بخشی از مقاله
چکیده
امروزه سازمان هاي آب در جهان ، مدیریت پایدار منابع آبی را بدون مشارکت عمومی کلیه ذیفعان و ذیمدخلان غیرممکن می دانند و اکثر کشورها از نهضت تعاون به عنوان یکی از ابزارهاي مهم و مؤثر در مدیریت آب استفاده کرده اند . توسعه تعاونی هاي آب بران ، بهترین تضمین براي کاهش هزینه هاي دولت در بهره برداري ، نگهداري و مدیریت تاسیسات آبیاري ، افزایش بهره وري آب کشاورزي - سطحی و زیرزمینی - ، تغییر جهت زوال تاسیسات زیر بنایی و مهم تر از همه ارتقاي عملکرد بخش کشاورزي فاریاب می باشد .
هدف از این مقاله آشنایی با نهضت جهانی تعاون ، بررسی موقعیت تعاونی در ایران ، انواع تعاونی هاي کشاورزي و روستایی و بررسی مشکلات تعاونی هاي آب بران در ایران می باشد . مهم ترین راه حل کاربردي این مقاله براي رشد این نهضت در مدیریت منابع آبی با توجه به بررسی تجارب جهانی از تعاونی ها و در جهت هماهنگی و تعیین حدود وظایف و مسئولیت هاي وزارتین نیرو و جهاد کشاورزي و برقراري ارتباط با شرکتهاي بهره برداري از شبکه هاي آبیاري و زهکشی موجود تعاونی هاي تلفیقی آب بران - مسئولیت راه اندازي با وزارت نیرو - و تولید روستایی - مسئولیت راه اندازي با وزارت جهاد کشاورزي - می باشد .
-1 مقدمه
یک بررسی اجمالی نشان میدهد که تعاونیها به توسعه اقتصادي، اجتماعی در کشورهاي در حال توسعه تداوم بخشیدهاند و به این ترتیب بهبود شرایط کار و زندگی براي میلیونها نفر را بطور پایدار سبب گشته و همزمان به ایجاد زیرساختهاي ضروري و ارائه خدمات قابل دسترسی در زمینههایی که دولت و بنگاههاي اقتصادي در بخش خصوصی - سرمایهگذاري غیردولتی - قادر به تأسیس آنها نبوده و نمیباشند، همت گماشتهاند. شرکتهاي تعاونی در حال حاضر در ببسیاري از کشورهاي پنج قاره جهان اشاعه یافتهاند و توانستهاند با عملکرد مثبت در زمینههاي تعدیل اقتصادي و توزیع ثروت و جلوگیري از تکاثر آن، به توسعه پایدار جوامع کمک نمایند.
امروز در ایران تعاونیها در از بین بردن فشارهاي ناشی از مهاجرت و همچنین اشتغال براي جوانان گروههاي جمعیتی محروم و یا کشاورزان - فاقد امکانات و ابزار کار لازم - که در صورت عدم دریافت این قبیل امکاناتعمدتاً بیکار محسوب میشوند، به طور فزایندهاي اهمیت یافته و در سراسر جهان سهم ویژهاي را پیشرفت اقتصادي کسب کرده اند. سازمان ملل در سال 1994 طی تحقیقی پیرامون تأثیر تعاونیها در اقتصاد جهان به این نتیجه رسید که زندگی حدود 3 میلیارد نفر قریباًیات نیمی از جمعیت آن روز جهان، از طریق فعالیت تعاونیها تأمین گردیده است.
بیش از 800 میلیون - نفر در سراسر جهان اکنون عضو تعاونیها هستند که این رقم در سال1960 میلادي حدود 184 میلیون نفر بود کشورهاي داراي بیشترین عضو در تعاونی ، کانادا 33درصد جمعیت - فنلا ند 62 درصد جمعیت- آلمان 25 درصد جمعیت - کنیا 20 درصد از کل جمعیت - مالزي، 20 درصد از کل جمعیت - سنگاپور 50 درصد از کل جمعیت - آمریکا 25 درصد از کل جمعیت – ژاپن 91 درصد از کشاورزان – در کره جنوبی 90 درصد کل کشاورزان و... - سهم تعاونیها در اقتصاد کلان را میتوان بر حسب سهام بازارهایی که به خود اختصاص دادهاند، به وضوح مشاهده
کرد - سهم تعاونی هاي فعال در اقتصاد کشورها ، برزیل 40 درصد ازکل محصولات کشاورزي - قبرس، 35 درصد از کل محصولا ت کشاورزي - دانمارك، 37 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور - فنلا ند 74 درصد از تولید محصولا ت گوشتی، 96 درصد از تولید محصولا ت لبنی، 50 درصد از تولید تخم مرغ، 34 درصد از محصولا ت باغی - کنیا، 71 درصد از بازار قهوه، 76 درصد از بازار محصولا ت لبنی و 95 درصد از تولید پارچه - کویت، 80 درصد از کل تجارت خرده فروشی - نروژ، 99 درصد محصولا ت لبنی - لهستان، 75 درصد از تولید محصولا ت لبنی - سنگاپور، 55 درصد محصولا ت موجود در سوپرمارکت ها - اسلوونی، 72 درصد از تولید شیر، 79 درصد از احشام، 45 درصد از تولید گندم و 77 درصد از تولید سیب زمینی - اروگوئه، تعاونی ها 90 درصد از کل تولید شیر، 34 درصد از کل تولید عسل و 30 درصد از تولید گندم - درآمریکا30 درصد از محصولا ت کشاورزي و... - در ایران ، تعاونی اصیل - مبتنی بر اصل مصوب تعاون که در اتحادیه بین المللی تعاون تعیین و تفسیر شده است و شامل دستور العملهاي راهبردي براي رسیدن به اهداف هر تعاونی می باشند - وجود ندارد و اگر گروههاي کوچکی نیز تحت عنوان تعاونی باشند در سطح وسیع و فراگیر، یاراي تلاش و فعالیت نخواهند داشت براساس سیاست هاى کلی ابلاغی از سوى مقام معظم رهبرى سهم تعاون در اقتصاد ملی دردو برنامه توسعه اقتصادى چهارم و پنجم باید به 25 درصد افزایش پیدا می کرد ، این درحالی است که در خوشبینانه ترین حالت سهم تعاون از تولید ناخالص داخلی ایران در حال حاضر کمتر از سه درصد می باشد .
آب از جمله موثرترین و کاراترین عوامل در بقاي بشر محسوب می شود که اهمیت آن در نگرش جدید جهانی، به عنوان یک کالاي مهم اقتصادي - اجتماعی و نیاز اولیه انسانمرتباً درحال افزایش می باشد . با نگاهی به عدم تعادل عرضه و تقاضاي آب کشاورزي - به عنوان بزرگترین مصرف کننده آب = سهم بیش از 90 درصدي از کل آب قابل استحصال - و قرار گرفتن آب در یک وضعیت بحرانی ، شواهد بازگوي آن است که از آب کشاورزي موجود بهره برداري مناسب انجام نمی گیرد و نباید به آب فقط در حد یکی از نهاده هاي تولید محصولات کشاورزي توجه کرد.
در این راستا یکی از اهداف بلندمدت مدیریت راهبردي آب کشور برقراري تعادل بین تقاضاي آب کشاورزي و منابع موجود با کمترین هزینه ممکن می باشد که با توجه به بیانیه مأموریت بخش آب ، وزارت نیرو می تواند با در نظر گرفتن ارزش ذاتی، اقتصادي، امنیتی، سیاسی و زیستمحیطی این ماده حیاتی به عنوان یکی از محورهاي اصلی توسعه پایدار نسبت به عرضه آب متناسب با ظرفیتهاي ملی اقدام و از این راه نقش خود را در ارتقاء رفاه اجتماعی و توسعه پایدار ایفا می نماید که گسترش و تحکیم زمینه مشارکت اگاهانه مردم در بهره برداري و مصرف آب، یگانه تضمین بلندمدت براي سودمندي فعالیتهاي برنامه ریزي شده در این رابطه می باشد .
در واقع بدون مشارکت آگاهانه مردم در جهت بهره برداري صحیح از سرمایه گذاریهاي کلان و در عین حال ضروري اجراي طرحهاي تامین آب و احداث شبکه هاي آبیاري و زهکشی، طبعا نمی توان انتظار داشت تدابیر کارشناسانه به همراه تکنولوژي هاي نوین نسبت به مسائل موجود و انواع نیازهاي آبی در هر زمان و مکان و با هر کمیت و کیفیتی پاسخگو باشد واین مهم با نظارت و تولیت وزارت نیرو به عنوان مسئول تامین آب کشور براي انواع مصارف محقق خواهد شد .
-2 اصل و ریشه واژه تعاون :
در فرهنگ معین ، تعاون به معنی یکریگر را یاري کردن ، به هم یاري رساندن و در لغت نامه دهخدا ، تعاون به معنی هم پشت شدن ، یاري کردن بعضی قوم بعضی دیگر را ، با هم مددکاري یکدیگر را کردن
-3 کارکرد ویژه تعاون :
- تعاون به معنی همکاري ، یکی کردن مساعی دو یا چند شخص است براي حصول هدفی معین .
- تعاون به معنی یاري رساندن و کمک کردن به دیگري
- تعاون از بعد جامعه شناختی به معنی کنش هاي متقابل پیوسته که در جهت یگانه اي صورت می گیرد و در مقابل سبقت جوئی - Ag Bern -138 -
- تعاون به معنی خودیاري جمعی و کمک به خود از طریق دیگران - Walko – 124 -
- تعاون به معنی همیاري ، همدیگر را یاري دادن و توفیق خود را در گرو موفقیت دیگران دانستن - -9 - Bogardus در مجموع معناي تعاون به جز کار مشترك نیست و منظور از تعاون عبارت از گروه ارادي و داوطلبانه متشکل از افرادي می باشد که با مشارکت یکدیگر بتوانند اموري را که انجام آن براي یک نفر مقدور نیست از عهده اش برآیند.
-4 مفهوم و تعریف واژه تعاونی :
واژه تعاونی را معادل شرکت تعاونی - - cooperative society استعمال می کنند که نخستین بار رابرت اوون انگلیسی در مقابل واژه رقابت Competition به کار برد. سپس صاحب نظران و مصلحان اجتماعی این کلمه را با مفاهیم و کارکردهاي متفاوتی به کار بستند, تا جایی که مقوله نهضت تعاونی Movement cooperation و حتی تعاون گرایی Corporatism در نظریههاي اقتصادي – اجتماعی, جایگاه ویژهاي یافت. از تعاونی تعاریف متعدد و متنوعی به عمل آمده است که می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد : -1 تعاریف صاحب نظران از تعاونی -2 تعاریف قانونی تعاون در کشورهاي مختلف.
1-4 تعاریف صاحب نظران از تعاونی :
تاکید بر تنوع ، عوامل و قواعد مختلف توسط صاحب نظران تعاونی ، موجب شده که تعریف واحد و مشخصی از شرکتهاي تعاونی از نظر صاحب نظران در دست نباشد .
1-1-4 دکتر ژرژفوکه ، فرانسوي رهبر اداره تعاون دفتر بین المللی کار ، در کتاب " بخش تعاون " با اعتقاد به اینکه شرکتهاي تعاونی با دو عنصر پیوسته که یکی اجتماعی است و دیگري اقتصادي مشخص می شوند ، تعاونی را اینگونه تعریف می کند : شرکت تعاونی موسسه مشترك است - مالکیت آن متعلق به اعضا می باشد و یا سرمایه آن از طریق سهام اعضا تشکیل یافته است - که هددف ویژه آن تامین و ارضاي حوائج می باشد .
بر این مبنا پاره اي از اصول و قواعد تشکیلاتی و سازمانی منتج می گردد که وظیفه دارد روابط اجتماعی اعضا را با یکدیگر ،و روابط اقتصادي آنها را برسی و تعیین نمایند 2-1-4 پل روي ، صاحب نظر و نویسنده آمریکایی در کتاب Cooperative today and tomarrow می نویسد »: تعاونی موسسه اي معمولا سهامی است با هدفهاي اقتصادي که از طرف اعضا که داراي احتیاجات
مشترك بوده و در اداره تعاونی تقربیا سهمی یکسان یا متناسب دارند سازمان یافته ،ایجاد می گردد و توسط خود آنها اداره می شود و به تدارك یا فروش کالا و ارائه خدمات به اعضا به قیمت تمام شده می پردازد .
3-1-4 کامپبل ، مشاور سازمان ملل براي امورتعاونی در اتحادیه بین المللی تعاونی ، شرکت تعاونی را چنین تعریف می کند " شرکت تعاونی عبارتست از سازمانی که در آن افراد داوطلبانه با حقوق مساوي با یکدیگر شریک می شوند تا از منافع اقتصادي خود دفاع کنند «
4-1-4 لوئیس اسمیت ، استاد و مشاور تعاونی ها در انگلستان در کتاب the evaluation of orgo- خو cooperation خود با ترجمه فارسی " سیرتکاملی تعاون کشاورزي " ، معتقد است نمی توان تعریف روشنی از تعاونی ارائه داد زیرا معمولا" هرکس تعاون را بدان گونه که خود می خواهد و یا به گونه اي که در کشوري معین وجود دارد تعریف می کند و باید در تحلیل تعاون از روش استقرایی استفاده کرد .
