بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش ساخت ابزار سنجش عملکردهای غیر اخلاقی زنان زندانی بود. جامعه آماری این پژوهش زنان زندانی شهر همدان در شش ماهه دوم سال 1393 بودند. حجم نمونه براساس فرمول کوکران 104 نفر تعیین شد که به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. از پرسشنامه محقق ساخته برای گردآوری دادهها استفاده شد. این پرسشنامه بر اساس نظریه بندروا شامل هشت مکانیسم عملکرد غیر اخلاقی بر پایه مقیاس لیکرات پنج گزینهایبا درجات کاملاً مخالف، مخالف، بینظر، موافق، کاملاً موافق طراحی شده است. دادهها با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی و ضریب آلفای کرونباخ به وسیله نرم افزار SPSS و lISREL تحلیل شد. نتایج نشان داد پرسشنامه عملکرد غیر اخلاقی از روایی سازه و پایایی قابل قبولی برخواردار است و از این پرسشنامه میتوان برای سنجش عملکرد غیر اخلاقی استفاده کرد.
مقدمه
در شرایط کنونی رعایت نشدن برخی معیارهای اخلاقی، نگرانیهای زیادی را در افراد از نظر روانی ایجاد کرده است که باعث سقوط معیارهای رفتاری در آدمی میگردد. اخلاقی بودن و یا نبودن رفتارها و عملکرد میتواند موجب بروز پیامد مثبت و منفی در انسانها گردد.
علائم هشدار دهندهایی نظیر افزایش نرخ ارتکاب به جرائم با توجه به رشد جمعیت، افزایش تنوع جرائم، کاهش سن ارتکاب به جرائم در میان زنان، ارتکاب علنی بسیاری از جرائم علیه اخلاق و عفت عمومی نشان میدهد که سنگ بنای اجتماع یعنی خانواده و نیز قشر زنان به عنوان مادران آینده و پرورش دهندگان نسل آتی در معرض آسیب و تهدیدات جدی است و مقابله با روند رو به رشد جهت افزایش ضریب امنیت اخلاقی و تعمیق باورها، ارزشهای اخلاقی و پایبند بودن به اصول اخلاقی و نیز ارتقاء سطح آگاهی زنان از قوانین و مقررات – تهدیدات و خطرات اخلاقی، مالی، جانی، انواع جرائم و نحوه عمل مجرمین با اجتناب از اشاعه مستقیم و غیر مستقیم آن نسبت به پیامدها منفی در عرصه مسائل زنان و دختران در ابتذال اخلاقی و عدم رعایت ارزشهای اخلاق که به عملکرد غیر اخلاقی انجامیده است، میباشد.
مروری بر ادبیات پژوهش نشان میدهد که در بررسی نظریههای اخلاقی ، اصطلاح اخلاق با مفاهیم مختلفی به کار رفته است از جمله مجموعه سجایا و صفات روحی و درونی انسان - مفردات راغب، مکارم شیرازی - 1377 فلسفه اخلاقی - طوسی، محمد غزالی - علم اخلاق - طباطبایی، - 1360 استدلال اخلاقی - رست1، - 1979 رفتار اخلاقی، رشد اخلاقی، قضاوت اخلاقی - پیاژه 1965و گلبرگ، - 1987 روانکاوی اخلاقی - هنری، - 1993 عملکرد اخلاقی - فردریک، هافمن، - 2001 یادگیری اجتماعی - بندروا، - 1977 تعارض اخلاقی– 2 بافت اخلاقی3 - جانستون4 و همکاران، - 1990 جهت گیری اخلاقی5 - گلیگان، - 1982 اجتماعی شدن اخلاقی6 - هوفمن، - 1983 هنجارهای اجتماعی - وایت، - 1996 رفتار اخلاقی7 - لیند، . - 2014 هریک از این مفاهیم ، معنی ویژه را در بردارند که نشان دهنده ماهیت پیچیده و فراگیر اخلاق هستند و اندازه گیری هر یک از مفاهیم به طور علمی نیازمند ابزار دقیق است. اگر چه به نظر میرسد برای اخلاقی یا غیر اخلاقی دانستن بعضی رفتارها توجیهات منطقی ارائه میگردد به شیوههای اخلاقی یا غیر اخلاقی عمل میکنند و دائماً در معرض قضاوتهای اخلاقی هستند.
در نظریه اخلاقی و رشد اخلاقی رشد توجه و فرایندهای شناختی واسطه رفتار اخلاقی هستند. کلید واژه اصلی بندروا در نظریه رشد اخلاقی اش » رفتار«8 است. لذا نظریه بندورا در شمار تئوریهای رفتاری قلمداد شده است. کورتینز، پوکا9 و دیگرانی که به شکل تخصصی به طبقه بندی نظریههای »رشد اخلاقی« پرداختهاند نظریه بندورا را در شمار الگوهای رفتاری آوردهاند. اما از رهگذر تحلیل محتوای نظریه بندورا می توان منطقاً پرسید که با توجه به وزن یکسان عناصر سه گانه محیط، رفتار، شخص، بندورا در بیان ویژگیهای نظریه خود نوشت »رفتار اخلاقی« را نمیتوان نادیده گرفت.
نادیده گرفتن عمل اخلاقی، منعکس کننده سوگیری عقل گرایانه تئوریها و سهلگیری و سادهانگاری در بررسی این موضوع که افراد چگونه در عملکردهای اخلاقی استدلال میکنند، نسبت به بررسی رفتار واقعی آنها به مراتب آسانتر است؟ افراد، از ظلم دیگران رنج میبرند؛ هر چند که ستمگران، ممکن است اقدامات غیر انسانی خود را توجیه کنند و استدلالهایی برای دفاع از آن بیاورند. مکانیزمهای خودنظم دهی رفتار اخلاقی، مهمتر از تفکر اخلاقی است. حتی تفکر اخلاقی نیز صرفاً یک امر درونی نیست. کاربرد اصول اخلاقی در عملکردهای اخلاقی، بسته به ضرورتهای موقعیتی، قلمرو فعالیت، و منظومههای نفوذ اجتماعی، متفاوت است. عجیب نیست که توجیهات اخلاقی پیچیده، رفتارهای غیر اخلاقی را تسهیل میکند .
بسیاری از تحقیقات در زمینه دیدگاه یادگیری اجتماعی، عملکردهای اخلاقی را بیشتر در نظر میگیرند - هم رفتارهای مطابق اجتماعی و هم رفتارهای ضد اجتماعی - تا استدلاهای اخلاقی. نتایج اصولی به دست آمده از نظریههای یادگیری اجتماعی در واقعیت مخالف نظریه رشد گرایان شناختی است. نظریه پردازان یادگیری اجتماعی معتقدند استدلال اخلاقی و عملکرد اخلاقی فرایندهای مستقل از هم هستند که از عوامل مختلف و متفاوتی تأثیر میپذیرند. به عنوان نتیجه، این نظریه پردازان کمتر تمایل دارند که یک کودک رفتار اخلاقی با ثباتی را در سراسر موقعیتها از خود نشان دهد و یا از دانش مناسب رفتار برخوردار باشد.
بندروا مباحث مهمی را از جمله. جبر متقابل . خود نظم دهی رفتار مطرح می نماید و مبانی انسان شناختی را در سه اصل »نیک سیرت« دوم آن که انسانها فاقد هر گونه »خزانه فطری رفتاری« هستند و رفتار ها را می آموزند و سوم انسانها توانایی یادگیری دارند در زمینه تعامل انسان با محیط در شخصیت و رفتار اوست که در آن اهداف تربیت اخلاق - رشد مهارت خود تنظیمی و اصول تربیتی اخلاق - اصل تفرد-جانشین سازی - موجبیت- یادگیری مشاهده ایی- خود کارآمدی- خود نظارتگری و خود سنجی - را بیان میدارد و روشهای تربیتی اخلاق - تقویت و تنبیه- الگوگیری - و به اعتقاد بندروا بسیاری از یادگیری ما به خاطر در معرض الگوهایی هستند در زندگی روزمره است.
- بندورا، . - 1372 اما نوع دیگر الگوهایی هستند که ساخت و پرداخته انسان هستند؛ این الگوهای نمادین نام دارند از طریق رسانههای مورد استفاده گسترده قرار دارند - بندورا، . - 1372 بندروا عوامل و مکانیسمهای اخلاقی طبق نظر بندروا »معیارهای اخلاقی«1 نیز از راه تعامل با الگوها رشد میکند بندورا میگوید: ممکن است اصول اخلاقی قاطعی در فرد شکل گرفته و درونی شده باشد؛ ولی با این حال مکانیسمهایی - تدابیری - وجود دارند که میتوان از آنها برای بر حذر داشتن فرد از سرزنش خویشتن به سبب اعمال سزاوار سرزنش، سود جست. این مکانیسمها افراد را توانا میسازند تا از اصول اخلاقی خود عدول کنند بی آن که خود را خوار کرده و سرزنش کنند.
این مکانیسمها عبارتند از: - 1 - توجیه اخلاقی:2 توجیه کردن یک رفتار قابل سرزنش به صورت وسیلهای برای رسیدن به یک هدف بالاتر - من آن جرم را مرتکب شدم تا برای خانواده غذا تهیّه کنم، من غیبت میکنم چون اگه غیبت نکنم، مجبور میشم خشمم رو، رو در رو ابراز کنم - . - 2 - برچسب زدن مدبرانه:3 گذاشتن عناوین پسندیده برای رفتار ناشایست و جلوه دادن رفتار به شکل دیگر - کسانی که افراد را قتل عام میکنند، به آن بر چسب دفاع از حقوق بشر یا ادای وظیفه شرافتمندانه میزنند، این حرفهایی که من میزنم غیبت نیست، حقیقته - . - 3 - مقایسهی سودمند:4 مقایسهی اعمال زشت با اعمال برتر - اگر از بیت المال یک میلیون دزدیده باشد، میگوید: فلانی یک میلیارد دزدیده است. یا مثلاً وقتی سیگار میکشد، میگوید این که چیزی نیست، فلانی تریاک میکشد.
- 4 - جا به جایی مسئولیت:5 فرار کردن از زیر بار مسئولیت - سربازی که مردم را قتل و عام میکند، میگوید: فرمانده دستور داده است یا اونا من رو مجبور به انجام این کار کردن - . - 5 - تقسیم مسئولیت :6 انجام یک عمل زشت به طور گروهی - اگه همه فلان کارو بکن منم هستم - . - 6 - بیاعتنایی به پیامدها:7 نتایج اعمالشان را نادیده میگیرند من - صرفاً بمب ها را رها کردم و آنها در درون ابرها گم شدند. یا میگوید من فقط مواد مخدّر و مشروبات را وارد کشور کردم و در بازار فروختم - . - 7 - غیرانسانی کردن:8 محاسبه ی دیگران به شکل موجودات پست - فلان مذهب یا امت، وحشی و بی ارزش هستند؛ از این رو کشتن آنها مهم نیست - مثل مردم فلسطین با تفکّری که صهیونیزم دارد - ؛ اینا یه مشت گوسفندن - . - 8 - نسبت دادن سرزنش:9 مقصر دانستن دیگران - اگه کله گندهها دزدی نکنن، مردم دزدی نمیکنند - ، به یاد داشته باشید که اینگونه مکانیزمها به طور ناخودآگاه به کار گرفته میشود و کنترل آنها نیازمند توجه میباشد.
عملکردهای غیر اخلاقی10دلیل بسیاری از رفتارهای ناپسند، فرآیندهای خود تبرئه ساز هستند. در حالی که بسیاری از افراد ریشهی این رفتارهای ناپسند را نقصانهای شخصیتی میدانند. عواملی در پیدایش عملکردهای غیر اخلاقی از جمله حفظ عزت نفس انسان توسط ضمیر ناخودآگاه به کار گرفته میشوند، عوامل درون ساز و بیرونی و سایر عوامل سطح خرد اثر گذار بر عملکرد اخلاقی چون نگرش، قصد، خود کنترلی، وابستگی، تاثیر والدین، ارزشها، باورها و ایدهالهای اخلاقی که همگی جنبههای انفعالی و شناختهای اخلاقی هستند. بر عملکردهای غیر اخلاقی تاثیر دارند. و ایجاد مشکل در رفتار اخلاقی دارند.
