بخشی از مقاله
چکیده
بدون تردید ورزش، یکی از مسایل و موضوعات با اهمیت هر جامعه به شمار میآید و تعداد بیشماری از افراد، به انواع ورزش علاقهمند هستند و بخشی از وقت خود را بدان اختصاص میدهند. دین مبین اسلام هم به ورزش و ورزشکار به دیده احترام مینگرد؛ زیرا ورزش میتواند آدمی را در رسیدن به کمال انسانی یاری رساند و اسلام هم هر عملی را که به آدمی در رسیدن به کمال کمک میکند، ارج مینهد و آن را مطلوب میداند. امروزه شاهد گسترش رشته های ورزشی و اقبال مردم به ورزش می باشیم.
میلیون ها نفر به امر ورزش مشغولند و میلیون ها نفر علاقه مند به رویدادهای ورزشی اند. با توجه به اهمیت تبیین مؤلفه های سبک زندگی اسلامی، این سؤال مطرح می شود که اسلام نسبت به ورزش و ورزشکار چه دیدگاهی دارد؟ این مقاله می کوشد در حد بضاعت خود با استفاده از آیات و روایات به پاسخ این سؤال بپردازد. در این نوشتار به روش تحلیلی توصیفی انواع ورزش هایی که در متون دینی مطرح شده مورد بررسی قرار می گیرد و اهمیت ورزش از جنبه های گوناگون بیان می شود. در ادامه، ویژگی های ورزشکار مسلمان و بایدها و نبایدهای اخلاقی در این زمینه مطرح می گردد.
مقدمه
اهمیت تبیین مؤلفه های سبک زندگی اسلامی بر کسی پوشیده نیست. یکی از مؤلفه ها، چگونگی تفریحات در سبک و روش زندگی است و از جمله تفریحات، پرداختن به ورزش می باشد. امروزه ورزش در زندگی معاصر از اهمیت خاصی برخوردار شده است و ما شاهد گسترش پدیده ورزش هستیم. هم رشته های ورزشی گسترش پیدا کرده و هم علاقه مندان به ورزش بیشتر شده است، به گونه ای که مسابقات المپیک تقریبا سه و نیم میلیارد بیننده را به خود اختصاص داده است
تربیت بدنی از جمله مضامینی است که در جامعه ی ورزشی گذشته، به علت اینکه متاثر از فرهنگ غنی و پربار اسلام نبود، آن طور که شایسته و بایسته است معنی و جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده و درست تفهیم نشده بود و در پرده ی ابهام بودن آن موجب شده بود که تربیت بدنی صحیح درک نشود. در گذشته چه بسا مولفان و تاریخ نویسانی بودند که در مورد تربیت بدنی و اثرات مفید و مختلف آن سخن فراوان گفته اند و نویسندگانی هم به تبع اربابانشان و به سبب عنادی که با قرآن و فرهنگ حاصل از آن داشتند بیشتر مساعی خود را به کار می بردند تا کتاب های تربیت بدنی غربی را کمتر تجانس و پیوستگی با فرهنگ جامعه ی ما داشتند به رشته ی تحریر در آوردند.
تربیت بدنی از دیدگاه اسلام تنها در پی سلامت بدن و تناسب اندام نیست، بلکه بدنی می خواهد که در رابطه با وظایفی که از لحاظ عبادی و دفاعی و بقای نسل و فعالیتهای سیاسی و اقتصادی و علمی و تحقیقاتی و خدماتی، بر عهده اش گذاشته می شود، هم نیرومند باشد و هم دارای توان و استقامت لازم باشد. تربیت بدنی اگر بدن هایی بپروراند که در هوای متعادل و در شرایط طبیعی مناسب، با مصرف انواع و اقسام مواد چربی، گوشتی، شیرینی، سبزی ها، نشاسته ها و نوشابه ها سالم، قوی و متعادل باشند و وظایف خود را به نحو مطلوب انجام دهند، کاری صد در صد ایده آل نکرده است
تربیت بدنی نباید کار خود را محدود به فعالیت های گوناگون ورزش کند که این ها ضمن اینکه لازم هستند اما کافی نیستندو اینگونه فعالیت ها از این نظر لازم اند که بدن را از لحاظ دخل و خرج مطلوب می پرورانند و از مواجه شدن با مشکلاتی در این مسیر بدن را حفظ می کنند و از این نظر کافی نیستند که اگر روزی بدن دخلی ندارد یا دخل آن کم و نامتناسب است، چاره ای نمی اندیشد و پیش بینی لازم نمی کند و او را به امواج شکننده ای می سپارد که برای آن هیچگونه آمادگی لازم پیدا نکرده است.
در تاریخ بیهقی آمده است: هنگامی که بزرگمهر به آیین مسیحیت گروید، انوشیروان او را مورد موخذه قرار داد که چرا بدون اجازه ی وی از آیین نیاکانی زردشت دست کشیده است. ئی پاسخ داد: به این دلیل که عقلش حقانیت آیین حضرت مسیح را دریافته و خود را موظف و مکلف دیده است. انوشیروان دستور داد او را در سلول انفرادی محبوس کنند و از لحاظ آب و غذا بر او سخت گیرند تا اینکه متنبه شود و از راهی که رفته بازگردد، یا اینکه جان سپارد. مدت ها گذشت اما بزرگمهر نه از آن راه برگشت و نه جان سپرد. وقتی او را از زندان بیرون آوردند دیدند که هیچگونه ناراحتی ندارد، بلکه شاد و بشاش و پرنشاط است.
استواری و نشاط بزرگمهر، بعد از پشت سر گذاشتن یک سلسله رنجهای جسمی و روحی، به برکت ورزش ها و ریاضت های جسمی و روحی و ایمان و اعتقاد به خدا و حقانیت راهی بود که انتخاب کرده بود. از اینگونه مطالب در تاریخ و آثار گذشتگان بسیار است. سعدی هم داستانی دارد درباره ی دو نفر که یکی در گرسنگی و تاریکی زندان جان می سپارد و دیگری جان سالم به در می برد، اولی به دلیل تن پروری و داشتن تنی سالم و قوی در شرایط مساعد و مناسب و دومی به دلیل داشتن تنی سالم و قوی در شرایط متغیر و متحول به این سرنوشت دچار می شوند
در یکی از جنگ های اسلامی گه گاه بعضی ها عقب نشینی می کردند. وقتی خبر عقب نشینی فردی را به پیامبر خدا می دادند با خونسردی و استواری فرمود: او اگر خیری دارد به ما ملحق می شود و اگر خیری ندارد بهتر است از ما دور شود. سرانجام خبر دادند که اباذر عقب نشینی کرد. پیامبر خدا درباره ی اباذر نیز همان جمله را فرمود، اما دلیل عقب نشینی اباذز با دلیل عقب نشینی دیگران، فرق داشت. زیرا شتری داشت که در بین راه از حرکت بازایستاد. تباذز هرچه تلاش کرد که شتر را با خود بیاورد ممکن نشد.
به ناچار، بعد از آنکه مقداری از سپاه عقب مانده بود بار را از روی شتر برداشت و بر دوش گرفت و شتر را رها کرد و خود به دنبال سپاه اسلام به راه افتاد. در بین راه به سنگابی برخورد که از قطرات باران مقداری آب زلال در آن جمع شده بود. آب را در مشک ریخت و تصمیم گرفت که تا پیامبر خدا از آن آب ننوشد خود قطره ای از آن نیاشامد. اباذر برای رسیدن به سپاه کوشش فراوانی به عمل آورد. سرانجام، در حالی که سخت تشنه بود به سپاه نزدیک شد. افراد لشکر متوجه شدند که شخصی از پی آن ها با شتاب در حرکت است. به پیامبر خدا گزارش کردند، پیامبر اظهار امیدواری کرد که اباذر باشد.
کم کم نزدیک تر شد و سپاهیان رسول خدا او را شناختند و به پیامبر خدا خبر دادند که اباذر است. فرمود: من گفتم که اگر اباذر خیری دارد به ما ملحق می شود. هنگامی که خود را به سپاه رسانید، از شدت تشنگی حال ضعف پیدا کرد. پیامبر دستور داد که آب برایش بیاورند. اباذر به کوله پشتی خود اشاره کرد و به آن ها فهمانید که آب به همراه دارد. آیین مقدس اسلام چنین مردانی می خواهد. اباذر الگویی است که تربیت بدنی باید در فعالیت های خود برای پرورش افراد آن را سرمشق قرار بدهد.
افرادی که سمبل صبر، مقاومت و پایداری هستند و تن و روحی نیرومند دارند، همان هایی هستند که اسلام به وجود آن ها نیاز دارد و به وسیله ی همین هاست که اسلام به مرحله ی عمل و اجرا می رسد. دین مبین اسلام کسی را قوی می داند که در سختی ها، گرسنگی ها، تشنگی ها، سرما و گرما و در حوادت دشوار نیرومند و استوار بماند و تن و روانش ضعیف و فرسوده نشود. رسیدن به این منظورهاست که نیرومند ریاضت تن و روان است. کسی که تن و روان خود را ریاضت می دهد آنچنان قدرتی پیدا می کند که تن و روان را در برابر اراده ی خویشتن رام می کند و هرگز در برابر نیازهای جسمی و روحی خود تسلیم و سرسپرده نمی شود
تربیت بدنی از دیدگاه اسلام
تربیت بدنی در اسلام آن قسمت از نظام تربیتی و تعلیمات اسلام است که با پرورش قوای جسمانی از طریق فعالیت های ورزشی سبب رشد و نمو طبیعی بدن می شود. همچنین حفظ موازنه و تعادل و هماهنگی با دیگر ابعاد وجودی انسان را موجب می شود و فرد را آماده می سازد تا اهداف و رسالت انسانی و الهی را بپذیرد. هدف تربیت بدنی در اسلام نمی تواند جدای از اهداف انسان متعالی باشد.
انسانی که در نظام تعلیمات اسلام مجاهده می کند تا انسانیت انسان را جایگزین حیوانیت انسان سازد و با تمسک و حبل الهی عشق نائل شدن با غایت الهی را در دل می پروراند، به یقین در تربیت بدنش که یکی از شاخص های جمال آدمی است، غیر از قبول قوانین و سنن الهی هیچ طرقی را شایسته تبعیت نمی داند و بدان وقعی نمی نهند، چرا که بهترین راه عبادت و بندگی خداوند رحمان، طی صراط مستقیم است که در قرآن کریم بندگان بدان سفارش شده اند. اسلام آنقدر به سلامت انسان اهمیت می دهد که می فرماید که اگر گرفتن روزه واجب در ماه مبارک رمضان برای شخص ضرر داشته باشد گرفتن آن حرام است. در اسلام بدن انسان باید حتما سالم و قوی باشد و رساندن هرگونه آزار و اذیت به بدن جایز نیست
اهمیت ورزش در سلامت از نظر اسلام
توجه به ورزش و تلاش بر توسعه آن در میان همه اقشار جامعه، به دلیل آثار سودمندی است که از این کار به دست میآید؛ چون ورزش مایه پرهیز از بیکاری، مبارزه با کسالت و تنبلی، افزایش تواناییهای جسمی و روحی، شجاعت، سلامت جسمانی و فکری و نیز وسیلهای برای جمع گرایی و اجتماعی شدن است. امروزه ورزش یکی از اموری است که به عناوین مختلف در جهان مطرح شده وگروه زیادی به اشکال گوناگون با آن سروکار دارند، برخی از مردم ورزشکار حرفه ای اند و گروهی ورزشکار آماتور، گروهی طرفدار و علاقمند به ورزش و دیدن برنامه ها، مسابقات و نمایشهای ورزشی بوده و عده ای نیز از راه ورزش امور زندگی خویش را می گذرانند.
اسلام برای سلامت انسان و نقش ورزش در ارتقاء سلامت جایگاه ویژه ای قائل بوده و در قرآن کریم هم آیاتی وجود دارد که بر اهمیت ورزش و نیرومند سازی جسم در کنار تقویت روح و بعد علمی دلالت دارد و پیامبر اعظم - ص - هم درباره حق بدن بر انسان می فرمایند: پروردگارت بر تو حقی دارد و بدنت بر تو حقی و خانواده ات نیز بر تو حقی دارد. هدف از این مطالعه بیان جایگاه و اهمیت ورزش در سلامت از نظر اسلام با بررسی آیات، روایات و رفتار و گفتار پیامبر وائمه معصومین می باشد
