بخشی از مقاله
چکیده
برخلاف تصور رایج، آیین بودا از طریق هنديها به چین راه نیافت؛ بلکه مطابق پژوهشهاي تاریخی، ایرانیان نقش بزرگی در این انتقال ایفا کردهاند. همینطور بررسی برخی از مکاتب بودائی چین نشان میدهد که عناصر ایرانی فراوانی از طریق ترجمه متون بودائی یا مانوي به چین راه یافته است. در اواسط قرن دوم میلادي، اقوام ایرانی بودائیشده کهعمدتاً سفیر، تاجر، مهاجر و جهانگرد بودند، آیین بودا را به چین معرفی کردند و در ترویج و تبلیغ آن بسیار کوشیدند. نخستین مبلغ و مترجم آیین بودا در چین، شاهزادهاي پارتی به نامآن . شی. گائو2 بود که در سال 148 میلادي به شهر لویانگ چین رسید.
گویا وي در طی 22 سال، یعنی از سال 170- 148 یکصد و هفتادوشش متن بودائی را از سانسکریت به چینی برگرداند که در حال حاضر ویراستهتایشو ]مجموع متون کهن بودائی 55 [ ترجمه او را دربردارد .علاوهبراین وي در طی این 22 سال، با ایجاد مدرسهاي بودائی در جهت ترویج و ترجمه متون این آئین، تاثیر غیر قابل انکاري در گسترش آئین بودا در چین داشت.
همینطور ما از قرن ﭘﻨﺞ به بعد شاهد ظهور مکتبهوآین هستیم. این مکتب که ساختار متافیزیکی آن بر اساس تجلی نور بنا شده است، در قرن هفتم توسط متفکر بزرگی به نام فازانگ2 تدوین شد . فازانگ گرچه ﻣﺘﻔﮑﺮي چینی است، اما تباري سغدي ایرانی دارد و در شرح او بر مکتبهوآین عناصر ایرانی فراوانی به چشم میخورد . علاوهبراین بخشهاي اصلی کتاب مکتبهوآین موسوم بهآواتام ساکاسوترا در سرزمین ختن نگارش یافته و در درون آن واژگان ﻓﺎرﺳﯽ میانه به چشم میخورد. توشهیکیو ایزوتسودر مقالهاي به اهمیت و مشابهت مکتبهوآین با حکمت الاشراق سهروردي اشارهاي دارد.
در این نوشتار کوشش خواهم کرد تا اهمیت ترجمه میانفرهنگی در انتقال مفاهیم بودائی به چین با تأکید بر نقش آن . شی . گائو وفازانگ را توضیح دهم و مختصري به ساختار متافیزیکی مشابه مکتب هوآین با حکمت الاشراق بپردازم.
مقدمه
در اردیبهشت 1391 نگارنده به پیشنهادمرکز بینالمللی پژوهشهاي فلسفی دانشگاه تویو1 واقع در توکیو، سخنرانیاي را به زبان ژاپنی تحت عنوانارتباط اﯾﺮاﻧﯿﺎن با مکتب آیین بودا ماهایانا از پارتیان تا حکمت الاشراق ارائه داد که بیشتر حول محور تأثیرپذیري آیین بودا از اندیشه ایران باستان بود. البته، در میان مکاتب آیین بودا ماهایانا تأکید نگارنده بیشتر بر روي رساله بیداري ایمان در ماهایان و مکتب بودائی هوآین بود، که هردو از پرتاثیرترین متون و مکاتب بودائی در چین و ژاپن به حساب می آیند.
در آن زمان عمده پژوهشهاي نگارنده معطوف به این رساله، مکتب هوآین و مقایسه مفاهیم کلیدي آنها با مکتب اشراق سهروردي بود. اما بعدها هم به دلایل کاري و هم به دلایل شخصی، نگارنده از این حوزه پژوهشی فاصله گرفت وعمدتاً در زمینه تاریخ فلسفه تطبیقی و رابطه فلسفه تطبیقی با سیاست به پژوهش پرداخت. زمانی که نگارنده از همایشترجمه در فضاي میانفرهنگی مطلع شد، درصدد برآمد تا گزیدهاي از آن سخنرانی را به اطلاع مخاطب فارسیزبان برساند. ازاینرو آنچه در پی میآید، گزیدهاي است فارسی از آن سخنرانی. همین طور در این نوشتار کوشش خواهم کرد تا علاوهبر بحث درباره تبادل میانفرهنگی میان فرهنگ ایران و چین، نگاهی گذرا بر ماهیت رساله بیداري ایمان در ماهایانا نیز داشته باشم، چراکه این رساله قوامبخش بدنه این نوشتار است.
درباره رساله بیداري ایمان در ماهایانا
بیداري ایمان در ماهایانا، رسالهاي کوچک، اما بسیار دشوار است که تنهانُه صفحه از مجموعه تري پیتاکا ویراستهتایشو را دربرمیگیرد. ﺑﺎاﯾﻦﺣﺎل، این رساله که در پنج بخش نوشته شده، حاوي عصاره تمامی مفاهیم کلیدي مکتب ماهایانا است.
