بخشی از مقاله
چکیده
توسعه اجتماعی یکی از ابعاد مهم مفهوم پیچیده و چندبعدی توسعه است. در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس مطالعه کتابخانهای به بررسی تحولات سرمایه اجتماعی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران میپردازیم. انقلاب اسلامی ایران تحول بزرگی در عرصه اجتماعی ایجاد کرد که در نتیجه آن شاخص-های سرمایه اجتماعی نظیر اعتماد و مشارکت اجتماعی در سطح بسیار بالایی قرار گرفت.
ولی پس از پایان جنگ تحمیلی به دلایلی نظیر کم رنگ شدن ارزشها و اخلاق اسلامی در میان مسئولان و مردم، مسأله درآمدهای نفتی، و افزایش فقر و نابرابری که در نتیجه اجرای سیاست های تعدیل اقتصادی به وجود آمد، سرمایه اجتماعی به تدریج تنزل پیدا کرده و این کاهش، تأثیر منفی بر توسعه کشور داشته است. بنابراین در نظر گرفتن ملاحظات سرمایه اجتماعی در برنامهریزیهای کشور بسیار ضروری میباشد. در این راستا مهمترین اقدام، اعتمادسازی از سوی دولتها است و لازمه آن رفع اثرات سوء درآمدهای نفتی و اجرای برنامههای اقتصادی در جهت کاهش فقر و نابرابری است.
همچنین اقدامات امام خمینی - ره - یک الگوی بسیار خوب برای گسترش مشارکت اجتماعی در جامعه امروز است. همان طور که امام با ایجاد نهادهایی نظیر بسیج مستضعفین و یا تقویت نهادهای موجود نظیر مساجد، مشارکت گستردهای را در اوایل انقلاب ایجاد کرد، امروز هم در برنامهریزی-های توسعه میتوان پس از شناسایی حوزههای مناسب برای مشارکت مردم، شرایط لازم را برای محقق شدن این مشارکت فراهم ساخت.
-1 مقدمه
بی شک انقلاب اسلامی مردم ایران یکی از مهمترین تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در تاریخ کشور ما است. روحیات و نگرش های جدیدی که در مردم پس از این حادثه بزرگ به وجود آمد، اگر چه منشا برخی از پیشرفت ها در کشور بوده است، اما می توانست زمینه ساز توسعه بسیار گسترده تری باشد. با این وجود از این ظرفیت عظیم به درستی استفاده نشده و آهنگ توسعه کشور کند بوده است.
در این تحقیق برای بررسی این موضوع از مفهوم سرمایه اجتماعی استفاده می کنیم. انقلاب اسلامی و پس از آن جنگ تحمیلی سطح سرمایه اجتماعی را بالا برد و این میزان سرمایه اجتماعی می توانست زمینه ساز توسعه گسترده کشور باشد. اما متاسفانه این سرمایه پس از آن به تدریج کاهش پیدا کرد و این کاهش، تاثیر منفی خود را بر توسعه کشور به جای گذاشت. در این تحقیق به بررسی تحولات سرمایه اجتماعی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و دلایل و زمینه های آن می پردازیم.
در بخش دوم به بررسی مفهوم و انواع سرمایه اجتماعی می پردازیم. در بخش های سوم و چهارم به ترتیب نمودهای سرمایه اجتماعی در ایران و نقش سرمایه اجتماعی در توسعه مورد بررسی قرار می گیرد و در بخش پنجم چارچوب نظری تحقیق ارائه شده است. تحولات سرمایه اجتماعی در سال های اول پیروزی انقلاب اسلامی و سرمایه اجتماعی پس از جنگ تحمیلی مواردی است که به ترتیب در بخش های ششم و هفتم مورد تحلیل قرار می گیرد و بالاخره در بخش هشتم به ارائه نتیجه گیری و پیشنهادات می پردازیم.
-2 مفهوم و انواع سرمایه اجتماعی
منظور از سرمایه اجتماعی میزان ارتباطات میان افراد و هنجارهای حاکم بر این ارتباطات است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای جامعه می شود. سرمایه اجتماعی برخلاف سایر سرمایه ها به صورت فیزیکی وجود ندارد، بلکه حاصل تعاملات و هنجارهای گروهی و اجتماعی بوده و افزایش آن می تواند موجب پایین آمدن جدی سطح هزینه های اداره جامعه، و نیز هزینه های عملیاتی سازمان ها شود.
در یک تقسیم بندی، سرمایه اجتماعی را می توان در سه سطح خرد، میانی و کلان مورد مطالعه قرار داد. در سطح خرد، سرمایه اجتماعی ناظر بر رفتار شبکه هایی از افراد و خانواده ها است. سرمایه اجتماعی در سطح خرد بر اساس میزان صمیمیت حاکم بر افراد، به دو نوع غیر رسمی - پیوندی یا درون گروهی - و تعمیم یافته - آوندی یا میان گروهی - تقسیم می شود. سرمایه اجتماعی غیر رسمی - درون گروهی - سطحی از سرمایه اجتماعی است که میان افرادی که ارتباط نزدیک و صمیمی با هم دارند وجود دارد، مثل اعضای خانواده ، دوستان نزدیک و همسایگان. در مقابل، سرمایه اجتماعی تعمیم یافته - میان گروهی - در میان افرادی رواج دارد که روابط دوستانه و خصوصیات مشترک کمتری میان آنها حاکم است، مثل اعضای گروه های اجتماعی. سطح میانی - رابط - به روابط حاکم میان سازمان ها و بنگاه ها، و روابط میان اعضای آنها می پردازد.
سطح کلان - نهادی - فراگیرترین سطح سرمایه اجتماعی است که شامل رسمی ترین روابط و ساختارهای نهادی می شود. این بخش از سرمایه اجتماعی به محیط اجتماعی و سیاسی می پردازد که به ساختارهای اجتماعی شکل می دهد. رژیم سیاسی، سلطه قانون، نظام قضایی، و آزادی های سیاسی و مدنی، نهادهایی هستند که از طریق آنها سرمایه اجتماعی کلان شکل می گیرد. - حسینی و همکاران، . - 1386 انواع سرمایه اجتماعی عبارتند از سرمایه اجتماعی ساختاری و سرمایه اجتماعی شناختی. در بررسی روابط میان انسان ها اگر بخواهیم به حجم این روابط - کمیت روابط - توجه کنیم، باید به تعداد و انواع گروه ها، سازمان ها و شبکه های اجتماعی بپردازیم؛ به عبارت دیگر باید ساختار روابط اجتماعی را که شامل گروه ها، سازمان ها و شبکه های اجتماعی هستند، مورد توجه قرار دهیم - سرمایه اجتماعی ساختاری - .
