بخشی از مقاله
مقدمه:
فنآوري اطلاعات و ارتباطات و حرکت از جوامع سنتی به جوامع اطلاعاتی، تمام ابعاد نیازمنديهاي بشري را تحتتأثیر قرار داده است. روشهاي آموزشی نیز تابع چنین تغییر و تحولاتی بودهاند. مسلماً بهرهگیري از آموزش مجازي با استفاده از روشهاي جدید موجب افزایش کارآئی و اثربخشی بیشتر نظامهاي آموزشی میشود. در کشورما نیز برنامهریزي بهمنظور بهرهگیري از چنین روشهائی در ارائه آموزشها، اعم از آموزشهاي مدرسهاي، حرفهاي و تخصصی ضروري است و امکان افزایش کیفت و بهرهوري آموزشی را در کلیه سازمانها پدید میآورد.
در نظام آموزشی پیشرو، متخصصان تعلیم و تربیت و روانشناسان تربیتی تأکید میکنند روش تدریس قدیمی، استاد محور، موضوع مدار و بیمارگونه - واگیردار - توسط روشهاي تدریس نوین، فعال، فراگیرمحور و موقعیت مدار؛ جبران، پیشگیري، درمان و حتی بازتوانی - کنترل مجدد - گردد، چراکه در روش تدریس قدیمی و کهنه، هدف یادسپاري است و پرشدن ذهن از معلومات نظري ازطریق یادگیري شرطیسازي و درپی مقلدپروري فراگیران است، اما در روش تدریس نوین، هدف فعالسازي فراگیران و یادگیري شاگردمحور - تغییر مستمر افکار، اعمال و احساس با اشتیاق شاگردان - بر مبناي مکاتب روانشناسی، »گشتالت« شناختی و فراشناختی است و درصدد خواهد بود تا محصل جاي مقلد را بگیرد و با ایجاد روحیه پژوهشی و کنجکاوي و جستجوگري او را با موضوع بحث پیرامونی فراتر از محیط مسقف کلاس درس درگیر کند.
این امر میسر نخواهد شد، مگر اینکه: اولاً رویکرد نوین تدریس طبیعت محور جایگزین دیدگاه فرسوده و سنتی استاد محور شود تا فعال سازي فراگیران با منفعل شدن آنها جابجا شود، چرا که در رویکرد قدیمی و کهنه، استاد سعی دارد با تلقین آموزشی، شاگردان را هیپنوتیزم کند تا محفوظات خویش را بدون سر و صدا ارائه دهد. ثانیاً استادان به صورت عینی و ذهنی مجهز به طرح درس سالانه و روزانه شوند و دانایی و توانایی لازم را درمورد کلیات روش تدریس و فنون ارائه مطالب درس خاص - روش تدریس تخصصی - داشته و نحوه استفاده و به کارگیري نرم افزارها و تکنولوژيهاي جدید آموزشی را بدانند تا امکان استفاده از روش تدریس بارش مغزي از نوع طلبگی - درخواست ها و نیازهاي فراگیران طالب مباحث درسی - براي استادان فراهم گردد و فراگیر بتواند با میل و اشتیاق خویش و احساس نیاز، راجع به موضوع بحث نماید و امکان تبادل اطلاعات در فضاي کارگاهی درون کلاسی و برون کلاسی مهیا شود به همین دلیل در فرایند جهانی سازي تعلیم و تربیت و توسعه عدالت آموزشی که میخواهد دانشگاهها را متحول کند و درصدد است انسان - فراگیر - ، محیط - برون و دروس کلاس - و تکنولوژي را پیوند دهد.
Training به معنی آموزش دادن است و learning به معنی یاد گرفتن است. در رویکرد سنتی از روش آموزش دادن استفاده میشود که چون همراه با زور و اجباراست، باعث افت تحصیلی دانش آموز میشود و حتی ممکن است مشکلاتی در خارج از محیط آموزشی براي دانش آموز پیش بیاورد. اما در رویکرد جدید از روش آموزش گرفتن استفاده میشود. چون در این روش فرد، خود میخواهد یاد بگیرد بنابراین زور و اجباري هم در کار نیست و در نتیجه مشکلات قبلی به وجود نخواهد آمد. از همین روزنه حساس است که چرایی و فلسفه یادگیري الکترونیکی و آموزشهاي مجازي در فرایند یاددهی- یادگیري نظام دانشگاهی در قرن اخیر نقش آفرینی میکند.
تعریف آموزش مجازي:
منظور از E-Learning یا آموزش الکترونیکی بهطور کلی بهرهگیري از سیستمهاي الکترونیکی مثل کامپیوتر، اینترنت، دیسکهاي چندرسانهاي، نشریههاي الکترونیکی و خبرنامههاي مجازي و نظایر اینهاست که با هدف کاستن از رفت و آمدها و صرفهجویی در وقت و هزینه و در ضمن یادگیري بهتر و آسانتر صورت میگیرد. البته سیستمهایی که تحت E-learning قرار می گیرند و امکان یادگیري از راه دور را فراهم می کنند بسیار متنوع هستند، ولی در وهله اول آنچه که مهم است آگاهی از نوع این سیستمها و انتخاب صحیح و نحوه استفاده درست از آنهاست. این سیستمها گاهی میتوانند جایگزین کلاسهاي حضوري هم باشند. در عین حال براي افراد سختکوش و علاقهمند میتواند مکمل کتاب و کلاس باشد. در یک جمله میتوان گفت E-Learning آوردن یادگیري براي مردم است بهجاي آوردن مردم براي یادگیري.
چرایی یادگیري الکترونیکی:
درباره فلسفه گسترش یادگیري الکترونیکی و آموزشهاي مجازي دلایل متعددي ذکر شده ازجمله:
الف - نیاز به یادگیري سریع و آموزش بههنگام که قبل از مطرح شدن در حوزه آموزش در قلمرو تجارت و صنعت بهمنزله یک ضرورت نشان داده شد.
ب - توسعه عدالت آموزشی و ایجاد فرصتهاي برابر آموزشی براي همه اقشار جامعه از جمله زنان و دخترانی که موانع فرهنگی اجازه حضور آنان را در مراکز آموزشی کلاسیک و رسمی نمیدهد، استفاده بهینه ناتوانان جسمی- حرکتی، زندانیان، پناهندگان، بیماران، بیکاران، محرومین از آموزش و همچنین کسانی که به دلیل سکونت در مناطق محروم و دوردست و یا کشورهایی که به دلیل ظرفیت محدود دانشگاهها امکان ادامه تحصیل خصوصاً در مقطع تحصیلات تکمیلی برایشان مقدور نمیباشد.
ج - ارتباط برون کلاسی استاد و فراگیران با همدیگر در داخل و خارج از کشور است که آموزش بدون مرز را براي انسان قاره هفتم در فلسفه جهانی سازي آموزش ترسیم، تبیین، طراحی و اجرا میکند تا به دنبال مهندسی و اصطلاحات آموزشی، انقلاب آموزشی به وقوع بپیوندد.
نیازمنديهاي کلاسهاي مجازي
سیستم آموزش: سیستم آموزش از راه دور به دو دسته تقسیم میشود.
الف - سیستم آموزش همزمان: این روش شامل یکی از حالتهاي زیر میشود:
کنفرانس ویدئوئی دو طرفه:در این روش استاد و دانشجو همدیگر را میبینند و میتوانند با هم به گفتگو بپردازند. تنها تفاوت این روش با سیستم قدیمی آموزش، عدم نیاز به حضور فیزیکی استاد در کلاس درس است. کنفرانس صوتی دو طرفه: استفاده از صوت بههمراه تصاویر جانبی کارآئی بالائی دارد. در این سیستم استاد و دانشجویان تصاویر یکدیگر را نمیبینند بلکه فقط اسلایدها را میبینند و صداي همدیگر را میشنوند.
روش دیداري شنیداري: در این روش از ترکیب دو روش قبل استفاده میشود. درصورت عدم استفاده استاد از اسلاید، تصویرش نمایش داده می شود و هرگاه مطلبی با اسلاید بیان شود فقط اسلاید و صدا دیده و شنیده میشود.
ب - سیستمهاي آموزشی ناهمزمان: در این شیوه دروس آموزشی از قبل در قالب نوار ویدئو یا CD تهیه میشود و دانشجویان میتوانند از آنها استفاده کنند. از دیگر روشها در این سیستم، استفاده از شبکه وب است. در این شیوه، درس با روشهاي مختلف برنامهنویسی روي یک سایت قرار میگیرد و دانشجویان با استفاده از خطوط اینترنت، درس موردنظرشان را فرامیگیرند. هزینه این روش بیش از دو روش گذشته است اما حسن آن این است که دانشجویان در هر جا و هر زمان میتوانند از آن استفاده کنند.
