مقاله تصمیم های اثربخش سازمانی رهاورد سرمایه های انسانی و اجتماعیپایدار در شهرداری بندر بوشهر

بخشی از مقاله

تصمیم هاي اثربخش سازمانی رهاورد سرمایه هاي انسانی و اجتماعی

پایدار در شهرداري بندر بوشهر

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، شناسایی تاثیر پذیري تصمیم هاي اثر بخش سازمانی از میزان سرمایه هاي اجتماعی و انسانی است .و اینکه که چگونه می توان نقش سرمایههاي اجتماعی در شهرداري را شناسایی تا بتوان از آن طریق نسبت به تصمیمهاي اثربخش که منجر به ارتقاء جایگاه آن شهرداري در ابعاد انعطاف پذیري، پاسخگویی، فرهنگ تغییر، یکپارچگی و پیچیدگی کم، کیفیت بالا و تجهیز شایستگیها اقدام نمود.

این پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی می باشد تعداد جامعه آماري تحقیق، 305 نفر می باشد و نمونه آماري مورد پژوهش آن تعداد260نفر از پرسنل شهرداري بندر بوشهر که از طریق فرمول کوکران و به روش نمونه گیري تصادفی انتخاب شدند. وسیله ي جمع آوري اطلاعات شامل یک پرسش نامه با 38 سوال بسته که بر اساس عوامل سرمایه ي اجتماعی تدوین شده است.

نتایج اصلی پژوهش در سطح اطمینان با اطمینان %99 و سطح خطاي کوچکتر از 0,01، تفاوت آماري معنیداري میانگین-

هاي واقعی و مفروض وجود دارد. با توجه به مثبت بودن حدود پایین و بالاي میتوان به این نکته پیبرد که میانگین واقعی با میانگین مفروض متفاوت میباشدثانیاً،. در بین عاملها سرمایه اجتماعی به ترتیب عاملهاي ارزش سازمانی، و همکاري، بیشترین اثرکل را بر تصمیمگیري اثربخش دارا میباشند.

واژگان کلیدي: سرمایه، سرمایهي اجتماعی، تصمیم هاي اثربخش.

مقدمه

مفهوم سرمایه اجتماعی یک مفهوم فرارشتهاي است کهاخیراٌ مورد توجه بسیاري از شاخههاي علوم انسانی قرارگرفته است. این مفهوم درواقع پل ارتباطی مهمی بین اقتصاد، جامعه شناسی و علوم سیاسی خواهد بود تا با نگرشی جدیدتر به بررسی ارزشهاي اجتماعی، مخصوصا ارزش ارتباطات مردمی براي دستیابی به اهداف مشترك کلان بپردازد(فیلد1،2003، به نقل از مسعود ماجدي و عبدالعلی لهسایی زاده، .(1385

مفهوم سرمایه اجتماعی بر روابط میان انسانها تمرکز دارد. روابطی که در تمام لحظات زندگی روزمره و در طول عمر انسانها جریان داشته و رفتارو نگرش آنها را تحت تاثیر قرار میدهد(رنانی،(35: 1381 به طور کلی می توان مفهوم اصلی سرمایه اجتماعی را در سه جمله بیان کرد: ارتباطات مهم هستند، با ایجاد ارتباط با یکدیگر مردم دست به کارهایی میزنند که به تنهایی یا قادر به انجام آن نیستند یا براي انجام آن مشکلات فراوانی خواهند داشت(حسینی،.( 62 : 1384 وجود سرمایه اجتماعی شرط لازم و نه کافی براي نتیجه بخشی سرمایهها وسیاستهاي اجتماعی واقتصادي است. بررسی دقیق تر سرمایه اجتماعی، ما را به این مطلب میرساند که بدون وجود این سرمایه، هیچ اجتماعی به هیچ سرمایهاي نمیرسد.

امروزه، سرمایه اجتماعی نقشی بسیار مهمتر از سرمایه فیزیکی و انسانی را در جوامع ایفا میکند و شبکههاي روابط انجام بخش میان انسانها و سازمانهاست. در غیاب سرمایه اجتماعی سایر سرمایهها اثربخشی خود را از دست میدهند و بدون سرمایه اجتماعی، پیمودن راههاي توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادي ناهموار و دشوار میشود.

از جمله اثرات بی توجهی به مفهوم سرمایه اجتماعی که در دهههاي گذشته به وضوع در برخی کشورهاي جهان دیده شده است عبارتند از: فروپاشی نهاد خانواده و ناپایدارشدن روابط اجتماعی کاهش میزان همبستگی اجتماعی، از رونق افتادن فعالیتهاي اقتصادي، گسترش ناهنجاریهاي رفتاري در میان جوانان و نوجوانان و نا امنی در مؤسسههاي آموزشی، از میان رفتن اعتماد اجتماعی و انسجام اجتماعی در بین افراد جامعه که بی توجهی به این موضوع باعث ایجاد اختلال و بی نظمی عمومی در جامعه خواهد شد. و در نتیجه باعث کاهش سطح کیفیت زندگی افراد و اقشار جامعه خواهد شد، بنابراین براي بالا بردن سطح کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی افراد جامعه توجه جدي به این موضوع امري لازم و اجتناب ناپذیر است و توجه بیشتر مسئولان و مقامات و دستاندرکاران این امر را میطلبد.

بیان مسأله تحقیق

واکنش به تغییرات سریع محیط و پاسخگویی به خواستههاي مشتریان یکی از نیازهاي اساسی سازمانها براي ماندگاري در فضاي رقابتی جهان امروزه بحساب میآید، با ورود به قرن بیست و یکم، سازمانها و افراد در حال تجربه پدیدهها و اتفاقات جدیدي هستند که شاید ریشه آنها از سالها قبل در حال رشد بوده است. (کید2،.(1994 در دیدگاههاي سنتی مدیریت توسعه سرمایههاي اقتصادي، فیزیکی و انسانی مهم ترین نقش را ایفا میکردند؛ براي توسعه در عصر حاضر به سرمایه اجتماعی بیشتر از سرمایه اقتصادي، فیزیکی و انسانی نیازمندیم. زیرا بدون این سرمایه استفاده بهینه از دیگر سرمایهها امکان پذیر نیست. در جامعهاي که فاقد سرمایه اجتماعی کافی است به احتمال زیاد سایر سرمایههاي تلف میشوند. از این روست که موضوع سرمایه اجتماعی محور اصلی مدیریت در سازمانها محسوب شده و مدیرانی موفق قلمداد میگردند که بتوانند در ارتباط با جامعه به تولید و توسعه سرمایه اجتماعی بیشتري نائل گردند ( لینا و ون بورن3،.(1999 در جهان پرشتاب امروز، سازمانهاي زیادي در

تلاشند تا براي رسیدن به اهداف سازمانی و اقتصادي و تداوم حیات خود از الگوها و شیوههاي مختلف بهرهببرند و مزیت رقابتی جدیدي کسب نمایند تا از سقوط واژگونی هاي سریع محیطی در امان بمانند( لینا و ون بورن،.(1999 پیدایش مفهوم سرمایه اجتماعی به نیمه دوم قرن بیستم بر میگردد؛ هنگامی که انتقادات و مشکلاتی در برابر تئوريهاي توسعه و رشد اقتصادي و همچنین تئوريهاي مدیریت و سازمان به وجود آمد. دورهاي که در آن تغییرات حائز اهمیتی در نگرشها ایجاد شد؛ به طوري که الگوهاي برنامه ریزي از بالا و از بیرون به الگوهاي مشارکتی و محلی و درون سازمانی و همچنین مدیریت سازمانها از نظریههاي کلاسیک و تیلوري به سوي نظریههاي روابط انسانی تمایل پیدا کرد. بعضی از محفقان تمایل دارند تا سرمایه اجتماعی را در سطح کلان مطالعه نموده و بر ماهیت ثانویه مزایاي فردي آن تاکید مینمایند(لینا و ون بورن،.(1999 مسئله عصر ما فقط این نیست که چگونه بهرهوري افزایش یابد و سازمانها کاراتر شوند؛ بلکه باید در برابر افزایش و اهمیت روز افزون تعقل ابزاري و توجه روز افزون به بازدهی مادي، تعقل ارزشی هم مد نظر قرار گیرد؛ به گونه-اي که حقانیت و آزادي و کرامت انسانی از گزند و تهدید سازمانهاي کارا در امان بمانند، انسانها و روابط آنها در سازمانها مدنظر قرار گیرند و سیستمهاي اجتماعی به گونهاي سازماندهی شوند که روح اعتماد و اطمینان در ساختار آنها رسوخ نماید و موجد منابع ارزشمندي براي توسعه سرمایه اجتماعی آنها گردد؛ ضمن اینکه پایبندي مدیران بخش عمومی به اخلاقیات و تبلور این تعهد در رفتار آنها، موجب توسعه سرمایه اجتماعی می شود؛ یعنی مدیرانی که اصول اخلاقی را در عملکردها و تصمیمهاي سازمانی به کار میگیرند، با توسعه روابط مبتنی بر اخلاقیات، سرمایه اجتماعی ایجاد میکنند(تایمون و استامپت1،.(2003 در خصوص نقش سرمایههاي اجتماعی که میتواند در راستاي کسب بازدهی در تصمیمگیریها در سازمان و افزایش رضایت مشتري از طریق پاسخ سریع به نیازهاي آنها، اثربخشی تصمیمات را در برداشته باشد. بدین منظور در این تحقیق در صدد هستیم که نقشهاي سرمایه اجتماعی در تصمیمهاي اثربخش در شهرداري را شناسایی نموده تا این شهرداري بتواند هر چه سریعتر به اهداف استراتژیک خود نائل آید. لذا مسئله اصلی این تحقیق، این است که چگونه می توان نقش سرمایههاي اجتماعی در شهرداري را شناسایی تا بتوان از آن طریق نسبت به تصمیمهاي اثربخش که منجر به ارتقاء جایگاه آن شهرداري در ابعاد انعطاف پذیري، پاسخگویی، فرهنگ تغییر، یکپارچگی و پیچیدگی کم، کیفیت بالا و تجهیز شایستگیها اقدام نمود.

هدفهاي اساسی پژوهش

به طور کلی هدف این پژوهش، کاربرد روشی نظاممند و سیستماتیک جهت بررسی نقش سرمایه اجتماعی در تصمیمهاي اثربخش در شهرداري بندر بوشهر میباشد. این فرآیند برمبناي اطلاعات و نظرات گروهی از مدیران، کارشناسان و صاحب نظرانی از اساتید دانشگاهی انجام خواهد شد، لذا اهداف این پژوهش را میتوان در دو بعد اصلی و فرعی در قالب موارد ذیل دسته بندي نمود :

هدف اصلی: شناسایی میزان تاثیر پذیري تصمیمات اثربخش سازمانی از سرمایه هاي انسانی و اجتماعی در شهرداري بندر بوشهر

فرضیههاي پژوهش

در راستاي این پژوهش فرضیههاي به ترتیب زیر مطرح گردید:
بعد تاثیر پذیري تصمیم هاي اثربخش سازمانی از اهمیت بالایی در سازه سرمایه انسانی و اجتماعی برخوردار است.
بعد روابط غیر رسمی از اهمیت بالایی درتصمیم هاي اثربخش سازمانی و سازه سرمایه اجتماعی وانسانی برخوردار است.
بعد اعتماد سازي از اهمیت بالایی درتصمیم هاي اثربخش سازمانی و سازه سرمایه انسانی و اجتماعی برخوردار است.

پیشینهي تحقیق

فیضی((1385 در پزوهشی به طراحی و تبیین مدل سرمایه اجتماعی در دانشگاه پیام نور پرداخت. این پزوهش به آزمون مدل سرمایه اجتماعی( ناهاپیت و گوشال) پرداخته است. نتایج پزوهش نشان داد که ارتباطات و اعتماد متقابل رابطه مستقیم با سرمایه اجتماعی دانشگاه دارند؛ و متغیرهاي بیرونی و عناصر رابطه اي( هنجارهاي سازمانی و احساس تکلیف) و متمرکز شبکه(
عناصر ساختاري) از طریق عوامل قانونی بر سرمایه اجتماعی تاثیر می گذارند. از هفت متغیر تشکیل دهنده ي عوامل رابطه اي، تاثیر چهار متغیر ارتباطات و اعتماد متقابل( به طور مسقیم) و هنجارهاي سازمانی و احساس تکلیف(به طور مستقیم) بر سرمایه اجتماعی دانشگاه به اثبات رسید.

مقاله اي با عنوان›› مدیریت سرمایه اجتماعی: رویکردي اثر بخش در مدیریت منابع انسانی‹‹ توسط لقمان رحمانپور در سال
1382 در مجله مدیریت و توسعه نوشته شده است. در این مقاله، ضمن تعریف و تاکید بر اهمیت سرمایه اجتماعی، اشکال مختلف سرمایه و رابطه آن ها با سرمایه اجتماعی تشریح شده است؛ و نیز وظایف و نقش مدیریت درایجاد و تقویت سرمایه اجتماعی ، ویزگی هاي مدیران ایجاد کننده سرمایه اجتماعی، مزایا و معایب سرمایه اجتماعی در سازمان و رابطه آن با ساختار سازمانی بررسی گردیده است؛ و در پایان، دام هاي سرمایه اجتماعی و عواملی که از طریق آن ها می توان به وضعیت سرمایه اجتماعی در سازمان پی برد، تشریح گردیده است.
قلیچ لی و مشبکی،((1385، در پژوهشی به بررسی نقش سرمایه اجتماعی در ایجاد سرمایه فکري سازمان( مطالعه دو شرکت خودرو ساز ایرانی) پرداختند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که در این دو شرکت بین سرمایه اجتماعی و سرمایه فکري شان رابطه مثبت و معنی داري وجود دارد. به عبارت واضح تر، با افزایش سرمایه اجتماعی، سرمایه فکر شان در ابعاد انسانی، ساختاري و رابطه ي افزایش یافته است.

گلیزر(2001)1 در مطالعه خود جهت تعیین مدلی از مولفه هاي سرمایه اجتماعی، تحقیق کاربردي انجام داد. مطابق نتایج این تحقیق آگاهی اجتماعی یک عنصر کلیدي در سرمایه اجتماعی محسوب می شود و دیگر عوامل نیز جهت تعیین میزان سرمایه اجتماعی تایید می شود. ویژگی هاي فردي اثرگزار در راستاي سرمایه اجتماعی و همچنین عملکرد افراد نیز شامل سن، جنس، درآمد تاثیرات گروه هاي همسالان و مالکیت فردي و اجتماعی در افراد است.

تاترمن و ویدن ولف(2007)2 در پژوهشی به بررسی تسهیم اطلاعات در یک دانشگاه از طریق دیدگاه سرمایه اجتماعی پرداختند.انها سرمایه اجتماعی و تسهیم دانش ر از طریق سه متغیر( هویت اجتماعی, اعتماد موثر ، مشارکت و ارتباط شخصی)
مورد ارزیابی قرار دادند. نتیج نشان می دهد که تسهیم اطلاعات در میان بخش ها، شبکه هاي پیوسته محلی و شبکه هاي خارجی دانشکده بطور موثر صورت می گرد. در این محیط، پیش نیازهاي اصلی براي سرمایه اجتماعی حضور دارند. مصاحبه شوندگان، تاکید اصلی روي بعضی از مشوق براي تسهیم اطلاعات داشته اند و همچنین به وضعیت کنونی یعنی عدم صداقت، رقابت براي کسب مقام، نداشته اند. حس تعلق به محیط کار و ..... اعتراض داشتند. در نهایت آنها به این نتیجه رسیدند که دانشکده داراي فرهنگ هاي متفاوت است و بین بخش هاي مختلف آن همکاري و ارتباط متقابل وجود ندارد و نیاز مبرم به سرمایه اجتماعی مفید احساس می شود.

مقاله اي بعنوان ›› سرمایه اجتماعی و تعهد سازمانی‹‹، توسط جرج واتسون3 و پاپامارکوس4 در سال 2002 نوشته شد. در این مقاله ، نویسندگان به دنبال این بودند تا ببینند که ابعاد سرمایه اجتماعی چه تاثیري بر تعهد سازمانی اعضاء می تواند داشته باشد.آن ها فرضیاتی را به شرح زیر بیان نمودند: -1 کیفیت ارتباط بطور مستقیم و مثبت گونه ایی، سطوح تعهد نسبت به سازمان را تحت تاثیرقرار خواهد داد. -2 سطوح اعتماد میان فردي ادراك شده توسط اعضامستقیاً بر روي تعهد سازمانی تاثیر خواهد گذاشت. اداراکات اعضا از ساختارهاي هنجاري سازمان،مستقیماً بر روي تعهد سازمانی اعضا تاثیر خواهد گذاشت.-4 اثرات تعاملی

اعتماد، ارتباطات و هنجارها، تعهد سازمانی را تحت تاثیر خواهد گذاشت. انها جهت ازمون نمودن فرضیاتشان، یک نمونه 469
نفره از اعضاي متخصصین یک شرکت خدمات پزشکی راهبردي را انتخاب نمودند. در نهایت یافته ها نشان داد که اعتماد، ارتباط، و تمرکز کشف نمودند که اعتماد در مدیریت،پایانی ارتباط و تمرکز کارکنان، بطور مثبت و معنی دار بر سطوح تعهد سازمانی هنگتمی که بر روي یکدیگر کنترل دارند، تاثیر گزار می باشند.

مدل مفهومی پژوهش

مدل مفهومی در پژوهش حاضر بر مبناي مبانی نظزي تحقیق صورت شکل((1 طراحی گردید. جهت بررسی روابط بین متغیرها از پرسشنامههاي استاندارد استفاده میگردد که این پرسشنامهها شامل تعدادي گویه است. سوالات پرسشنامهها بر اساس مقیاس ترتیبی و طیف پنج درجهاي لیکرت تنظیم گردیده و به صورت طبقه بندي شده و بر اساس موضوع فرضیات تحقیق طراحی شدهاند.

روش تحقیق

با توجه به این که تحقیق حاضر، به جمعآوري اطلاعات براي آزمون فرضیهها یا پاسخ به سؤالهاي مربوط به وضعیت فعلی میپردازد، لذا روش تحقیق به کار رفته در این طرح، توصیفی - پیمایشی می باشد.
جامعه آماري این پژوهش را کلّیه کارکنان، معاونان و مدیران شهرداري بندر بوشهرکه تعداد انها 305 نفر می باشدتشکیل میدهند. دادههاي مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه از جامعه آماري و انجام مطالعات میدانی به دست آمده است.

تعیین حجم نمونه

در این پژوهش، صرف نظر از تفاوتهاي سنی، شغلی، جنسیتی، تحصیلی به هر نمونه احتمال انتخاب یکسان داده شد، زیرا هیچ یک از عوامل فوق، ملاکی براي تعیین نبودند. لذا محقق براي گردآوري دادهها جهت تصمیمگیري، اقدام به نمونهگیري کرده و سپس نتایج حاصله را با سطح اطمینان % 95 به جامعه تعمیم داده است. براي تعیین حجم نمونه پژوهش موردي حاضر از رابطه زیر در سطح اطمینان %95 استفاده میگردد. تعداد کل نمونه با فرض جامعه آماري محدود بصورت فرمول واقع در جدول1-3

محاسبه گردید: (آذر و مومنی، .(1387

آزمون کولموگروف-اسمیرنف

با اجراي آزمون کولموگروف-اسمیرنف، مقدار آماره z براي پرسشنامه هاي تحقیق حاضر مطابق جدول((5-4، 0,58 بدست آمد.

یعنی اینکه چون مقدار آن بین 1,96 و -1,96 قرار گرفته، لذا با 0,99 درصد اطمینان میتوان گفت که توزیع دادهها نرمال

میباشد. یا به عبارتی، فراوانی مطلق دادهها با فراوانی مورد انتظار باهم برابرند. البته از روي عدم معنی داري نیز میتوان به این نکته پی برد.

جدول :5-4 نتایج آزمون کولموگروف-اسمیرنف

پس از تأیید نرمال بودن دادهها، آزمون ضریب همبستگی پیرسون انجام گردید. نتیجه این تجزیه و تحلیل در جدول((6-4 آورده شده که دو دسته اعداد را نشان میدهد. دسته اول، اعداد مربوط به ضریب همبستگی پیرسون بوده که شدت رابطه بین دو متغیري را نمایان میسازند. دسته دو، اعداد مربوط به مقدار معنیداري (Sig) بوده که نمایانگر سطح خطا یا ناحیه بحرانی میباشد. علامت ستاره در بالاي اعداد ضریب همبستگی نیز بیانگر سطح اطمینان میباشد(دو ستاره بیانگر 99 درصد اطمینان و علامت تک ستاره بیانگر 95 درصد اطمینان).

جدول :6- 4 نتایج آزمون ضریب همبستگی
همانگونه که جدول((6-4 نشان میدهد، بین متغیر سرمایه اجتماعی در پژوهش حاضر با تصمیمگیري اثر بخش در سطح اطمینان 99 درصد رابطه خطی و مثبت معنیداري وجود دارد.
سپس، به منظور سنجش میزان تاثیر سرمایه اجتماعی بر متغیر تصمیمگیري اثربخش از روش رگرسیون خطی استفاده گردید.

پس از تجزیه و تحلیل دادهها، مقدار ضریب تعیین تعدیل شده((R2 برابر با 0,89 میباشد. این یعنی اینکه 89 درصد تغییرات تصمیمگیري اثر بخش به سرمایه اجتماعی وابسته بوده و مابقی تغییرات به عوامل دیگري وابسته میباشد، که در اینجا بررسی نشده است. جدول7-4 نتایج مربوط به میزان تأثیر سرمایه اجتماعی با تصمیمگیري اثر بخش را نشان میدهد.

جدول:7-4 میزان تأثیر سرمایه اجتماعی با تصمیمگیري اثر بخش

لذا نمودار عملیاتی این تاثیر به صورت شکل((1-4 ترسیم میگردد

تصمیمگیري اثربخش سرمایه اجتماعی

شکل-1-4 شکل نمودار تاثیر سرمایه اجتماعی بر تصمیمگیري اثر بخش

همچنین به منظور تعیین رابطه بین عوامل سرمایه اجتماعی با تصمیمگیري مشارکتی از آزمون ضریب همبستگی پیرسون انجام گردید. نتیجه این تجزیه و تحلیل در جدول((8-4 آورده شده است.

جدول :8 -4 نتایج آزمون ضریب همبستگی


همانگونه که جدول((8-4 نشان میدهد، بین ابعاد سرمایه اجتماعی با تصمیمگیري مشارکتی در سطح اطمینان 99 درصد رابطه خطی معنیداري وجود دارد.

روش همزمان

همانگونه که در فصل سوم توضیح داده شد، در این روش تمامی متغیرها به طور همزمان بدون توجه به ضریب همبستگیشان با متغیر وابسته، وارد معادله میشوند. سپس با تجزیه و تحلیل دادهها، مقدار ضریب تعیین تعدیل شده((R2 که برابر با 0,8
میباشد، نشان میدهد که عاملهاي سرمایه اجتماعیتقریباً 80 درصد تغییرات تصمیمگیري مشارکتی را باعث میشوند.

جدول((10-4نتایج مربوط به میزان تأثیر هر یک از عوامل سرمایه اجتماعی بر تصمیمگیري مشارکتی را نشان میدهد. معادله رگرسیون به ترتیب زیر می باشد:

(ارزش سازمانی)+0,21 (همکاري)+0,315 (تاثیر سازمانی)= 0,117+0,264 تصمیمگیري مشارکتی