بخشی از مقاله
چکیده
خانواده بهعنوان مهمترین رکن تربیتی فرد در جامعه محسوب میشود. حال برای اینکه در یک جامعه اسلامی، خانواده بتواند تربیت و آموزش اسلامی مناسب برای فرد از تولد تا تکامل را فراهم نماید، بایستی از مهمترین ارکان تربیتی اسلام، یعنی قرآن و اهلبیت - ع - استفاده نماید. لذا برای آنکه بتوان انس با قرآن و اهلبیت - ع - را در خانواده ایرانی بهطور مناسبتری نهادینهسازی کرد، بایستی چالشها و ظرفیتهای موجود جامعه و خانواده شناخته و مطالعه شود. این پژوهش به بررسی چالشها و ظرفیتهای جامعه ایرانی در زمینه انس با قرآن و اهلبیت - ع - در صیانت درونی اعضای خانواده بهصورت مطالعه موردی در شهر اهواز پرداختهاست. روش پژوهش ازنظر ماهیت توصیفی-تحلیلی و بر مبنای هدف کاربردیاست.
برای گردآوری اطلاعات ابتدا نظر کارشناسان مختلف در زمینه چالشها و ظرفیتهای موجود شناخته شد. سپس به طراحی پرسشنامه و تکمیل آن توسط 100 کارشناس امور فرهنگی و اجرایی شهر اهواز اقدام شد. جهت تجزیه و تحلیل از مدل برنامهریزی - SWOT - استفاده شد. نتایج نشان داد که مهمترین فرصت در جامعه ایران، استفاده از ظرفیتهای گسترش سبک زندگی اسلامی-ایرانی مطرحشده توسط مقام معظم رهبری با امتیاز 0/334 بودهاست.
تبلیغات نامناسب کشورهای خارجی در زمینه اسلام با امتیاز 0/409 بهعنوان مهمترین تهدید؛ وجود مراکز علمی در سطح ابتدائی تا دانشگاهی جهت بسترسازی موضوع با امتیاز 0/38 بهعنوان مهمترین نقطه قوت؛ ضعف در سیستم آموزشی ابتدایی تا دبیرستان نسبت به موضوع قرآن و اهلبیت - ع - با وزن 0/415 بهعنوان مهمترین نقطهضعف شناخته شد. برای اینکه انس با قرآن و اهلبیت - ع - در خانواده ایرانی با هدف صیانت آن به وضعیت ایدهآلتر برسد، بایستی از ظرفیتها و قوتهای موجود در راستای حذف تهدیدات و ضعفها استفاده نمود. جهت بهبود این موضوع، بایستی راهکارهای پیشنهادی در چارچوب راهبرد تنوع موردتوجه باشد.
مقدمه
اهمیت پرداختن به موضوع تحکیم و صیانت خانواده، ریشه در اهمیت نهاد خانواده دارد. نهاد مقدس خانواده، رکن بنیادین اجتماع بشری و محمل فرهنگهای گوناگون است تا آنجا که سعادت و شقاوت امتها، مرهون رشادت و ضلالت خانواده میباشد - ساروخانی،:1379 ج1، ص. - 26 اولین شرط داشتن جامعهای سالم و پویا، سلامت و پایداری خانواده است. همه دستاوردهای علمی و هنری بشر در سایه خانوادههای سالم و امن پدید آمده است.
علاوه بر این، کارایی و ارزش علم و هنر نیز در صورت برپایی خانواده است و بدون خانواده، نهتنها هویت انسانی بشر نابود میشود، بلکه همه تلاشهای فردی و اجتماعی نیز در حقیقت بیثمر و نافرجام خواهد ماند - کاتوزیان،:1382 ج1، صص. - 36-43 از اینروست، ملتهایی که در آستانه فروپاشی خانواده قرارگرفتهاند، درصدد حفظ این نهاد مهم برآمدهاند. خانواده از نظر جامعهشناختی باید در هر شرایطی سه کارکرد اصلی خود را حفظ کند.
طبق نظریههای قدیمی که هنوز هم اعتباردارند، خانواده سه وظیفه عمده دارد: یکی مسائل جنسیاست که در خانواده باید حل شود؛ دیگر فعالیت خانواده بهعنوان یک واحد اقتصادی و بالاخره پرورش کودکان است که از وظایف مهم خانواده بهشمار میآید - فرجاد، :1363 ج1، ص. - 20 بر این اساس برای اینکه خانواده در مسیر درست وظایف فردی و اجتماعی خود قرار بگیرید و موجبات توسعه اجتماعی و فرهنگی را میسر سازد، بایستی بر اساس مفاهیم و ساختارهای مطلوب پیش برود.
برخی از این مفاهیم که عمدتاً تأثیر فراونی بر صیانت درونی خانواده دارد، به مسائل دینی و مذهبی جامعه مربوط میشود. در یک جامعه اسلامی آنچه نمود فراوانی در این زمینه دارد، توجه به مفاهیم قرآنی - انس با قرآن - و همچنین رفتارها و فرمایشات اهلبیت - ع - در ارتباط با خانواده و مدیریت آن میباشد. اهمیت امروزی انس با قرآن ازآنجا آشکار میشود که امروزه انسان در معرض آماج حملات روحی و روانی قرار دارد و نگرانیهای فراوانی او را احاطه کردهاست.
یا این سخن رسول خدا - ص - که درمان همه مشکلات را در قرآن میداند و میفرماید هرگاه کارها چون شب ظلمانی برایتان مشتبه و تاریک گردید به قرآن پناه ببرید؛ چون او شفیعیاست که شفاعتش پذیرفته و شاهدیاست که تصدیق شدهاست. هرکس او را رهبر خویش گرداند، وی را به بهشت رهنمون میسازدو هرکس بدان پشت پا زند، به جهنّم سوقش میدهد. قرآن روشنترین راهنما بهسوی بهترین راههاست - حلی،:1381 ج1، ص. - 286 مفاهیم و رفتارهایی که اهلبیت - ع - در شرایط مختلف در زمینه اجتماعی و خانواده داشتهاند، نیز در تربیت و آموزش بهتر فرزندان و صیانت خانواده تأثیر زیادی دارد.
همه اولیای دین همواره در زندگی خویش به دو اصلِ اهمیت پیروی از الگوی شخصیتی و رفتاری و اعتبار آن توجه داشته و بر همین اساس، مردم را به پیروی از الگوهای مناسب دعوت کردهاند. خداوند در قرآنکریم، به افراد اعلام میکند که پیامبر - ص - ، الگویی نیکو برای پیرویاست. امام علی - ع - که از نزدیک، شاهد همه رفتارها و شیوههای زندگی رسول خدا - ص - بود، ایشان را بهترین سرمشق میداند که همگان را برای همانندسازی کافیاست.
بر اساس آیات قرآن، پیامبر اعظم - ص - و خانواده او، ویژگیهای شخصیتی و رفتاری بسیار مناسب و به دور از هرگونه نابهنجاری رفتاری، شخصیتی و اخلاقی دارند - طباطبایی، :1394 ج1، ص - 7 ؛ بنابراین قرآنکریم در کنار مفاهیم و فرمایشات اهلبیت - ع - ، بهعنوان برترین نسخه زندگی و عالیترین راهنمای بشر برای دستیابی به حیات طیبه، بخش عظیمی از آیات را به تنظیم و تعدیل روابط اعضای خانواده، حقوق و وظایف همسران و فرزندان اختصاص دادهاست.
رجوع به این آیات الهی و گفتههای اهلبیت - ع - ، میتواند انسان را جهت دستیابی به عالیترین راهکارها در تحکیم و صیانت خانواده هدایت کند. اهمیت خانواده و نقش آن در جامعه بشری از رهاورد تأمل و تفکر در دو بعد وجودی انسان آشکار میگردد. خانواده یک واحد اجتماعیاست که هدف از آن در نگاه قرآن، تأمین سلامت روانی برای سه دسته است؛ زن و شوهر، پدر و مادر و فرزندان. همچنین هدف، ایجاد آمادگی برای برخورد و رویارویی با پدیدههای اجتماعیاست. در آیه 74 سوره فرقان میخوانیموالذین:» یقولون ربّنا هب لنا من أزواجنا قرّه أعین و اجعلنا للمتقین إماماً - «فرقان: - 74؛ و کسانی که میگویند خدای ما را از همسرانمان نور چشمان ببخش و ما را رهبر پرهیزکاران گردان. این آیه بر اهمیت خانواده و پیشآهنگی آن در تشکیل جامعه نمونه انسانی اشاره دارد، چنانکه پیوندهای سالم و درخشان خانوادگی را ایدهآل پرهیزکاران معرفی میکند.
