بخشی از مقاله
چکیده:
محمّد رشید سرخآبادی، از شاعران دوره معاصر شهرستان تربت حیدریّه میباشد. اشعار این شاعر توانمند در مجموعه شعر نغمه عرفان، حاکی از درک صحیح و شناخت درست او از پیامبر گرامی - صلی االله علیه وآله - و اهل بیت است. با کاوش و بررسی در مجموعه اشعار نغمه عرفان درمییابیم که رشیدسرخآبادی، با مناعت طبع و همّت والا و با استفاده از الفاظ و کلامی زیبا و رسا، جایگاه اهل بیت و پیامبر گرامی اسلام را در اشعارخود به نمایش میگذارد و بیشتر سخنان او در محور مقام والای اهل بیت - ع - ، شفاعت پیامبر اکرم - صلی االله علیه وآله - و معراج پیامبر گرامی است، که تمام این موارد در اشعار او نشان میدهد، هماهنگی و سمت وسویی با جایگاه اهل بیت - ع - دارد.
-1 مقدمه :
اصطلاح اهل بیت ترکیب اضافی از دو جزء "اهل" و "بیت" است که اهل در لغت به معنی» اهل خانه و خانوادهی مرد است. همچنین به فامیل و طایفه و نزدیکان شخص اهل الرجال میگویند.« - سرمدی، » - 77 :1380 البته به اعتقاد لغت پژوهان، معنای کلمهی "اهل" تحت تاثیر چیزی است که به آن اضافه میشود - .«عادل،» - 73 :1373واژهی بیت نیز به معنای خانه وکاشانه انسان است راغب می گوید: »اصل بیت به معنای پناهگاه انسان است در شب، اما بعد به صورت اخص، مسکن را بیت گفته اند.« - راغب اصفهانی ،» - 96 :1412
بنا بر استعمال قرآن مجید و اهل لغت، اهل در صورتی استعمال می شود که میان یک عده افراد، پیوند جامعی بوده باشد و میان جامع آن افراد انس و الفتی برقرار باشد و کلمه ی اهل به آن جامع اضافه می شود ، خداوند آنان را که با پیغمبر هم عقیده باشند و به او ایمان آورند؛ اهل او و ذریّه ی او میداند کسانی را که فرزند نسبی وی باشند؛ در صورت ایمان نیاوردن از اهل او بیرون میداند. درباره حضرت نوح - علیه السلام - در قرآن آمده که نوح بعد از طوفان و غرق شدن پسرش گفت "رب ان ابنی من اهلی و ان وعدک الحق " - هود - 45/ یعنی خدایا پسرم از اهل من است و وعده تو حق است وعده داده بودی که اهل مرا از غرق نجات دهی پس چرا پسرم غرق شد. خدا در جواب فرمود : "انه لیس من اهلک " - هود - 46/ یعنی او حتما از اهل تو نیست او عمل خیرصالح است.« - قرشی،
سیمایاهل بیت - ع - در اشعارمحمّد رشید سرخ آبادیجایگاه خاصّ و مهمّی دارد، بهگونهای که این شاعر معاصر در اشعارش با در هم آمیختن عواطف،احساسات و تخیّل و در قالب اشعار و الفاظ دلنشین و ناب توانسته است به مدح و منقبت اهل بیت - ع - بپردازد، او با انعکاس سیمای اهل بیت در مجموعه اشعارش، آنرا متبرّک ساخته است. با بررسی در دیوان او ، پی می بریم که این شاعر ارادت خاصّی نسبت به پیامبر گرامی - صلی االله علیه و آله - دارد و با آوردن کلماتی رسا و آهنگین سعی بر آن دارد که بتواند جایگاه پیامبر - صلی االله علیه و آله - و اهل بیت را در دیوان خودش پر رنگ جلوه دهد و اینکه رعایت اصول ادبی را برای تحقق این هدف سرلوحه کار خویش قرار داده است .
محمّد رشید سرخآبادی در سال 1333درتربت حیدریّه متولّد شد. او دوران ابتدایی خود را در این شهرستان به پایان رساند و موفق شد که در سال1352دیپلم ادبی خود را کسب کند وبه خاطر علاقه ی شدیدی که به رشته زبان و ادبیّات فارسی داشت تحصیلات دانشگاهی خود را در همین رشته در دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد و در سال 1358 مدرک لیسانس خود را هم از این دانشگاه اخذ نمود. بعد از آن در ادارهیآموزش و پرورش تربت حیدریّه استخدام شد و در جایگاهمعلّمی وظیفه خود را ادامه داد.
او به خاطر عشق و علاقه ای که به شعر داشت و علاوه بر آن دیوان های شعری زیادی را بررسی و مطالعه می کرد ، همین امر باعث شدکه روی به شعرگفتن بیاورد و در قالبهای مختلف شعری، شعر بگوید و همچنین تالیفات مختلفی در زمینه های ادبی هم بنویسد. به خاطر علاقهای که به فرهنگ گویشی زادگاه خودتربت، حیدریّه داشت ، باعث شد که به نوشتن کتابی ارزشمند با نام " فرهنگ عامه تربت حیدریّه "بپردازد و در این کتاب به شعرهای گویشی، فریادها، اوسنه ها و ضرب المثل ها اشاره کرده است.
از میان سبک های ادبی سبک خراسانی را می پسندد و علاوه بر آن برخی از سبک های هندی را هم دلپذیر می داند. در حال حاضر علاوه بر تدریس در دانشگاه ها و دبیرستان های تربت حیدریّه در زمینه چاپ و نشر و همچنین در زمینه برگزاری انجمن های ادبی فعالیت مینماید. از مجموعه آثار او می توان به مجموعه شعر نغمه عرفان ، سیاه مشق ، فرهنگ امهع تربت حیدریّه ، پیمانه عرفان و چهل سخن اشاره نمود. محمّد رشید سرخآبادی در زمره شاعرانی قرار دارد که تاکنون اشعارش مورد تحلیل و بررسی قرار نگرفته، پس نیاز است که اشعار او بررسی شود. بنابر این، هدف این تحقیق بررسی سیمای اهل بیت - ع - در اشعار محمّد رشیدسرخآبادی است.
-2 اهل بیت - ع -
-1-2پیامبراکرم - صلی االله علیه وآله - :
بزرگترین» تحول تاریخ مشرق زمین ظهور حضرت محمّد بود. ظهور او و گسترش اسلام باعث گشت که بیش از نیمی از جهان متمدن قرن ششم میلادی و بیش از یک چهارم ملل امروزی اسلام را سرمشق و الگو برای زندگی انتخاب نماید. رسول اکرم پسر عبدالله بن عبدالمطلب بن هاشم قریشی بود، و در فاصله سالهای 571-569 میلادی تولد یافت در کودکی زمانی که بیش از دو ماه نداشت، پدر بزرگوارش را از دست داد و زیر سایه عبدالمطلب و الطاف مهربانی مادری چون آمنه بزرگ شد. پیامبر شش سال بیشتر نداشت که مادرش از دنیا رفتو؛ در هشت سالگی جدّ پیغمبرعبدلمطلب نیز ترک جهان گفت، و حضرت در حمایت از ابوطالب عموی مهربانش قرارگرفت و همانند عموی مهربانش در جوانی به کار تجارت پرداخت و در نیک سیرتی و اعتماد به محمّد" امین " معروف گشت.«
پیامبر اکرم - صلی االله علیه و آله - میفرمایند: »هرکس دوست داشته باشد که به زندگی - خداپسندانهای چون - من زنده باشد و به مرگ - ی چون مرگ - من بمیرد و در آن باغ بهشت برین که پروردگارم آن را غرس نموده ساکن شود بایستی که پس از من به علی و آن که در خط علی - ع - است به پیوندد و بعد از من به اهل بیت - ع - من اقتدا نماید، که آنان عترت من هستند و از گل آفرینش من سرشته شدهاند و فهم دانش من به آنها رسیده ، پس وای برآن دسته امّتم که فضیلت مرا در مورد آنان نادیده گیرد، خدا شفاعت مرا به آنان نرساند.« - همان، ج - 1028 : 1
در حدیث امیرالمومنین - علیه السلام - از رسول اکرم - صلی االله علیه و اله - که فرمود : » هر آن کس که به حوض من ایمان نداشته باشد خداوند وی را به آن نرساند و هرکه به شفاعتم مومن نباشد خداوند آن را نصیبش نگرداند. سپس فرمود: همانا شفاعت من از آن گروهی از امتم میباشد که به گناهان بزرگ دست زده باشند و اما نیکوکاران که چیزی بر آنها نیست.« - همان،ج - 888 :3 رشید در ابیات خودبه شفاعت حضرت محمّد - صلی االله علیه و آله - اشاره می کند که در روز قیامت همه درگذشتگان و پیشینیان - شیعیان - را در آخرت مورد شفاعت خودش قرار میدهدو اینکه حضرت محمّد میفرماید همه شما مرا در پل صراط دیدار میکنید که در آنجا ایستادهام و به خدا عرض میکنم: پروردگارا!" امّت مرا به سلامت بدار" . رشید در اشعار خودبه امّی بودن - بی سواد - پیامبر اشاره میکند و اینکهکه در سنّ چهل سالگی به پیامبری از طرف خداوند مبعوث میشود.
چه فرخنده حال است اللّه اکبر جهان پر جلال است اللّه اکبر
خرد در تحیّر که چون است گیتی که پر شور و حال است اللّه اکبر - رشید سرخ آبادی، - 21 :1389
بدان چونکه میلاد پیغمبر ماست جهان بی زوال است اللّه اکبر
ز انوار خورشید روی محمّد - ص - جهان لایزال است اللّه اکبر - همان - 21:
یتیمی که ناخوانده حرفی به مکتب به چهل سالگی خوانده او را پیمبر - همان : - 22
