بخشی از مقاله
چکیده
هدف تحقیق حاضر تدوین استراتژیهای توسعه فناوری اطلاعات در بخش سلامت با استفاده از تلفیق روشهای SWOT-ANP میباشد. تحقیق حاضر از نظر نوع هدف کاربردی و از نظر شیوه اجرا یک تحقیق توصیفی- پیمایشی است. روش جمع آوری داده ها در این تحقیق میدانی توسط ابزار پرسشنامه میباشد. جامعه آماری تحقیق حاضر 9 نفر از متخصصان حوزه فناوری اطلاعات و مدیران عالی بیمارستان پورسینا هستند که پرسشنامه ها میان آنها توزیع شد.
نتایج حاصل نشان دادند که از منظر پاسخ دهندگان به منظور توسعه فناوری اطلاعات در بیمارستان پورسینا، اولویت اول با استراتژیهای SO با وزن 0/290 میباشد. به این عبارت که مدیران بیمارستان میبایست تمام تلاش خود را در جهت اجرای راهبرد های این گروه شامل: استقرار و توسعه سیستم سپاس، استقرار و توسعه سامانه رفاه و بیمه الکترونیک و توسعه خدمات الکترونیکی پیشخوان در حوزه بهداشت و درمان بکارگیرند.
نتایج اولویت بندی هر یک از زیراستراتژیهای پیشنهاد شده در گام آخر نیز نشان داد که در گروه استراتژیهای SO به ترتیب استقرار و توسعه سیستم سپاس - 0/490 - ، استقرار و توسعه سامانه رفاه و بیمه الکترونیک - 0/312 - ، و توسعه خدمات الکترونیکی پیشخوان در حوزه بهداشت و درمان - 0/287 - دارای اولویت میباشند.
همچنین در گروه استراتژیهایWO ، به ترتیب توسعه خدمات الکترونیکی پشتیبان حوزه سلامت و آموزش و پژوهش - 0/594 - ، و بروز رسانی ساختارهای سازمانی در بخش فناوری اطلاعات بیمارستان - 0/406 - دارای اولویت میباشند. در گروه استراتژیهایST ، به ترتیب بهبود زیرساختهای فناوری اطاعات - 0/673 - و بازبینی و اصلاح نظام بودجه بخش فناوری اطلاعات - 0/327 - از اولویتهای این بخش میباشند. در گروه استراتژیهایWT ، به ترتیب بهینه سازی سیستم موجود - 0/625 - و استفاده از ابزارهای تبلیغی جهت بهبود فرهنگ درون و بیرون سازمان در استفاده از فناوری اطلاعات در بخش سلامت - 0/475 - دارای اولویت اول و دوم هستند.
.1 مقدمه
تغییرات درونی نظام های سلامت و تحول دیدگاه بیماری نگر به سلامت نگر و فرد نگر به جامعه نگر در سالیان اخیر و پیشرفت چشمگیر فناوری اطلاعات در جهان فکر، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در ارتقای کیفیت خدمات سلامت را به دنبال داشته است
بر طبق تعریف انجمن فناوری اطلاعات آمریکا، فناوری اطلاعات به مطالعه، طراحی، توسعه، پیاده سازی، پشتیبانی یا مدیریت سیستمهای اطلاعاتی مبتنی بر رایانه،خصوصاً برنامههای نرمافزاری و سختافزار رایانه میپردازد
فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای در حال توسعه به منظور آسان کردن مشاوره و درمان و تشخیص بیماریها به کار می رود
همچنین در تحقیقات پزشکی دسترسی به داده های پزشکی در پیشگیری بیماریها و اپیدمی ها اثرات و مزایای زیادی دارد. بسیاری از پزشکان در کشورهای در حال توسعه به شبکه های بهداشتی درمانی به عنوان منبعی برای حل مشکلات بهداشتی درمانی درخصوص بیماریهای منطقه ای و ایدز و داروهای اساسی و بهداشت عمومی و کودکان نگاه میکنند
کاربرد و توسعه فناوری اطلاعات در نظام سلامت مزایای چشمگیری به دنبال دارد که از آن جمله میتوان به مواردی همچون مستند سازی بهتر، پیگیری موثرتر در دستورات و نتایج آزمایشات، کاهش خطاهای جدی پزشکی، افزایش کیفیت خدمات سلامت اشاره نمود
دسترسی جهانی به اطلاعات سلامت و افزایش آگاهی محققان از طریق دسترسی سریع به موضوعات متنوع اشاره کرد
با توجه به اینکه مدارک پزشکی از مهمترین و غنی ترین منبع اطلاع رسانی پزشکی و بهداشتی محسوب می گردد و تمامی فرایندهای توسعه و تحول در نظام سلامت هر جامعه ای متاثر از طراحی و اجرای صحیح و کارآمد آن می باشد، می توان گفت یکی از ابعاد مهم کاربرد فناوری اطلاعات در نظام سلامت که نقش موثری در افزایش اثربخشی خدمات سلامت ایفا می نماید، ایجاد مدارک پزشکی الکترونیک می باشد. از طرفی کاربرد موفق فناوری اطلاعات در این زمینه به شناخت تاثیرات بالقوه آن در صنعت سلامت و تعیین راهکارهای مناسب ایجاد و توسعه فناوری در نظام سلامت کشور وابسته است
بطوری که ایجاد سازوکار طراحی مدارک پزشکی یکی از اولویتهای استراتژی وزارت بهداشت در بخش نظام سلامت فناوری اطلاعات میباشد لذا می بایست به این مهم از ابعاد مختلفی پرداخته شود که بهره مندی از دیدگاههای صاحبنظران در این زمینه میتواند مفید باشد
تحقیقات صورت گرفته در زمینه موانع زیرساختی توسعه فناوری اطلاعات و سلامت الکترونیک در ایران نشان میدهند که عواملی همچون مبهم و پیچیده بودن ساختار فناوری اطلاعات، فقدان قوانین الزام آور در جهت توسعه سریع تر سلامت الکترونیک، عدم وجود برنامه های آموزشی در سطح ملی یا بخشی برای ارتقای مهارت های فناوری اطلاعات و تغییرات سریع مدیران از موانع اجرایی مهم محسوب شده و طراحی یک سیستم سلامت الکترونیک موثر نیازمند هماهنگی افراد شامل کاربران وکارشناسان مدیریت اطلاعات بهداشتی، زیرساخت های ارتباطات دیجیتال، استانداردهای کامپیوتری مراکز خدمات پزشکی، سیستم منابع داده ای ملی، نرم افزارهای کاربردی تئوری های مدیریتی، آموزش و پرورش جدید، قوانین و مقررات بیمه های درمانی وسیستم های بیمه درمانی، سیستم های اثرگذار، توانایی های عملکرد و تطابق الکترونیکی سیستم درتجارت، بخش های دولتی وآموزشی وسیستم های امنیت الکترونیکی خدمات بهداشت ودرمانی، ارتقاء فرهنگ استفاده از فناوری روز با همکاری متقابل کارکنان نظام سلامت و فناوری اطلاعات میباشد
در برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات، به طور معمول، از تحلیلنقاط قوّت و ضعف و فرصت و تهدید استفاده میشود. نقاط قوّت و ضعف، مربوط به عوامل درون نظام است که در شناسایی آنها باید عوامل داخلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. به منظور تعیین فرصتها و تهدیدها نیز باید عوامل بیرونی نظام، شناسایی و تحلیل گردد
در تحلیل SWOT سعی میشود تا با شناسایینقاط قوّت و ضعف در زمینه فناوری اطلاعات و تعیین فرصت و تهدید های موجود در زمینه بهره گیری از فناوری اطلاعات، راهبرد ها به گونه ای تبیین شوند تا بیشترین استفادهاز نقاط قوّت و فرصت ها صورت گیرد و نقاط ضعف برطرف شود و برای رویارویی با تهدیدها چاره اندیشی صورت پذیرد. پس از تدوین راهبردها، میتوان با استفاده از روشهایی همچون فرآیند تحلیل شبکه ای آنها را اولویت بندی نمود
از این رو، در تحقیق حاضر با ارائه الگوی مناسب سعی خواهد شد تا به شناسایی و ارزیابی استراتژیهای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در بیمارستان پورسینا رشت پرداخته شود. مطالعات پیشین در این زمینه نشان داده اند که راهبردهای متنوعی قادر خواهند بود تا بر توسعه فناوری اطلاعات در بخش سلامت مفید واقع شوند از جمله استقرار و توسعه سامانه سپاس - وزارت بهداشت، - 1386، توسعه خدمات الکترونیکی پیشخوان - وزارت بهداشت، - 1387، توسعه خدمات الکترونیکی پشتیبان - وزارت بهداشت، - 1386، توسعه زیرساختهای فناوری اطلاعات - - Law, 2011 ، و ... . همچنین در تحقیق حاضر تلاش میشود با استفاده از روش تحلیل شبکهای راهبردهای شناسایی شده اولویت بندی گردند تا ضریب اهمیت هر یک از آنها در توسعه فناوری اطلاعات مشخص گردد. از این رو سوال اصلی تحقیق حاضر بصورت زیر خواهد بود:
راهبردهای مناسب جهت توسعه فناوری اطلاعات در بیمارستان پورسینای رشت کدامند و اولویت بندی این راهبردها از منظر اجرا چگونه است؟
.2 مبانی نظری
برنامه ریزی فناوری اطلاعات در بخش سلامت
بنا به تعریف سازمان بهداشت جهانی، سلامت الکترونیکی به معنی بکارگیری فناوری ارتباطات و اطلاعات در بخش سلامت جوامع میباشد. روند بکارگیری این فناوری در جوامع و کشورها به سرعت در حال گسترش بوده و ابعاد گوناگونی پیدا نموده است و بازیگران و ذینفعان متعددی در حال نقشآفرینی در این بخش می باشند. از این رو لزوم هماهنگی و تقسیم کار ملی در جهت حداکثر سازی اثربخشی فعالیتها و برنامهها در این حوزه، یکی از دغدغه های اصلی مدیران می باش
از سوی دیگر سرعت تحولات در این بخش نیز در دنیا بسیار زیاد بوده و با وجود عمر کوتاه آن، مسیرها و راهبردهای مختلفی در دستور کار توسعه سلامت الکترونیکی در کشورهای مختلف قرار گرفته است
سلامت الکترونیک در ایران قدمتی کمتر از 17 سال دارد. در ابتدا با ایجاد مکانیزاسیون بیمارستان های کشور از اوایل دهه هفتاد که توسط چند شرکت انفورماتیکی بخش خصوصی و صرفا بر مبنای علایق حرفه ای و تشخیص نیاز کشور صورت پذیرفت سلامت الکترونیک در این حوزه آغاز شد. هدف سیستمهای تولید شده در یک دهه تامین مبرمترین نیازهای اطلاعاتی و اسنادی بیمارستانها به-ویژه پس از اجرای نظام نوین درمان بود. در طی این دوران حدود 10 درصد بیمارستان های کشور مکانیزه شدند.
حضور و تاثیر گذاری دستگاه های اجرایی کشور در حوزه سیستم اطلاعات بیمارستانی که از آن به عنوان سیستم - HIS - یاد میکنند، به عنوان یکی از رویکردهای سلامت الکترونیک با صدور بخشنامه شماره 11260 مورخ 25 آبان 1377 آغاز شد. پس از آن با گذشت چند سال، از اواسط سال 2002 - 1381 میلادی - بحث سلامت الکترونیک با تشکیل طرح تکفاب در قالب مصوبات شورای عالی اطلاع رسانی و استناد مصوبه هیات وزیران مطرح گردید و با مطرح شدن این طرح و تخصیص منابع بودجهای مشخص به پروژه های فناوری اطلاعات در کشور » شورای راهبری تکفاب« در حوزه معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آغاز به کار نمود.
درخلال سالهای 1381 و 1382 این مجموعه به بررسی و انجام مطالعات پایه در سلامت الکترونیکی روی آورد که حاصل آن تدوین برنامه 6 ساله با شعار اطلاعات برای سلامت بوده است. بررسی اقداماتی که طی 4 سال 84-81 - مطابق با 2002 تا 2006 میلادی - در تکفاب انجام شده، نشان میدهد که تعدادی از این اقدامات در سطح ملی و برخی دیگر استانی یا منطقهای بودهاند. اگرچه در مجموع پروژههای منطقهای پیشرفت قابل قبولی داشتهاند اما اکثر پروژه های ملی آغاز شده، بنا به دلایلی از جمله تغییر سیاستهای کلان در این بخش، نیمه تمام مانده اند
