بخشی از مقاله
چکیده :
صنعت گردشگری در حال حاظر یکی از ارکان اصلی اقتصاد تجاری جهان است. بهره برداری ازاین موقعیت نیازمند ایجاد شرایط مساعدی است که در قالب برنامهریزی جامع و فراگیر قابل بهره برداری است. ایجاد صنعت گردشگری پایدار نیازمند زیرساختهای مناسب سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است و مشارکت گستردهی جوامع محلی در طرح های توسعه را طلب میکند. در این میان شهرستان مریوان علاوه بر جاذبه های تاریخی به لحاظ گردشگری خرید و اکوتوریسم و ویژگی های فرهنگی و فلکلوریک قابلیت های منحصر به فردی دارد اما متاسفانه به دلایل مختلف هنوز نتوانسته متناسب با قابلیت ها، از این منابع بهره برداری مناسب نماید.
در این پژوهش سعی داریم تا در قالب مدل SWOT ، نقاط قوت، فرصتها، ضعفها و تهدیدهای پیش روی گردشگری شهر مریوان را مورد بررسی قرار دهیم و با ایجاد دید علمی و مبتنی بر واقعیت های موجود، با ارائه راهبردهای اجرایی زمینه را برای توسعه هر چه بیشتر گردشگری این شهرستان فراهم کنیم. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی تحلیلی و از لحاظ ماهیت، کاربردی- توسعه ای می باشد.
با استفاده از پیمایش داده های حاصل از پرسشنامه و مطالعات میدانی به تدوین ابعاد چهارگانه تکنیک SWOT پرداخته شد. نمونه گیری پژوهش، نمونه گیری تصادفی ساده و جامعهی آماری را کارشناسان و صاحبنظران گردشگری استان تشکیل داده اند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که در شهرستان مریوان، تعداد قوت ها 11، فرصت ها 6، و تهدید ها 7 مورد است. ارزیابی های صورت گرفته در این پژوهش به تدوین برنامه توسعه ی گردشگری شهرستان مریوان انجامیده است که می تواند راه گشایی برای اصللاح و بهبود وضعیت گردشگری این شهرستان باشد.
مقدمه
امروزه گردشگری به پدیده ای تأثیر گذار در اقتصاد جهانی تبدیل شده است - ابراهیم زاده و آقاسی زاده ، . - 1390 گردشگری یکی از پویاترین فعالیت های اقتصادی عصر حاضر است که نقش مهمی در توسعه پایدار محلی ایفا میکند. این صنعت از طریق ترکیب و بکارگیری همزمان منابع داخلی و خارجی، منافع اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و فرهنگی زیادی را به دنبال دارد - ابراهیم زاده و همکاران، - 1388اخیراً. صنعت گردشگری به منزله یک عامل مهم در ایجاد اشتغال، سرمایه گذاری و توسعه منطقه ای و یک عامل ایجاد انگیزش در اقتصاد عمومی تلقی می شود.
- Elliott,2000 - در بیشتر کشورهای جهان از گردشگری به عنوان کاتالیزوری کارآمد برای بازسازی و توسعه اجتماعی نواحی، یاد شده است - . - sharply, 2002 توسعه این صنعت در کشورهای صنعتی، موجبتنوّع درآمدها و کاهش ناهماهنگی در اقتصاد می گردد ؛ و در کشورهای در حال توسعه، فرصتی برای صادرات، تولید ارز و ایجاد اشتغال به شمار می آید . - Hall, 1994 - تا جایی که سازمان جهانی گردشگری در بیانیه مانیل، گردشگری را نیاز اساسی در هزاره سوم معرفی کرده است - حاجی نژاد و همکاران، . - 1388 صنعت گردشگری نتایج و دستاوردهای عمده ای را نیز دربردارد که از آن جمله می توان به جنبه اشتغال زایی و تأثیر آن بر ,کارکردهای توسعه ای و اقتصادی - اجتماعی در منطقه یا کشور اشاره داشت - Holjevac, . - 2003 امروزه گردشگری به قدری در توسعه اقتصادی- اجتماعی کشورها اهمیت یافته است که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نام نهاده اند و از آن به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند.
حجم مبادلات بین المللی گویای آن است که بیش از 20 درصد مبادلات با جریان گردشگری آغاز می گردد و در برخی کشورها مانند ترکیه، درآمدهای ناشی از آن، یکی از منابع عمده در جهت تقویت اقتصاد ملی روزافزون آن ها میباشد. پیش بینی میشود که در سال 2020 تعداد گردشگران به 1/5 میلیارد نفر برسد - Shaw & . - Williams, 2004 بنابر آمار سازمان جهانی گردشگری در سال 2010 تعداد گردشگران در سرتاسر جهان بالغ بر 940 میلیون نفر بوده و از این جریان گردشگری، مبلغی حدود 919 میلیارد دلار به طور مستقیم وارد چرخ هی اقتصاد جهان شده است و پیش بینی می شود در سال 2020 درآمد گردشگری به 2000 میلیارد دلار برسد - . - WTO, 2011 که این مقدار بیش از 10 درصد از درآمد ناخالص داخلی کشورها در سطح جهان را شامل میشود.
اهمیت این صنعت و نقش آن در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی باعث شده تا بسیاری از مدیران و برنامه ریزان محلی، منطقه ای و ملی در هر کجای دنیا برای گسترش آن برنامه ریزی و تلاش نمایند . - Doswill , R. 2005 - کشور ایران از جمله مناطق مستعد در زمینه ی گردشگری به شمار میرود و جاذبه های فراوان طبیعی - تاریخی و فرهنگی آن گویای پتانسیل این صنعت در کشورمان است - کاظمی ،. - 1386 طبق اعلام سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری؛ ایران مقام دهم جهان از نظر داشتن آثار تاریخی و رتبه پنجم دنیا از لحاظ تنوع اقلیمی را داراست.
- بحرینی و مقدم،. - 1383 در این میان ابعاد گسترده گردشگری برنامه ریزان را به سوی تخصصی کردن این صنعت سوق داده است که گردشگری شهری یکی از این شاخه های اصلی و مهم در مطالعات و برنامه ریزی ها می باشد. شهرها همواره در طول اعصار و قرون متمادی با توجه به اینکه کانون قدرت و تصمیم گیری بوده اند لذا در درون خود آبستن حوادث و جاذبه های تاریخی و فرهنگی بسیار هستند، از طرفی دیگر هم استقرار شهر ها و سکونتگاه های انسانی عمدتا در کنار پدیده های طبیعی و محیطی بوده است بنابراین باتوجه به این امر امروزه شهرها و نواحی شهری در کانون توجه گردشگران قرار گرفته است - نوری کرمانی و همکاران،. - 1388
بیان مساله
امروزه صنعت سفید یکی از مناسبترین واژه هایی است که می توان برای صنعت گردشگری به کار برد زیرا برخلاف اغلب صنایع تولیدی، بدون آلوده سازی محیط زیست، زمینه ساز صلح و تفاهم بین ملت هاست و تعامل فرهنگی اجتماعی را به ارمغان می آورد. تنوع گسترده جاذبه های گردشگری طبیعی و انسانی درکشور ایران می تواند زمینه ساز جذب گردشگران زیادی به این کشور شود که این امر نیز به نوبه خود چرخه اقتصادی خاصی را به دنبال خواهد داشت.
در این میان کشور ایران باید متناسب با این قابلیت ها از درآمد 400 میلیارد دلاری توریسم بهره ببرد و سهم آن حداقل 5 درصد این میزان درآمد باشد اما درآمد ایران نه تنها این میزان نیست، بلکه درآمد سالانه ایران بسیار پایین تر و کمتر از 5 صدم درصد سهم توزیع است و جایگاه آن در دنیا، در رتبه 92 قرار دارد - محسنی، . - 1388 از این رو برنامه ریزی، هدایت و توسعه صنعت گردشگری به عنوان یکی از منابع بسیار مهم کسب درآمد و ایجاد اشتغال که دارای تاثیرات اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی فوق العاده ای نیز می باشد به عنوان یک نیاز مطرح می شود، اما هدایت این فرآیند با شناخت علمی قابلیت ها و تنگناهای موجود در هر منطقه از کشور میسر است.
یکی از راهبرد های که اخیرا در اغلب کشور های جهان مورد توجه قرار گرفته،توسعه و گسترش گردشگری در نواحی محروم و دارای پتانسیل های لازم برای گسترش این صنعت می باشد - قادری،. - 1383ایجاد اشتغال و توسعه منطقه ای از اثار مهمی است که توسعه صنعت گردشگری به همرا اورده است - شفیع زاده،. - 1383 گردشگری تاثیر فراوانی در ابعاد اقتصادی ،فرهنگی و سیاسی کشور می گذارد.ایجاد اشتغال،به جریان انداختن سرمایه های اقتصادی،افزایش تقاضای سفر خارجی و به دنبال ان افزایش امنیت کشور از جمله اثار مثبت دیگری است. به علاوه گردشگری می تواند بیشترین درامد را سبب شود،دریافتی های ارزضی حاصل از گردشگری بیشتر از صادرات نفتی،خوردرو و تجهیزات ارتباطی است - صداقتی عاطفه ، فغفوریان، مهسا ،. - 1390 گردشگری یکی از منابع اصلی درآمد ملی کشورهای توسعه یافته و برخی کشورهای درحال توسعه را تشکیل می دهد.
در این میان، کشورهای تراز اول در صنعت گردشگری، هر یک بنا به پتانسیل های موجود در کشور خود توانسته اند زمینه و فاکتورهای اساسی را برای توسعه گردشگری فراهم کنند و با سرمایه گذاری در این صنعت اکنون شاهد به بار نشستن تلاش هایشان هستند و بیشترین سهم را نسبت به سایر کشورها از این صنعت برده اند این صنعت دربردارنده تمامی پدیده ها و روابط حاصل از تعامل گردشگران، عرضه کنندگان و فروشندگان محصولات صنعت گردشگری، دولت ها و جوامع میزبان، در فرایند جذب و پذیرایی از گردشگران است - . - Mcintosh,1995 گردشگری و تجربه های گردشگری به مفهوم امروزی خود محصول جامعه کنونی انسان هاست جامعه ای که به تعبیر هگل بر پایه مدرنیسم شکل گرفته است و مدرنیسم نتیجه انقلاب صنعتی است.
به بیان دیگر گردشگری جدید زاده انقلاب صنعتی است - حیدری،1387 - .گردشگری مجموعه پدیده ها و ارتباطات ناشی از کنش متقابل میان گردشگران ،سرمایه،دولت ها و جوامع میزبان ،دانشگاه ها و سازمان های غیر دولتی،در فرایند جذب،حمل ونقل ،پذیرای و کنترل گردشگران و دیگر بازدیدکنندگان است - پاپلی یزدی،. - 1386 در این میان مطالعات صنعت توریسم بسیار گسترده و پیچیده بوده و دارای ابعاد بسیار متنوعی است، یکی از این ابعاد گردشگری شهری است که به عنوان یکی از زیر بخش های مهم صنعت گردشگری به میزان زیادی مورد توجه قرار گرفته و در فرآیند جهانی شدن اهمیت روزافزون یافته است.
چراکه این بخش از گردشگری با امکان حفظ ارزش ها، باورها و رسوم باستانی در کنار محیط طبیعی و بکر زیست بوم ها به نحو مطلوبی می تواند اشاعه دهنده ارزش ها و سنن جوامع در سطح ملی و محلی باشد. مهم تر اینکه گردشگری شهری با ایجاد فرصت هایی برای اشتغال و کسب درآمد برای ساکنین محلی و توسعه ساختارهای زیربنایی امکان توسعه پایدار و یکپارچه شهری را فراهم می آورد.
