بخشی از مقاله
چکیده
در میان ظهور و بروز دایم بسیاری از سبک ها و مدل ها در بخش برنامه ریزی استراتژیک و در دهه های اخیر ، چارچوب SWOT در بین کارورزان و محققان از محبوبیت زیادی برخوردار بوده است . تجزیه و تحلیل SWOT یک ابزار پشتیبانی مهم برای تصمیم گیری است و معمولاً به عنوان ابزاری برای تجزیه و تحلیل نظام مند محیطهای درونی و بیرونی سازمان به کار می رود .
بوسیله شناسایی نقاط قوت - S - و ضعف - W - و فرصتها - O - و تهدیدات - T - ، سازمان ها می توانند استراتژیهای خود را برمبنای نقاط قوت خود تعیین کرده ، نقاط ضعف خود را از بین برده ، از فرصت ها بهره برداری نموده یا از آنها برای مقابله با تهدیدات استفاده نمایند. بطور کلی SWOT یک راه مختصر و مفید برای ارزیابی داده های گذشته ، حال و آینده در جهت تشخیص نقاط قوت و ضعف از داخل و فرصت ها و تهدیدات از خارج است .
در این مقاله سعی شده است ضمن تشریح روش تحلیلی SWOT و مراحل انجام آن به میزان کاربرد این روش در سطح کشورها پرداخته می شود.
-1 مقدمه :
مدیریت استراتژیک عبارتست از علم وهنر تدوین ، اجرا و ارزیابی تصمیمات وظیفه ای چندگانه که سازمان را قادر می سازد تا به هدفهای بلند مدت خود دست یابد . در حقیقت مدیریت استراتژیک در راستای کسب موفقیت سازمانی بر عواملی مانند : هماهنگ کردن مدیریت ، بازاریابی ، امور مالی ، تولید ، تحقیق و توسعه وسیستم های اطلاعات رایانه ای تاکید می نماید. فرایند مدیریت استراتژیک در برگیرنده سه مرحله می باشد که عبارتند از : تدوین استراتژیها ، اجرای استراتژیها و ارزیابی استراتژیها
یکی از ابزارهای پشتیبانی مهم برای تصمیم گیری و ارائه استراتژی سازمانی ، تجزیه و تحلیل SWOTمی باشد و معمولا ً به عنوان ابزاری برای تجزیه و تحلیل نظام مند محیطهای درونی و بیرونی سازمان به کار می رود
محیط درونی و بیرونی شامل تمام متغیرها ی درونی و بیرونی سازمان می شود . تجزیه و تحلیل جامع محیطی در شناخت انواع نیروهای درونی و بیرونی تاثیر گذار بر روی سازمان مهم می باشد . این نیروها ممکن است محرک بالقوه ای برای موفقیت سازمان باشند و یا ممکن است محدودیت بالقوه ای را برای عملکرد و موفقیت سازمان ایجاد کنند
تحلیل SWOT مهمترین عوامل داخلی و خارجی را از روی تمام عوامل ممکن که بر روی آینده سازمان اثر گذارند و برگرفته از عوامل استراتژیک سازمانی هستند شناسایی می کند . محیط های داخلی و خارجی شامل متغیرهایی هستند که در داخل و خارج سازمان وجود داشته و مدیریت سازمان هیچ گونه تاثیر کوتاه مدتی بر روی این متغیرها ندارد.
هرگاه تحلیل SWOT به درستی ارائه گردد می تواند مبنای خوبی برای فرمولاسیون استراتژی ارائه کند . تحلیل SWOT به تحلیلگران اجازه دسته بندی عوامل داخلی مانند نقاط قوت وضعف و عوامل خارجی مانند فرصت ها و تهدیدها را در ارتباط با تصمیم اخذ شده می دهد؛ بنابراین آنها را قادر می سازد تا فرصت ها و تهدیدها را با نقاط قوت و ضعف مقایسه نمایند
تجزیه و تحلیل SWOT فرایند جستجوی محیط داخلی و خارجی یک سازمان و دریافت استراتژی های مقرون به صرفه مبتنی بر نقاط قوت ، ضعف ، فرصتها وتهدید هاست . در حال حاضر مدیران بایستی توانایی تشخیص فرصت ها و تهدیدهای خارج از سازمان و نقاط قوت و ضعف داخل سازمان را داشته باشند تا بتوانند به مزیت رقابتی پایدار و آینده روشن برسند . بدیهی است که پیشرفت و توسعه سریع در جهان امروز و تغییرات پرشتاب محیطی ، آگاهی از تحولات را ضروری ساخته است . هرسازمانی برای بقاء بایستی وضعیت خویش در محیط رقابتی را بداند . با توجه به اینگونه تحولات ، پیش بینی می شود در آینده سازمانهایی موفق باشند که دید روشنی از آنچه باید انجام دهند داشته باشند
یک سازمان می تواند از فرصتهایش استفاده بهینه نماید مشروط برآنکه دارایی ها و قابلیت هایش را بطوری که نشانگر برتری هایش باشد در اختیار گیرد در غیر اینصورت فرصتها قبل از هرگونه کسب منفعتی از بین رفته یا توسط رقبا مورد استفاده قرار می گیرند . رابطه ای مشابه بین تهدیدها و تواناییها نیز وجود دارد. توانایی غلبه یا مقاومت کردن در برابر تاثیرات تهدیدها بستگی به توانایی فرد دارد. یک سازمان قوی می تواند از تواناییهایش برای کم یا حذف کردن تهدیدات استفاده کند. رابطه بین ضعف ها وتواناییهای یک سازمان چنان است که یک سازمان با نقاط قوت بیشتر احتمالاً نقاط ضعف کمتری خواهد داشت و قادر خواهد بود با شرایط برآمده از این نقاط ضعف روبرو شود
-2 مبانی نظری :
-2-1 ماتریس :SWOT
این ماتریس یکی از ابزارهای مهمی است که مدیران بدان وسیله اطلاعات را مقایسه می کنند و می توانند با استفاده از آن چهار نوع استراتژی ارائه نمایند :
استراتژیهای SO ، استراتژیهای WO ، استراتژیهای ST و استراتژیهای . WT مقایسه کردن عوامل اصلی داخلی و خارجی ، از مشکل ترین بخشهای تهیه ماتریس تهدیدات ، فرصت ها ، نقاط قوت و نقاط ضعف بوده و به قضاوت خوبی نیاز دارد.
در اجرای استراتژی های SO - قوت - فرصت - ، سازمان با استفاده از نقاط قوت داخلی می کوشد از فرصت های خارجی بهره برداری نماید . همه مدیران ترجیح می دهند سازمانشان در موقعیتی قرار گیرد که بتوانند با استفاده از نقاط قوت داخلی ، از رویدادها و روندهای خارجی بهره برداری نمایند
در روند اجرای استراتژی های WO - ضعف- فرصت - ، سازمان با بهره برداری از فرصت های موجود در محیط خارج می کوشد نقاط ضعف داخلی را بهبود ببخشد. در این حالت سازمان به دلیل داشتن ضعف داخلی نمی تواند از این فرصتهای بدست آمده بهره برداری نماید لذا لازم است استراتژیهایی مانند استفاده از تکنولوژیهای جدید بکارگرفته شود تا با از بین بردن نقاط ضعف ، از فرصتها استفاده مناسب گردد
شرکت ها در اجرای استراتژهای ST - قوت - تهدید - می کوشند تا با استفاده از نقاط قوت خود اثرات ناشی از تهدیدات موجود در محیط خارج را کاهش دهند یا آنها را از بین ببرند . البته این بدان معنا نیست که یک شرکت قوی به ناگزیر در محیط خارجی با تهدیداتی روبرو خواهد شد . همچنین سازمانهایی که استراتژیهای WT - ضعف - تهدید - را به اجرا در می آورند ، حالت تدافعی به خود می گیرند و هدف از این استراتژی ، کم کردن نقاط ضعف داخلی و پرهیز از تهدیدات ناشی از محیط خارجی است . سازمانی که دارای نقاط ضعف داخلی بوده و با تهدیدات بسیار زیادی در محیط خارج روبرو است، در موضعی مخاطره آمیز قرار خواهد گرفت . در واقع چنین سازمانی برای بقای خود مبارزه نموده و می کوشد تا در قالب استراتژیهای کاهش یا واگذاری ، از فعالیت های خود بکاهد
- - ماتریس تهدیدات ، فرصت ها ، نقاط قوت و ضعف - - SWOT - دیوید، - 1393
نوعی محدودیت یا کمبود در منابع ، مهارت ها و امکانات و توانایی هایی است که بطور محسوس مانع عملکرد اثربخش سازمان بشود. عملکرد مدیریت نیز در تشدید نقاط ضعف موثر است - آقا محمدی و عقیقی، . - 1392 در تعریفی دیگر، نقاط ضعف بیانگر نبود مهارتها یا صلاحیتهای لازم و مهم در شرکت است که شرکتهای رقیب از آن برخوردارند
بطور کلی، نقاط قوت و ضعف به سادگی با انجام یک بررسی و با توجه به موارد زیر قابل شناسایی هستند
الف - خطوط تولید ب - مدیریت ج - تحقیق و توسعه د - تولید ه - بازاریابی و - استراتژی
-2-4 فرصت ها : - opportunities -
فرصت حالت خارجی است که می تواند بصورت مثبت بر پارامترهای عملکردی شرکت تاثیر گذاشته و عزیمت رقابتی که ایجاد کننده اقداماتی مثبت در زمان مناسب است را افزایش دهد. از جمله فرصت های پیش روی شرکت می توان به بازارهای توسعه یافته همچون اینترنت و نیز حرکت به سمت بخش جدیدی از بازار که سود بیشتری دارد و یا حرکت به سمت بازارهای رها شده توسط رقبا اشاره کرد - ثابت قدم، . - 1392 در حالت کلی، فرصت عبارت است از یک موفقیت مطلوب عمده در محیط خارجی سازمان مانند شناخت بخشی از بازارکه پیش از این فراموش شده بود و یا تغییر در وضعیت رقابت یا قوانین و بهبود در روابط با خریداران و فروشندگان
-2-2 نقاط قوت : - strengths -
عبارتست از شایستگی ممتازی که بوسیله آن سازمان می تواند در زمینه هایی مانند نوع منابع مالی ، تصویر مثبت ذهنی میان خریداران ، روابط مثبت با تامین کنندگان و مواردی از این قبیل ، نسبت به رقبا برتر باشد
به عبارت دیگر نقاط قوت ، مهارت های و منابعی هستند که شرکت یا سازمان فراوانتر از شرکت ها یا سازمانهای دیگر در اختیار دارد . به مهارت ها یا صلاحیت های خاصی که کارکنان شرکت به شکل منحصر به فرد از آنها برخوردارند و فرد دیگری در شرکت های رقیب این تخصص و مهارتها را ندارد ، اصطلاحاً صلاحیت های هسته ای - core - compitence گویند
-2-5 تهدیدات : - Threats -
یک تهدید، موفقیت نامطلوب در محیط خارجی سازمان است مانند قدرت چانه زنی خریداران یا تامین کنندگان کلیدی ، تغییرات عمده و ناگهانی تکنولوژی، قوانین دست و پاگیر در حال افزایش و مواردی از این دست که می توانند تهدید عمده ای در راه موفقیت سازمان باشند
در تعریفی دیگر، تهدید یک حالت خارجی است که می تواند بصورت منفی بر پارامترهای عملکردی شرکت تاثیر گذاشته و مزیت رقابتی که ایجاد کننده اقدامت مثبت در زمان مناسب است را کاهش دهد
