بخشی از مقاله
چکیده
در سه دهه گذشته، افزایش مهاجرت های برون مرزی درسراسر دنیا چشمگیر بوده است . مهاجرت گسترده نیروی انسانی به ویژه نیروی کار ماهر و متخصص یکی از مسائلی است که طی سالهای اخیر دولت ها و سازمانهای بین المللی را به نگرانی واداشته است. تمامی کشورها بر اساس اصل رقابت ، در پی دست یابی به حجم گسترده ای از بازار کار جهانی مبتنی بر مدیریت نوین مهاجرت نیروی کار و اشتغال می باشند. مهاجرت نیروی کار متخصص بر توسعه اقتصادی و بازار کار کشورهای در حال رشد، دارای آثار متعدد می باشد. صاحبنظران معتقدند روند زنانه شدن فقر از جمله عللی است که به روند زنانه شدن مهاجرت برای کار منجر می شود. فشار فقر بر زنان به علت تبعیض جنسیتی ، به طور نامتناسبی حاکم می شود؛
بنابراین، زنان نسبت به مردان ناامنی بیشتری را در زمینه امرار معاش تجربه می کنند. هنگامی که زنان ،گزینه های اشتغال در بازار جهانی را پیدا می کنند ترجیح می دهند که انتخاب کنند؛ حال از طریق کانال های قانونی و یا غیر قانونی باشند . طبق گزارش سال ًٌٍُ دفتر بین المللی کار، مهاجران بین المللی حدود ٍٍَ میلیون نفر در جهان برآورد شده اند - کسانی که ٌٍ ماه یا بیشتر بیرون از کشور خود بودند - و حدود نیمی از آنها به لحاظ اقتصادی فعال ارزیابی شده ان د - شاغل یا جویندگان کار - . بر پایه برآوردهای منتشر شده توسط بانک جهانی، در این بین ُ/َُ درصد از این مهاجران، زنان هستند . زنان به دلایلی درگیر مهاجرت برای کار می شوند، یکی از این دلایل عامل اقتصاد است بیشتر این زنان از کشورهای درحال توسعه مهاجرت می کنند و از مهارت کمی برخوردارند ، به علاوه زنانی که بیوه یا مطلقه هستند فرصت های اقتصادی کمتری در کشور خود داشته اند و جهت رفع نیاز اقتصادی مجبور به مهاجرت شده اند.
درحالی که کشورهای توسعه یافته تقاضای کار، به ویژه برای کارگران غیرماهررا افزایش داده اند، ازکارگران کشورهای در حال توسعه استفاده می کنند . از لحاظ اقتصادی، زنان وارد شده به بازار کار برای حمایت از خانه و خانواده رها شده در کشور خود، اقدام می کنند.تأثیر اقتصادی کارگران مهاجر بر اشکال اقتصاد داخلی و خارجی غیر قابل تردید است، اما داده های بسیار کم تحلیل شده در این زمینه وجود دارد که دال بر ا ین موضوع باشد . با این حال، این تأثیر می تواند از طریق تداوم جهانی شدن و مبادلات پولی و وجوه ارسالی دیده شود. لذا بررسی ابعاد علمی و پیامدهای این مسئله ازحیث سیاستی حائز اهمیت است.
هدف اصلی مطالعه تحلیل رابطه جابجایی های نیروی کار و مسئله زنانه ش دن فقر و اشتغال در ایران و مقایسه آن با کشورهای آذربایجان، ارمنستان، ترکیه، قزاقستان ، مالزی، سری لانکا در فاصله سال های ًٌُُ تا ًٌٍَ می باشد. روش تحقیق اسنادی- تحلیلی بوده و از داده های دفتر بین المللی کار - ILO - سازمان بین المللی مهاجرت - IMO - و گزارش توسعه انسانی بخش عمران و توسعه سازمان ملل متحد - UNDP - در این بازه زمانی استفاده شده است. نتایج اولیه نشان می دهد که تغییرات چشمگیری در سهم نیروی کار مهاجران زن طی سال های مورد بررسی رخ داده و این سهم درکشورهای مالزی و ترکیه رو به افزایش بوده است .عدم آمادگی و پذیرش جامعه در عرصه فعالیت اقتصادی زنان و وجود تبعیض جنسیتی، از مهمترین دغدغه های فراروی زنان دراین کشورها است که به نوبه خود پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جبران ناپذیری برجای گذاشته است.
واژه های کلیدی : جمعیت، مهاجرت نیروی کار، زنان شدن فقر
مقدمه
در ادبیات رو به رشد مهاجرت و توسعه در میان محققان و سیاست گذاران حداقل به طور ضمنی توجه بسیاری، به جابجایی از کشورهای با درآمد پایین جایی که مهاجران به طور داوطلبانه مهاجرت می کنند، متمرکز است . با این حال، مهاجرت اجباری در کشورهای کم درآمد اهمیت عمده ای داردطبعاً. نگرانی هایی در زمینه حقوق و امنیت کسانی که مجبور به جابجایی شده اند وجود دارد اما این نکته نیز در خور توجه است که آیا مهاجرت برای مهاجران اجباری می تواند نتایج مثبت در زمینه توسعه، در هر دو کشور مقصد و مبدأ را به همراه داشته باشد . چه پناهجویانی که درخواست وضعیت پناهندگی دارند و چه مهاجران اقتصادی که به دنبال راهی برای ورود به یک کشور هستند در هر حال تمرکز توجه بر اثرات اقتصادی به جا مانده از مهاجرت، کمتر مورد بررسی قرار گرفته است - ٍ Hugo & et. . - al: 2012;
امکان پیوند توسعه مهاجرت اجباری از س ه منظر بررسی می شود . از یک سو، بسیاری از مهاجران اجباری دوران قابل توجهی را از نظر اقامت دائم، چه در کشور پناهندگی خود یا اسکان در کشور سوم صرف می کنند؛ بنابراین ارزیابی میزان بهبود استانداردهای زندگی تجربه شده در آن کشورها، امکانپذیر است . از سویی دیگر، ممکن است به منظور بررسی میزان تأثیر مثبت توسعه بر کشورهای مبدأ را از طریق ارسال وجوه نقد و دیگر اثرات مثبت پراکنده اعمال کنند. به علاوه، تأثیر اقتصاد بر توسعه در کشورهای مقصد می تواند از طریق بررسی ارتباط اقتصادی آنها در این زمینه ارزیابی شود . تمرکز ویژه این مقاله بر این است که آیا مهاجران اجباری قادر به بهبود زندگی خود در جوامع مقصد هستند. جابجایی های اجباری بین المللی دارای ویژگیهایی است که آنها را از سایر مهاجرت ها متمایز می سازد. برای مثال:
]این نوع مهاجرت[معمولاً برنامه ریزی نشده است بنابراین یک بعد بی خانمانی ناگهانی را در بر می گیرد. آنها ]مهاجران[ نمی توانند همه یا بیشتر اموال انباشته شده را با خود ببرند. جابجایی اغلب با خشونت، شکنجه و محرومیت از حقوق انسانی مرتبط است - َ . - Hugo & et. al : 2012; در توجه به تفاوت های مهاجرت و عوامل جذب و دفع که الگوهای مهاجرت را تحت تأثیر قرار می دهند، جمعیت شناسان غالباً به جنس مهاجر به عنوان یک عامل مهم، توجهی فوق العاده دارند . چانت و ردکلیف، در کتاب جنس و مهاجرت در کشورهای در حال توسعه، بحث می کنند که مهاجرت در مناطق در حال توسعه تقریباً تا »اندازه ای جنس گزین« است. درک از تأثیر مهاجرت متمایز شده بر حسب جنس ضروری است، زیرا »جایی که مردان و زنان هستند، اینکه آنها با هم یا جدای از هم زندگی می کنند و اینکه جابجایی آنها به نقاط دیگر کشور و به خارج از کشور به صورت برابر یا متمایز، از طریق جنبه اقتصادی و فرهنگی جوامعی که به آن تعلق دارند محدود می شود، عواملی هستند که از نظر حیاتی در تفسیر توسعه در دو سطح محلی و ملی در کشورهای جهان سوم مهم می باشند - لوکاس:ٌٌََ ؛ٌُِ-ٌَِ - .
طرز تلقی که در سراسر جهان رو به افزایش است و - ٍ - Moghadam; 2005: اکثر سازمان های بین المللی و متخصصان توسعه بر این مسأله تأکید دارند که فقر به شدت در حال زنانه شدن است؛ ًّ تا ًْ درصد فقرای جهان را زنان تشکیل می دهند . فقر به شدت در حال زنانه شدن است و نسبت زیادی از فقیران جهان زنان هستند - ٍ . - Moghadam; 2005: این عقیده که زنان در سطح جهانی سهم بیشتر و نابرابری از فقر را به خود اختصاص داده اند در مفهوم زنانه شدن فقر خلاصه شده است . عوامل بسیاری به عنوان متغیرهای مؤثر در زنانه شدن فقر مطرح شده اند، مانند نابرابری در حقوق و آنچه زنان در مقام شهروند باید استحقاق برخورداری از آن را داشته باشند، نابرابری در قابلیتها و در نتیجه نابرابری در فرصت ها، پیامدهای نابرابر جنسیتی سیاست های تعدیل ساختاری، زنانه شدن بخش غیررسمی اقتصاد و محرومیت زنان از اشتغال رسمی، مهاجرت ها و جنگ ها و از بین رفتن شبکه حمایتهای خانوادگی و قومی . کبر - ٌُُّ - به نقل از مک نیکل - ٌُُْ - بیان می کند که زنان کمتر از مردان قادر هستند کارشان را به درآمد، درآمدشان را به انتخاب و انتخابشان را به رفاه شخصی تبدیل کنند .
مطالعات مقدم نیز بر روی زنانه شدن فقر سه دلیل اصلی برای این مسأله که زنان بیشتر از مردان در معرض فقر قرار دارند را بیان می کند: ویژگیها و قابلیتهای ایجاد فقر برای زنان، مسئولیت های سنگین تر شغلی در مقابل دستمزد پایین تر و محدودیت تحرک اقتصادی و اجتماعی آنها به دلیل موانع فرهنگی، قانونی و بازارکار . گفته می شود روند زنانه شدن فقر از جمله عللی است که به روند زنانه شدن مهاجرت برای کار منجر می شود . فشار فقر بر زنان به علت تبعیض جنسیتی به طور نامتناسبی حاکم می شود؛ بنابراین؛ زنان نسبت به مردان ناامنی بیشتری را در زمینه امرار معاش تجربه می کنند . هنگامی که زنان گزینه های اشتغال در بازار جهانی را پیدا می کنند ترجیح می دهند که انتخاب کنند؛ حال از طریق کانال های قانونی و یا غیر قانونی باشد . مهاجرت زنان به کشورهای خارجی برای کار و مشارکت آنان در وجوه ارسالی که برای خانواده در مقصد می فرستند پیامدهای جنسیتی به همراه دارد . از یک طرف، مهاجرت به قصد کار برای زنان فرصتی جهت شرکت در درآمد خانواده فراهم می کند؛ از این رو، به آنها نقش سنتی مردان به عنوان نان آور خانواده اعطا شده است . مطالعات انجام شده در نقاط مختلف جهان نشان داده اند که وجوه ارسالی و زنان به عنوان نان آور خانواده به خصوص در خانواده های که زنان سرپرست خانوار هستند اهمیت دارد . از طرفی دیگر، به نظر می رسد که مهاجران زن مسائل و مشکلات خاص مربوط به مهاجرت را دارند، هم در کشور مبدأ و هم کشور محل کار - . - Bhadra; 2007: 11
روش پژوهش و منابع داده ها
هدف اصلی مطالعه تحلیل رابطه جابجایی های نیروی کار و مسئله زنانه شدن فقر و اشتغال در ایران و مقایسه آن با کشورهای آذربایجان، ارمنستان، ترکیه، قزاقستان ، مالزی، سری لانکا در فاصله سال های ًٌُُ تا ًٌٍَ می باشد. روش تحقیق اسنادی- تحلیلی بوده و از داده های دفتر بین المللی کار - ILO - سازمان بین المللی مهاجرت - IMO - و گزارش توسعه انسانی بخش عمران و توسعه سازمان ملل متحد - UNDP - در این بازه زمانی استفاده شده است.چارچوب نظری مطالعه بر اساس تلفیق نظریات دوگرایی اقتصادی، خرد و کلان و سیستم جهانی استوار است . مفاهیم اصلی مورد مطالعه به شرح زیر تعریف مفهومی شده اند:
مهاجرت به طور کلی مهاجرت نیروی کار به عنوان یک جابجایی مرزی به منظور اشتغال در یک کشور بیگانه تعریف شده است. به هر حال، هیچ تعریف جهانی پذیرفته شده از مهاجرت نیروی کار وجود ندارد . گاهی اوقات اصطلاح مهاجر اقتصادی معادل اصطلاح مهاجر نیروی کار یا کارگر مهاجر استفاده شده است. با این حال، این دو مفهوم ممکن است شامل دسته های متفاوت شود . اصطلاح مهاجر نیروی کار می تواند به ترتیب فقط با پوشش جابجایی به منظور اشتغال، در حالی که مهاجرت اقتصادی می تواند در معنای محدود استفاده شده باشد، که فقط شامل جابجایی به منظور اشتغال، یا در یک مفهوم گسترده تر شامل افرادی است که وارد یک کشور شده و انواع فعالیت های اقتصادی را انجام داده اند مانند سرمایه گذاران یا مسافران کار طبقه. بندی مهاجرت نیروی کار معمولاً مبتنی بر مدت زمان فعالیت ها است، به علاوه تمایزات ایجاد شده توسط کشورهای دریافت کن نده - مقصد - در چارچوب مقررات آنها که در آن شرایط پذیرش و اقامت بنا شده است، می باشد . بسته به طبقه بندی، روش پذیرش و شرایط اقامت می تواند بیشتر یا کمتر دست و پاگیر و یا سخاوتمندانه باشد . افرادی که برای آموزش شغلی به کشوری وارد می شوند برخی
