی با مقیاس مزوسکوپی از قبیل گسلهای رانده، چینهای با سازوکار خمشی- لغزشی و خمشی- برشی، شکستگی و درزهها مشاهده می گردد.
داده های کرنش اندازه گیریشده با مدل فرای در نمونههای کرنش یافته نشان میدهند که بازه تغییرات کرنش 1/71-1/43 در سفره راندگی چهارباغ است. این میزان کرنش برای سفره راندگی چهارباغ کم میباشد. این نتایج میتواند کمعمق بودن سفره راندگی و حاکم بودن شرایط شکننده بر آن را پیشنهاد کند.همچنین نتایج حاصله نشان میدهد که میزان کرنش با دور شدن از راندگی اصلی افزایش مییابد.
مقدمه:
سفره رانده- چینخورده چهارباغ از جمله ورقههای رورانده البرز شرقی میباشد. شهریاری و همکاران - 1381 - راستای مقطع دامغان- گرگان را از لحاظ تکامل ساختاری مورد مطالعه قرار دادند و سفرههای رورانده این بخش از البرز را که سفره رورانده چهارباغ نیز بخشی از این مطالعات بوده است را به عنوان یک کمربند چینخورده- رانده و نازک پوسته معرفی میکنند که سوی کلیه راندگیها به سمت جنوب، جنوبشرق است.
تحلیل و بررسی کرنش در ورقههای راندگی میتواند تحلیل بهتری از تغییرات ساختاری سفرههای راندگی را مشخص کند. در دو مدل بررسیشده در این زمینه نشان میدهد که در برخی موارد میزان کرنش با نزدیک شدن به راندگی اصلی کاهش - Prokesova& et al, 2012 - و در مواردی میزان کرنش با دور شدن از راندگی اصلی کاهش مییابد . - Coward & Kim, 1981 and Milton & Williams, 1981 - در این نوشتار به بررسی و تعیین کرنش و نیز سبک تغییرات در این سفره راندگی پرداخته شده است.
شکل -1 نقشه زمینشناسی چهارچوب مورد مطالعه
-1 چینهشناسی و زمینشناسی ساختاری سفره رانده- چینخورده
چهارباغ: -1-1 چینهشناسی:
در مطالعه چینهشناسی سفره رانده- چینخورده چهارباغ سازندهای دونین تا کوارترنر بیرونزدگی دارند که از پیشانی به سمت بخش پسین سفره راندگی عبارت اند از :
سازند خوشییلاق: سازند خوشییلاق به سن دونین در بخش پیشانیسفره راندگی قرار گرفته است و مشتمل بر سنگ آهک، آهک مارنی، مارن، کنگلومرا، ماسهسنگ درشتدانه قرمز رنگ، شیل و گچ میباشد.
سازند الیکا: سازند الیکا به سن تریاس شامل سنگ آهک دولومیتی، آهک ورمیکولار و دولومیت میباشد. سازند لار: سازند لار به سن ژوراسیک شامل دولومیت، سنگ آهک دولومیتی و قلوههای چرت است.
پس از سازندهای فوق، مجموعهای از سازندهای پرمین - دورود، روته و نسن - ، رسوبات کواترنر، سنگ آهک و سازند دورود قرار دارد که بخش پسین سفره راندگی را تشکیل میدهند.
-2-1 زمینشناسی ساختاری:
راستای عمومی اکثر چینخوردگیهای محدوده مورد مطالعه و گسلها اعم از راندگیها و روراندگیها شمالشرق- جنوبغرب - NE-SW - میباشد.
-2-2 گسلهای راندگی:
گسل رورانده مسبب سفره راندگی چهارباغ تحت عنوان گسل تلانبار با راستای شمالشرق- جنوبغرب و شیبی به سمت شمالغرب، دارای جهت انتقال جنوبشرق میباشد. در منطقه مورد مطالعه گسل بزرگزاویهای نیز مشاهده شده است که همانند روراندگی موجود، راستای شمالشرق- جنوبغرب دارد با این تفاوت که شیب آن به سمت جنوبشرق و سوی انتقال شمالغرب میباشد، هر چند در ادامه راستای همین گسل، شیب گسل موجود در مرز بین دو سازند خوشییلاق و پرمین به سمت شمالغرب میباشد - شکل -2الف و ب - .
شکل -2 برخی از ساختارهای اصلی موجود در سفره راندگی چهارباغ الف - روراندگی تلانبار ب - گسل معکوس بزرگ زاویه و پرتگاه گسلی ایجادشده توسط آن ج - چینخوردگی خمشی- لغزشی که لغزش بین یالها به وضوح مشخص می-باشد و نیز وجود چینهای فرعی و Z در چین
-2-3 چینها:
مشاهده ضخامتهای یکسان در یال چینها، وجود لغزش در بین یالها و وجود راندگیها در آنها دلالت بر این موضوع دارد که چینخوردگیهای موجود دارای سازوکار خمشی- لغزشی - Flexural-Slip - میباشند - شکل -2ج - .
-2-4 ریزچینها:
ریزچینها ساختارهای کوچکمقیاسی هستند که در چینهای بزرگمقیاستر تشکیل میشوند. ریزچین-های متقارن تشکیلشونده در منطقه لولایی - نوع Wو - M حاصل تغییرشکل برشی محض و ریزچینهای نامتقارن که در یالهای چین بزرگمقیاس تشکیل میگردند - نوعS و - Z درنتیجه برش ساده میباشد. در سفره رانده- چینخورده مورد مطالعه ریزچینهای مشاهده و اندازهگیریشده در پیشانی و بخش پسین سفره از نوع Zمیباشد - شکل -2ج - .
بحث:
مطالعه کرنش در سفره رانده- چینخورده چهارباغ:
با توجه به سازندهای موجود در منطقه مورد مطالعه، نمونههای آهکی با دارا بودن فسیلهای فراوانی از نوع فوزولین و اایید و انکوئید، لیتولوژی بسیار مناسبی به منظور تعیین کرنش منطقه میباشد. از اینرو سازندهای دورود و روته مناسب جهت نمونهبرداری تعیین کرنش میباشند.برای تعیین کرنش میبایست برداشت نمونهها به صورت جهتدار انجام گیرد. در این نوشتار برداشت نمونههای جهتیافته از بخشهای مختلف سفره رانده-چینخورده - از بخش پیشانی سفره راندگی تا نواحی پسین آن - صورت گرفته است.
