بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این تحقیق ، تدوین راهبردها و تعیین موقعیت راهبردي سیستم آموزش مجازي دانشگاه عدالت در ایران بود . این تحقیق بر مبناي هدف ، از نوع تحقیقات کاربردي است و بر حسب روش جمع آوري اطلاعات ، از نوع تحقیقات توصیفی – تحلیلی می باشد . در این تحقیق با استفاده از روش تحلیل عاملی تاییدي و انجام آزمونهاي بارتلت و KMO ، فهر ست نهایی SWOT شامل نقاط قوت، ضعف، تهدید و فر صت شنا سایی و به ترتیب اولویت بندي شد. نتایج تحقیق ن شان داد که سی ستم آموزش مجازي دان شگاه عدالت نیاز به تغییر جهت براي بهبود دا شته و با وجود ضعف هاي داخلی با فر صت هاي خارجی متعدد و عمده مواجه است . که در ماتریس ارزیابی جایگاه ، در موقعیت محافظه کارانه - WO - قرار دارد .
کلمات کلیدي: SWOT ، راهبرد ، آموزش مجازي ، موقعیت راهبردي، دانشگاه عدالت
.1مقدمه
تغییرات سریع فناوري و پیدایش کسب وکار الکترونیکی وجود متغیر هاي متفاوت جمعیتی ، جغرافیایی ، اقتصادي وآموزشی وفرهنگی ناسازگاربا آموزشهاي رایج حضوري ضرورت آموزشهاي مادام العمر، مشکلات رو به تزاید آموزشهاي حضوري خصوصاً براي بزرگسالان،تغییر شرایط و پیچیدگی زندگی فراگیران زمینه هایی را ایجاد کرده است که نیاز به بازنگري در روش هاي آموزشی بیش از پیش احساس میشود .[1] ارائه آموزش هاي از راه دور با بهره گیري از ابزار فناوري اطلاعات و ارتباطات شیوه اي جدید از آموزش موسوم به آموزش مجازي را پدید آورده است که در کشور ما به علت پراکندگی جغرافیایی جمعیت و عدم امکان تشکیل کلاس هاي زیر حد نصاب به علت محدودیت منابع مالی و انسانی مورد توجه برنامه ریزان آموزشی و دانشگاه هاي کشور قرار گرفته است.
دانشگاه عدالت با توجه به ماموریت تعریف شده براي آن در اساسنامه، ارائه آموزش هاي از راه دور را در داخل و خارج کشور مد نظر قرار داده است و در مسیر ارائه آموزش هاي مجازي و توسعه آن حرکت می کند.آموزش مجازي زیرمجموعه فصل مشترك فناوري اطلاعات و فناوري آموزشی است .در آموزش مجازي ارائه درس و یادگیري آن از طریق فناوريهاي الکترونیکی است . این نوع یادگیري بر مبناي فناوريهایی مانند اینترنت ، سیستمهاي یاددهی هوشمند و سیستمهاي آموزش مبتنی بر رایانه و چندرسانهايها استوار است.[2] در تعریفی دیگر آمده است آموزش مجازي شیوه آموزشی منعطف و فراگیر است که با استفاده از ابزار فناوري محور تولید زیرساخت هاي استاندارد مربوطه و منابع متنوع آموزشی و همچنین دسترسی به آنها را میسر ساخته و در فرایند یاددهی یادگیري مدل تعاملی یادگیري شخصی سازي شده را ایجاد می کند. [12]
ایجاد و توسعه مدل تعاملی از منابع آموزشی با در نظر گرفتن نیازهاي کلیه اعضاي نظام آموزشی امري ضروري است[13] سیستم هاي آموزش مجازي از چنین مدلی تبعیت می کنند ساختار سازمانی در چنین سیستمی شامل یک گروه منابع وب به عنوان یک واحد سازمانی دائمی همراه با بخشهاي سیستم فناوري اطلاعات می باشد که براي توسعه مجموعه اي با ظرفیتها و مهارتهاي در دسترس ضروري است با رویکرد دانشگاه ها براي پیاده سازي سیستم آموزش مجازي جهت توسعه خدمات آموزشی لزوم مدیریت و سازماندهی سه رکن یاددهنده، یادگیرنده و بانک دانشی در این سیستم بیش از پیش اهمیت پیدا می کند تعاملات نظام مند این سه رکن در بستر شبکه، مسیر آموزشی را تعیین می کند.[14]
تحولات سریع فناوري ، نیازهاي جدید آموزشی ، رقیبان بالقوه و بالفعل نیازمند برنامه ریزي استراتژیک و به طبع آن ارزیابی مداوم محیط بیرونی و درونی سیستم آموزشی است تا سریعاً بتواند خود را با محیط وفق داده و یا عکس العمل متناسب نشان دهد .[3] در واقع برنامه ریزي استراتژیک فرایند تضمین دستیابی سازمان به فواید ناشی از بکارگیري استراتژي هاي مناسب سازمانی می باشد. [5][4] رویکردها و فنون بسیاري در فرایند مدیریت استراتژیک مورد استفاده قرار میگیرند.[15] در این راستا اخوان و همکاران چارچوبی براي تدوین استراتژي هاي منابع انسانی با تاکید بر بعد دانش پیشنهاد دادند [6] آراستی و همکاران مدل یکپارچه تدوین استراتژي تکنولوژي مبتنی بر رویکرد موقعیت یابی ارائه نمودند [7]در میان مدل هاي متعدد تدوین استراتژي، تجزیه و تحلیل نقاط قوت، ضعف ، فرصت ها و تهدیدها - SWOT - متداول ترین است [16]
تجزیه و تحلیل SWOT به عنوان ابزاري براي تجزیه و تحلیل نظام مند محیط هاي درونی و بیرونی سازمان بکار می رود [17] از این روش براي تدوین استراتژي سیستم هاي آموزشی استفاده شده است که می توان به تحقیقات پورباقري و توتونچی اشاره کرد.[4][3] اما در مقاله حاضر براي اولین بار و با روش آماري و با رویکردي جامع نگر اهمیت - بار عاملی - نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدات سیستم آموزش مجازي دانشگاهی استخراج گردیده و الویت بندي شدند سپس از ماتریس عوامل داخلی و خارجی براي تعیین موقعیت راهبردي سیستم آموزش مجازي دانشگاه عدالت در ایران کمک گرفته شد و با استفاده از تکنیک SWOT استراتژي هاي ناشی از عوامل داخلی و خارجی تدوین گردیدند.
.2 نوع و روش تحقیق
پژوهش حاضر بر مبناي هدف ، از نوع تحقیقات کاربردي می باشد و بر حسب روش گردآوري اطلاعات ، از نوع تحقیقات توصیفی – تحلیلی است . جامعه آماري تحقیق ، شامل مدیران و کارشناسان ارشد اجرایی سیستم آموزش مجازي کشور، که داراي دانش و تجربه لازم در پیاده سازي و طراحی سیستم هاي آموزش مجازي بوده اند . جامعه آماري این تحقیق به تعداد 35 نفر بوده است . این تحقیق در دو بخش کیفی و کمی انجام گرفت. در بخش کیفی نمونه ها به شیوه نمونه گیري هدفمند انتخاب شدند که تعداد آنها 20 نفر بوده و در بخش کمی نیز بصورت تمام شماري و تعداد آنها 35 نفر بوده است . ابزار اندازه گیري اطلاعات در این تحقیق با توجه به مطالعه کتب ، مقالات و برگزاري جلسات مصاحبه هدفمند و بررسی آراء و نظرات متخصصان آموزش مجازي کشور در دو بخش ذیل تهیه شد :
بخش اول اطلاعات فردي ؛ این بخش شامل پنج سؤال که ویژگی هاي فردي آزمودنی ها مانند جنسیت ، سن ، مدرك تحصیلی ، سابقه کاري و سمت آنها را اندازه گیري می نمود .بخش دوم ؛ پرسشنامه محقق ساخته براي شناخت نقاط قوت ، ضعف ها ، فرصت ها و تهدیدهاي سیستم آموزش مجازي دانشگاه عدالت بود . به منظور تعیین نقاط قوت ، ضعف ها ، فرصتها و تهدید هاي سیستم آموزش مجازي دانشگاه، ضمن بررسی اسناد و مدارك ،جستجوي کتابخانه اي،اینترنتی و مطالعه مقالات علمی مرتبط با موضوع پژوهش و با استفاده از روش دلفی و برگزاري جلسات مصاحبه هدفمند با 20نفراز صاحب نظران آموزش مجازي کشور ، که در زمینه پیاده سازي، اجرا و پشتیبانی سیستم هاي آموزش مجازي داراي دانش و تجربه لازم بوده اند، طی پرسشنامه اولیه اي فهرستی مقدماتی از گویه هاي عناصر عمده آموزش مجازي شامل چهار عنصر استاد، دانشجو، محیط داخلی و خارجی و محتوا استخراج شد.
در ادامه پس از دریافت نظرات کارشناسی اساتید آموزش مجازي کشور و به منظور جمع آوري داده ها ، پرسشنامه پژوهش طراحی گردید و سعی شده است تا در تدوین این پرسشنامه ، ابعاد مختلف فنی ، حقوقی و آموزشی سیستم آموزش مجازي مدنظر قرار گیرد . پرسشنامه مذکور مشتمل برچهار بخش -1 نقاط قوت 16 - مورد - ، -2 نقاط ضعف 14 - مورد - ، -3 فرصت ها - 17مورد - و -4 تهدید ها نیز 15 - مورد - ، تهیه گردید.
در ادامه پس از توزیع و جمع آوري پرسشنامه هاي تکمیل شده توسط نمونه هاي پژوهش ، با استفاده از روش تحلیل عاملی تاییدي و انجام آزمون هاي بارتلت و KMO ، گویه ها از لحاظ بار عاملی مورد ارزیابی قرار گرفته و گویه هایی که داراي بار عاملی کمتر از ./3 بودند از گردونه سوالات حذف کردیم ، در این خصوص کلاین معتقد است " شاخص هایی که بار عاملی آنها کمتر از ./3 و یا آماره آنها کوچکتر از قدر مطلق 2 باشد ، نشان دهنده ضعیف بودن شاخص بوده و از مدل اندازه گیري حذف می شوند . [18 ] و درنهایت فهرست نهایی SWOT استخراج و اولویت بندي شده است ؛ که شامل نقاط قوت 10 - گویه - ، ضعفها - 9 گویه - ، فرصتها 14 - گویه - و تهدیدات 13 - گویه - با الویت بارعاملی تنظیم گردیده است تعیین روایی ، پرسشنامه هاي پژوهش بین 20 نفر از اساتید صاحب نظر با گرایشهاي مدیریت، مهندسی صنایع و فناوري اطلاعات نظرخواهی شد ، که پرسشنامه مذکور مورد تایید آنها قرار گرفت .
براي محاسبه پایایی ابزار از روش آلفاي کرونباخ - - ./79 و با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 17 ، انجام گرفته است . از آمار توصیفی نظیر میانگین ، حداقل ، حداکثر ، فراوانی ، درصد و انحراف استاندارد براي توصیف متغیرهاي جمعیت شناختی و براي کفایت نمونه گیري ، تعیین معنی داري و اولویت بندي هر یک از گویه هاي SWOT با استفاده از روش تحلیل عاملی تاییدي و انجام آزمون هاي بارتلت و KMO استفاده شد . براي تعیین موقعیت راهبردي سیستم آموزش مجازي دانشگاه عدالت از ماتریس هاي ارزیابی داخلی ، ارزیابی خارجی و ماتریس ارزیابی داخلی و خارجی و براي استخراج و تدوین استراتژي ها از تحلیل SWOT و مقایسات دو به دو براي تعیین و مشخص کردن استراتژي هاي SO ، ST ، WO و WT استفاده شد .
3.یافته هاي تحقیق
-یافته هاي مرتبط با ویژگی هاي جمعیت شناختی پاسخ دهندگان در جدول 1 آمده است .
قبل از اجراي تجزیه و تحلیل عاملی ، محقق از آزمون KMO براي کفایت نمونه گیري و درك اینکه آیا تعداد سئوالات براي پیش بینی هر مؤلفه کافی است ، استفاده نمود . همچنین از آزمون بارتلت نیز براي تعیین اینکه ، آیا سوالات ارتباط معنی داري براي فراهم کردن یک مبناي معقول براي تجزیه و تحلیل عامل دارد ، استفاده شد .همان طوري که نتایج جدول فوق نشان میدهد ، با توجه به اینکه ضریب KMO بیشتر از 0/7 میباشد ، لذا اندازه نمونهها براي تحلیل عاملی مناسب است. همچنین نظر به اینکه ، میزان بارتلت تست از 0/05 کوچکتر است، بنابراین گویهها ارتباط معنی داري براي فراهم کردن یک مبناي معقول براي تجزیه و تحلیل عوامل مرتبط با نقاط قوت را دارند. به بیان دیگر، تحلیل عاملی براي شناسایی ساختار مدل عاملی نقاط قوت مناسب است.
