بخشی از مقاله
چکیده:
زعفران با نام عمومی saffron و نام علمی crocus sativus گرانبها ترین گیاه موجود در روي کره زمین است - . - 1 زعفران داراي ویژگیهاي منحصر به فردي است که آن را از سایر گیاهان متمایز می سازد - . - 6 زعفران ساقه ي حقیقی ندارد وداراي ساقه ي زیر زمینی یا بنه معروف به پیاز زعفران است - . - 1در این تحقیق مهترین عوامل موثر بر تولید و توسعه زعفران با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - AHP - پرداخته شده است.
براي این منظور عواملی چون عوامل انسانی، توپوگرافی، هیدرولوژي، اقلیمی و خاك به صورت مقایسات زوجی با هم مقایسه و وزن مربوط به هر عامل و زیر معیارهاي مربوط به آن محاسبه گردید. فرآیند تحقیق شامل مراحل گردآوري و ورود اطلاعات،محاسبات وتحلیل هاي آماري،خوشه بندي و ارزش گذاري معیارها وتلفیق اطلاعات متنوع بود.
روش کار به صورت نظرسنجی و تکمیل پرسشنامه تهیه شده از کارشناسان کشاورزي شهرستان قاین بوده، سپس پرسشنامه حاصل از نظرسنجی را در نرم افزار Expert Choice قرار داده و وزن معیارها، زیر معیارها و وزن تلفیقی محاسبه گردید که در بین عوامل اصلی عامل اقلیم بیشترین وزن و ارجحیت را با 0/406 وبعد ازآن عامل خاك با وزن0/31بیشترین ارجحیت را به خود اختصاص داده است.
مقدمه
زعفران با نام عمومی saffron و نام علمی crocus sativus گرانبها ترین گیاه موجود در روي کره زمین است - راشدمحصل.1 - 1368 ایران بزرگترین تولید کننده زعفران درجهان است وبیش از 90٪زعفران جهان در ایران تولید می شود - بهنیا، ١٣٧٠، ۶۵١2 - زعفران از ارزشمندترین محصولات کشاورزي ایران است که کشت آن از دیرباز در ایران رواج داشته است در استان خراسان جنوبی زعفران تقریباً در تمامی شهرستانها کاشت می شود و مرکزیت این محصول و خواستگاه آن قائنات می باشد.
زعفران در صنایع غذایی، آرایشی وبهداشتی،صنعت رنگرزي و امور هنري بویژه مصارف دارویی کاربرد دارد. این گیاه داراي امتیازات ویژه اي منجمله نیاز آبی کم، فصل رشد مطلوب از نظر کشاورزان، اشتغال زایی فراوان و ارز آوري بالا می باشد. اخیرا بدلیل اثرات بیولوژیکی مفید وخصوصیات ضد سرطانی مورد توجه قرار گرفته است. استان هاي خراسان رضوي و جنوبی از عمده قطبهاي تولید در ایران بوده - حدود98٪ - است. عمده ترین کشور هاي خریدار زعفران اسپانیا، امارات متحده عربی، ایتالیا، فرانسه،سوئیس، آلمان وبحرین می باشد. هر هکتار زعفران در طول یکسال زراعی 270 روز کار تولید می کند.
مواد و روش ها:
منطقه مورد مطالعه :
شهرستان قاینات یکی از شهرستان هاي استان خراسان جنوبی است که در بین مدار 58درجه و 38 دقیقه تا 60 درجه و 56دقیقه طول و 33 درجه و 6 دقیقه تا 34 درجه و 21 دقیقه عرض جغرافیایی قرار گرفته است. این شهرستان از شمال به شهرستان هاي خواف و گناباد از توابع خراسان رضوي و از جنوب به شهرستان هاي بیرجند و درمیان و از غرب به شهرستان هاي فردوس و سرایان و از شرق بطول 145 کیلومتر مرز مشترك با کشور افغانستان هم مرز می باشد.
شکل - – - 1 منطقه مورد مطالعه
روش کار:
فرایند تحلیل سلسله مراتبی - Analytical Hierarchy process - یکی از جامع ترین سیستم هاي طراحی شده براي تصمیم گیري چند منظوره با معیارهاي چند گانه است که اولین بار توسط توماس.ال.ساعتی عراقی الاصل در دهه1970 ابداع گردید. این تکنیک امکان فرموله کردن مساله را بصورت سلسله مراتبی فراهم می کند وامکان در نظر گرفتن معیارهاي مختلف کمی وکیفی را در مساله دارد.
براي استفاده از روش AHP نیاز به شناخت عوامل اصلی و زیرمعیارهاي هر عامل می باشد که براي این کار به جمع آوري اطلاعات تاثیرگذار در کشت زعفران از کارشناسان کشاورزي در شهرستان قاین اقدام شدو زیرمعیارهاي مربوط به هرعامل مشخص گردید.
تحلیل سلسله مراتبی در رتبه بندي عوامل مؤثر برعملکرد زعفران بر اساس ارزش گذاري انجام شده به شرح زیراست:
گام اول : تعیین اهداف، معیارها، زیرمعیارها وگزینه ها
بر اساس نظرات کارشناسان جهاد کشاورزي مهمترین معیارهاي موثر بر رشد و توسعه زعفران که در این تحقیق در نظر گرفته شدند معیارهاي اقلیمی، هیدرولوژي، انسانی، توپوگرافی و خاك بودند.
سپس مهمترین زیرمعیارهاي موثر هر معیار مشخص شد که جدول - - 1 این زیر معیارها را نشان می دهد.
جدول - - 1 زیرمعیارهاي موثر بر رشد و توسعه زعفران
گام دوم : ساخت سلسله مراتب
درمدل نظري ساخت سلسله مراتب دربالاترین سطح سلسله مراتبی هدف مطالعه قرار دارد درسطح دوم شاخصها ومعیارهاي قابل سنجش براي رسیدن به هدف میباشد. شکل - 2 - الگوي سلسله مراتبی AHP و جدول - 2 - تعیین ارجحیت را نشان میدهد.
شکل - - 2 - فرآیند سلسله مراتبی عوامل موثر بر عملکرد زعفران
