بخشی از مقاله
چکیده
تربیت بدنی و ورزش یکی از مقوله هاي ضروري و اجتناب ناپذیر، در تمامی دوران بوده است و در هر عصري به فراخور ظرفیتهاي علمی و آگاهی هاي تخصصی کارشناسان و نظریه پردازان توانسته است مرزهاي دانش آن رشد و توسعه یابد. نظام تربیت بدنی اسلامی ،یک نظام همه جانبه است ،یعنی علاوه برجسم به ابعاد علمی ، اخلاقی، اجتمایی و عاطفی نیز تأکید دارد.
تربیت بدنی از دیدگاه اسلام، برتربیت و تقویت جسم تأکید دارد که باید همپاي خود سازي و اخلاق و از طرفی مصونیت جامعه باشد. با توجه به اهمیت تبیین مولفه هاي سبک زندگی اسلامی، این سوال مطرح میشود که اسلام نسبت به ورزش چه دیدگاهی دارد؟ این مقاله می کوشد با استفاده از منابع اسلامی و آیات و روایات به پاسخ این سوال بپردازد. در این مقاله به روش تحلیلی- توصیفی ، به بررسی ورزش ازدیدگاه اندیشمندان اسلامی و غیر اسلامی و اهمیت ورزش از دیدگاه اسلام و جنبه هاي گوناگون می پردازد.
مقدمه
بدون تردید امروزه ورزش به پدیده جهانی تبدیل گردیده است .در سال هاي آغازین قرن بیستم ورزش به عنوان یک هنر و البته ایجاد جامعه سالم مورد توجه بوده است. افزایش روي آوري و حضور بیشتر مردم به سوي ورزش به دلیل آگاهی و بهره مندي از اثرات مفید آن همچون اثرات مثبت جسمی،روحی و روانی،اجتماعی و اقتصادي موجب گردیده تا دولت ها در اندیشه برنامه ریزي وسرمایه گذاري در امر ورزش و تفریحات سالم باشند.دلایل متعددي جهت برنامه ریزي وسرمایه گذاري در ورزش و تفریحات سالم وجود دارد.
نخست اینکه ورزش بخش مهمی از زندگی اجتماعی بوده که سبب توسعه مهارت هاي رهبري و فرصت بروز خلاقیت ها می گردد و به دوستی و نزدیکی جامعه کمک می کند.دوم اینکه شرکت در فعالیت هاي ورزشی باعث افزایش سطح بهداشت عمومی و جلوگیري از بروز بیماري ها و نیز در گیر شدن بیشترآحاد جامعه در یک زندگی پرتحرك می شود. موضوعی که باید در بخش ورزش همگانی بدان توجه شود اولویت هاي مردم در پرداختن به ورزش است.پژوهشگران پیش بینی می کنندکه این قرن، نه قرن ورزش هاي رایج، بلکه زمان پرداختن به فعالیت هایی است که در طبیعت انجام می گیرد.
فعالیت بدنی در قرن حاضرداراي دو ویژگی اصلی داوطلبانه بودن ولذت بخش بودن است.در حقیقت انگیزه مردم از شرکت در فعالیت ورزشی رسیدن به درجات بالا و دست یابی به شعار المپیک - سریع تر، قوي تر، بالاتر - نیست بلکه تندرستی، نشاط و روابط اجتماعی از علل مهم شرکت درورزش است
امروزه ورزش یکی از اموري است که به عناوین مختلف در جهان مطرح شده و گروه زیادي به اشکال گوناگون با آن سروکار دارند. برخی از مردم، ورزش کار حرفه اي اند و گروهی ورزش کار آماتور. گروهی طرفدار و علاقه مند به ورزش و دیدن برنامه ها، مسابقات و نمایشهاي ورزشی بوده، و عده اي نیز از راه ورزش امور زندگی خویش رامیگذرانند. وزارتخانه ها و ادارات ورزشی فراوانی تأسیس شده و مخارج زیادي صرف ورزش، ساختن استادیوم ها، مجتمع ها، و باشگاههاي ورزشی و نیز تهیه وسایل و لباسهاي ورزشی و یا تماشاي مسابقات ورزشی می شود
اهمیت تبیین مولفه هاي سبک زندگی اسلامی بر کسی پوشیده نیست.یکی از مولفه ها ،چگونگی تفریحات در سبک وروش زندگی است وازجمله تفریحات ،پرداختن به ورزش می باشد. امروزه ورزش در زندگی معاصر از اهمیت خاصی برخوردار شده است و ما شاهد گسترش پدیده ورزش هستیم
دراین مقاله درصددیم ضمن بررسی اهمیت و آثار ورزش وانواع ورزشهایی که در اسلام مطرح شده ، به بررسی ویژگی هاي ورزشکارمسلمان بپردازیم. سوال اصلی عبارت است از : دیدگاه اسلام نسبت به ورزش چیست ؟ وسوال فرعی نیز عبارت است از : اسلام چه ورزشهایی را مطرح میکند؟
ورزش از دیدگاه اندیشمندان اسلامی و غیراسلامی دیدگاه اندیشمندان اسلامی
-1 ابن سینا: ورزش، حرکتی است تابع اراده، در ورزش، تنفس بلند و بزرگ و پی درپی می آید - مراد، تنفس عمیق و شدت تنفس در اثر بالا رفتن مقدار اکسیژن مصرفی است - هر کسی بتواند با اسلوب صحیح و متناسب با اعتدال مزاجش و در وقت و هنگام مناسب ورزش کند، از چاره جویی - پیشگیري - و مداواي بیماري هاي مزاجی که در دنباله آن می آید، بی نیاز می گردد. این بهره برداري از ورزش هنگامی میسر است که دستورات دیگر بهداشتی را به کلی مراعات کند
-2 ابن خلدون: در شهرها هوا به علت درآمیختن با بخارهاي گندیده اي که از فزونی فضولات حاصل می شود، فاسد می گردد، در صورتی که هوا به روح نشاط می بخشد و نشاط روح به علت اثر حرارت غریزي به تقویت و هضم غذا کمک می کند، علاوه بر آنچه ذکر شد، ورزش نیز در تعب و نشاط روح، دخیل است که این تعب و نشاط در شهرنشینان کمتر است، به دلیل این که در پیش شهرنشینان، ورزش وجود ندارد، علتش این است که آنان غالباً در حال سکونت و آرامشند و از ثمرات ورزش به هیچ وجه بهره مند نمی شوند، و هیچ نشانه اي از آن در میان ایشان یافت نمی شود، بدین دلیل، بیماري هاي بسیاري در شهرها و بلاد بروز می کند و نسبت به بروز امراض، مردم شهرها به این فن - پزشکی - نیازمند می شوند.
-3 شجاع - نویسنده کتاب انیس الناس - : بر پدر است که تا رضاع - شیرخوارگی - طفل تمام شد، به تأدیب و ریاضت او مشغول گردد و مواد ذیل را به او بیاموزد:
الف - فرایض و سنن و قرآنش بیاموزند؛
ب - مقدمات علمی - تعلیمش کند - آنقدر که از دایره عوام بیرون آید تا بعد از آن او خود بی سعی هیچ کس، علم خود را زیاد سازد،
پ - معلم سلاح ورزي و سواري ملازمش سازد، ث - خط و شنا کردن بیاموزد.
-4 آیت االله جوادي آملی:اسلام بیش ازهر چیزي به تن بهاداد ،به روح بها داد ،به هماهنگی تن و روح بها داد ،زیرا خدا خالق بدن است از یک سو »انی خالق بشر من طین« وخالق روح است از سوي دیگر»ونفخت فیه من روحی« هماهنگ کننده روح وتن است و این عمر را به عنوان یک مسافر ،یک حرکت براي ما قراردادبراي دیدار خاص خود.به ماسفارش شده :تمام تلاش وکوشش را بکنید تا بدنتان را سالم نگه دارید هم با ورزش هم با غذاي مناسب هم با پرهیز از پرخوري هم با پرهیز از اعمال غرایز بدنکاه.
-5 استادشهید آیت االله مطهري: اسلام تن پروري به معنی نفس پروري وشهوت پرستی را شدیدا محکوم کرده است اما پرورش بدن به معنی مراقبت وحفظ سلامت وبهداشت را ازواجبات شمرده است.
-6 شهید ایت االله دکتر بهشتی : ورزش کمک فراوانی به بالا بردن قدرت روحی وتقویت نفس می نماید. بسیاري از ورزشها همراه برخورد با کارهاي سخت می باشد . وقتی انسان چند بار کارسختی را انجام داد و دید که همه چیز آسان می شود ،یاد میگیرد که چگونه دشواري ها با تمرین ساده تر میگردد.
-7 حجت الاسلام حائري شیرازي : مساله تربیت بدنی مساله اي است که از صدر اسلام مورد توجه بوده است . حضرت علی - ع - طرحی براي تربیت بدن خود دارد که می فرماید »: من بدن خود راعادت دادم به سختی وتشنگی وگرسنگی وبه همین خاطر مثل درختهاي صحرایی مقاوم وپرقدرت شده ام - «.....جمشیدي و همکاران ، - 1388
دیدگاه اندیشمندان غربی
-1 سقراط:آندره کرسون، نویسنده کتاب فلاسفه بزرگ می نویسد:
سقراط در میان کارهایی که شایسته توجه می دانست، در درجه اول تمرینات بدنی و به خصوص تمرینات نظامی را قرار داده و می گفت که اگر تمرینات نظامی در ملأ عام انجام نمی گیرد، براي خواص دلیلی نمی شود که از آن غفلت ورزند و در کمال توجه بدان نپردازند. بدانید که در هیچ پیکار و در هیچ کاري پشیمان نخواهید شد از این که قواي خود را تقویت کنید. در کلیه اعمال، بدن ما به کار ما می آید و قدرت و سلامت آن در درجه اول اهمیت قرار دارد، حتی در کارهایی که شما می پندارید بدن کمتر دخیل می باشد، یعنی کارهاي فکري. کیست که نداند چه اشتباهاتی اشخاص به علت ورزیده نبودن بدن مرتکب می گردند.
-2 ادینگتون : اثرات بالقوه مفید بر رشد عمومی بدن دختران وپسران محرز است،آنهایی که تمرینات بدنی شدیدي را در دوران کودکی خود تجربه کرده اند بلندتر، سنگین تر باقفسه سینه وسیع تر ومفصل زانوي قوي تر عریض تر، رشد ونمو پیدا می کنند.
-3 اسپنسر: بازي وسیله اي براي مصرف انرژي هاي انباشته است.
-4 گوتس موتس - پدرتربیت بدنی آلمان - : بچه ها اگر به ورزش بپردازند صاحب روحی شجاع وخستگی ناپذیر می شوند
ورزش در ایران
پهلوانان اساطیري ایران بخش مهمی از تاریخ وفرهنگ کشورمان را شکل داده اند . خاطرات پهلوانان وعیاران همواره روحی حماسی را در ایرانیان زنده نگه می دارد.تاریخچه ورزش باستانی را باید با توجه به آیین هاي معنوي تاریخ ایران مطالعه وبررسی کرد. از ویژگی هاي پایدار ورزش باستانی، آرمان گرایی اجتماعی آن است که در هر دوره از تاریخ ایران ،با آیین معنوي آن دوره پیوند داشته است.بنا به عقیده درکه - 1377 - ورزش باستانی با آیین مهر در ایران پیش از اسلام ،وآیین فتوت در عرفان وتصوف پس ازاسلام ،پیوند قطعی داشته است.در ایران باستان ، ورزش ومسئولیت اخلاقی هم زاد وهم راه بوده اند.
نیکوترین الگو
الگو در سازندگی وبه سازي جامعه بسیار مفید است.خداوند متعال در قرآن کریم ،با معرفی الگویی نیکو ،این امر را مورد تایید قرار داده و می فرماید »در رسول خدا - ص - براي شما الگویی نیکوست. « این الگو ،شامل همه جنبه هاي زندگی می شود وبا توجه به اهمیت و جایگاه ویژه ورزش در جهان امروز ،اهمیت ارائه الگوهاي مثبت وسازنده در این زمینه ،ضروري است.
در بسیاري ازادیان و مکاتب ،نسبت به بدن وجسم ، بی اعتنایی شده،یا دستور داده شده که جسم را تحت آزار وفشار شدید قرار دهند،تا به تعالی روح دست یابند .اما در آیین اسلام براي جسم وبدن انسان،حقوقی معین شده ومسلملن حق ندارد به بدن خود آسیب بزند.اگر مسلمانی به بدن خویش آسیبی وارد سازد ،براو واجب خواهد شد که دیه یا جریمه مالی بپردازد.پیامبر - ص - فرمود»پروردگارت بر تو حقی دارد ،وبدنت بر تو حقی دارد، و خانواده ات نیز بر تو حقی دارد.«یعنی حق بدن را در ردیف حق پروردگار و حق خانواده بیان فرموده است. - امامی، - 1387
ورزش درنگاه پیامبر - ص - وامامان - ع - پیامبر - ص -
. محبوب ترین سرگرمی نزد خداي متعال ،اسب سواري و تیراندازي است.
. برشماباد به تیراندازي ،که یکی از بهترین سرگرمی هاي شماست.
. تفریح وبازي کنید.زیرا دوست ندارم در دین شما خشونتی دیده شود.
. به پسرانتان شنا وتیراندازي را آموزش دهید.
امامان - ع -
. امام علی - ع - در فرازي از دعاي کمیل : پروردگارا ،اعضا و جوارع من را درراه خدمت به خود ،قوي ونیرومند گردان.
. امام زین العابدین - ع - : رسول خدابهترین وشجاع ترین مردم بود.
. امام باقر - ع - : رسول خدا مسابقه اسب دوانی ترتیب داد و جایزه هاي آن را از سرمایه خود پرداخت.
. امام صادق - ع - : تیراندازي تیري از تیرهاي اسلام است .اگر مسلمانان تیراندازي خوبی باشند ،می توانند با دشمنان اسلام مبارزه کنند ودشمن نیزاز آنها خواهد ترسید و فکر حمله به آنها را به اندیشه خود راه نخواهد داد.
