بخشی از مقاله
چکیده
توجه به مسألهي زنان به عنوان یکی از پایههاي اساسی و تأثیرگذار جامعه و پرداختن به مشکلات آنان همواره از جایگاه والایی برخوردار است . نوال السعداوي یکی از مبارزین این عرصه و از فعالان جنبش فمینیسم است که جسورانه در طلب آزاديهاي مشروع زنان و احقاق حق غصب شدهشان لحظهاي از پاي ننشت و در این راه متحمل اسارت، تبعید و حتی تهدید به مرگ شد. بازتاب ایدئولوژي و عقاید وي در دفاع از جایگاه زنان در آثارش کاملا نمود یافته است.
وي در رمان الغائب که مبحث جستار موردنظر است از تنهایی، درماندگی و ناامیدي زنی سخن گفته که غرق در اوهام و خیالات خود از تصمیمگیري و یافتن راهی روشن و امیدوارکننده به سوي آینده عاجز و ناتوان است و گاه در این سردرگمی و تردید قدمی به جلو برمیدارد اما باز از ادامهي راه بازمیماند.
تحقیق حاضر در صدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی گفتمان زنانه و نقد فمینیستی این رمان بپردازد. آنچه ضرورت انجام این پژوهش را تبیین میسازد بررسی سطح گفتمانی و محتواي اثر، جنبه-ها و ابعاد معنایی، نحوي و منظورشناختی رمان پیش روست. نتایج تحقیق حاکی از آن است که نوال السعداوي به خوبی توانسته از مهارت نویسندگیاش در جهت انعکاس مسائل و مشکلات زنان در جامعه و نقد آن در چهارچوب روایتی زنانه بهره گیرد.
-1 مقدمه
زنان به عنوان عنصر مهم و تأثیرگذار در هر جامعهاي، غالبا در طول تاریخ از سوي جامعهي مردسالار و نظام حاکم و نابهنجاريهاي اجتماعی و فرهنگ برتريطلب رنجها کشیدهاند. در این میان قشري از زنان و گاه مردان با مبارزات سیاسی، اجتماعی و ادبی خود بر این عادتها و سنتهاي غلط خط بطلان کشیدند. این مبارزات که از آن به جنبش فمینیسم یاد میشود در طی سه دوره موج خود، توانست تا حدي به برابري زنان با مردان اقدام کند. موج اول در سال 1830م آغاز شد و تأثیر اصلی بر این موج به »مري ولستون کرافت« نویسندهي کتاب »حقانیت حقوق زن« برمیگردد.
موج دوم از اوایل دههي 1960 به بعد مطرح شد و طرفدارانش به بازسازي و انقلاب معتقد بودند.
سیمون دوبوار با انتشار کتاب »جنس دوم« تأثیر مهم و سازندهاي در برانگیختن این موج داشت. او معتقد بود که زن به آن سبب که مرد نیست تبدیل به »دیگري« می-شود. او بر این باور بود که زن براي تبدیل شدن به انسانی واجد اهمیت باید بندهاي جامعهي مردسالار را بگسلد و تعریفی از خویش ارائه دهد.
این جریان در موج سوم خود در دههي 1990 دچار بازنگريهایی شد و در این دوره از حرکتهاي تند فمینیستی موج دوم کاسته شد، زیرا آثار سوء افراط در حرکتهاي زن مدارانه، بیش از همه دامان زنان را گرفت و خشونت روزافزون در محیط خانواده و محیط کار و عدم امنیت جنسی از آثار دورهي پیش بود. در این دوره نگرشهاي فمینیستی متعدد و نسبت به موج دوم تعدیل شد.
اما جریان ادبی فمینیسم در جهان اسلام و به ویژه عرب که مبحث پژوهش پیش روست نیز طرفداران بسیاري داشته است که فعالیتهاي مبارزاتی و آزاديخواهانهي فراوانی در جهت احیاي حیات فکري زنان داشتهاند. نوال السعداوي از برجستهترین و پرآوازهترین حامیان حقوق زنان با چاپ و انتشار آثاري در حوزهي نقد فمینیستی گامی موثر در انعکاس حقوق تضییع شده ي زنان برداشته است. او در روایت الغائب که یکی از دهها تألیفات فمینیستی اوست در سایهي شخصیت اصلی داستان - فوادة - منعکس کننده ي واقعیتهاي تلخ زنان و دنیاي درونی آنهاست.
دیدگاه انتقادي این فمینیست معاصر در جهت استقلالطلبی و هویتیابی زنان تأثیرگذار بوده است. در این مقاله نیز که به تحلیل گفتمان زنانه در رمان الغائب میپردازد سعی شده است تا با نقد فمینیستی داستان، اندیشه هاي نویسنده در خلق این اثر با بررسی جنبههاي ساختاري و محتوایی آن بررسی شود.
.2 نگاهی گذرا به تحولات ادبی فمینیسم عربی
پرداختن به سیر فمینیسم ادبی جهان عرب و توجه به تغییرات موجود در ادبیات فمینیستی از آن جهت که نگارندگان در جستار حاضر اثري از فمینیستی عربتبار را مورد واکاوي قرار میدهند قابل بحث است.
