بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور تعیین اثربخشی آموزش مهارت ارتباطی بر تمایزیافتگی خود زنان روستایی متأهل انجام گرفت. پژوهش حاضر از نوع مطالعات شبه آزمایشی با طرح پیشآزمون- پسآزمون با گروه کنترل میباشد. جامعه آماری شامل زنان متأهل روستای کله بست میباشد 140 - نفر - که براساس جدول مورگان- کرجسی 100 - 1972 - نفر جهت غربالگری با روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند.
پرسشنامه تمایزیافتگی خود - اسکورون - بر روی آنها اجرا شدو از میان آنان 70 نفر از آنها دارای تمایزیافتگی خود پایین بودند و 30 نفر بطور تصادفی ساده انتخاب و با همین روش در دو گروه آزمایش و کنترل 15 - نفر در هر گروه - جایگزین شدند. گروه آزمایش به مدت 9 جلسه 90 - دقیقه ای - آموزش مهارتهای ارتباطی را دریافت کردند. گروه کنترل آموزش دریافت نکرد. پس از اتمام مداخله، آزمودنی های دو گروه پرسشنامه ها را دوباره تکمیل کردند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل کوواریانس چند متغیره استفاده شد.
نتایج تحقیق نشان داد که آموزش مهارت ارتباطی بر تمایزیافتگی خود، خودکارآمدی به طور معناداری موثر است. همچنین، تاثیر آموزش مهارتهای ارتباطی برتمام مؤلفه های تمایزیافتگی خود در زنان روستایی معنی دار بوده است. مجذور سهمی اتا مبنی بر سهم آموزش بر هر یک از مؤلفه ها نشان دهنده این است که میزان تاثیر آموزش مهارتهای ارتباطی بر مؤلفه گریز عاطفی بیشتر از مؤلفه های دیگر بوده است.
مقدمه
عملکرد خانواده، به وسیله روابط خاص بین اعضای خانواده تحت تأثیر قرار میگیرد. روابطی که والدین با اعضای دیگر خانواده، به خصوص فرزندانشان دارند، تأثیرات مهمی بر تکامل سلامتی و سلامت روانشناختی آنها در تمامی مراحل زندگی به خصوص در امر ازدواج همسرگزینی دارد - آیینپرست، سائلی، ابوالحسنی، خرمزاد و عینی، . - 1393 این نهاد اجتماعی که در همهی مراحل تکوین آن، زوجین، یک خرده نظام اصلی و مهم بوده است که این خرده نظام، از طریق فرآیند ازدواج صورت میگیرد - اسکورون1، 2008، به نقل از آریامنش، فلاح چای و زارعی، . - 1392 ارتباط به زن و شوهر این امکان را میدهد که با یکدیگر به تبادل نظر بپردازند و از نیازهای یکدیگر آگاهی یابند - غلامزاده، عطاری و شفیعآبادی، . - 1388وظیفه اولیه خانواده برقراری ارتباط است و عملکرد خانواده منجر به رفع نیازهای اجتماعی و فردی خانواده میشود.
به این دلیل موجب رشد و تکامل، اعتماد به نفس و اجتماعی شدن اعضای خانواده میگردد. ارتباط روشن و موثر بین افراد خانواده موجب رشد احساسات و ارزشها میشود. ارتباط موثر سنگ بنای خانواده سالم و موفق است به عبارتی دیگر وقتی اعضای خانوادهای از الگوهای ارتباطی موثر استفاده میکنند، انتقال و درک واضحی از محتوا و قصد هر پیامی دارند، نیازهای روانی اعضا خانواده را ارضا میکنند و ارتباط و شرکت در اجتماع را تداوم میبخشند.
نوع نظام خانواده و الگوهای ارتباطی آن اثر مهمی بر اعضای خانواده دارد، زیرا شخصیت، یادگیری، اعتمادبه نفس، قدرت انتخاب و تصمیمگیری منطقی افراد خانواده، همه به نوع اطلاعات و نحوه انتقال آن بین اعضای خانواده وابسته است - اولیور و میلر1، . - 1994 تمرکز بیشتر زنان بر زبان و بیان کلامی باعث میشود آنها در مقایسه با مردان، به خصوص هنگام ناکامی، اطلاعات شخصی و محرمانه بیشتری را آشکار کنند - برگ و گروس2، . - 1997 گذشته از نحوهی برقراری ارتباط بین زوجین، دلبستگی و پیوند بین این دو، یکی از مولفههای مهم در عملکرد سالم خانواده میباشد.
افراد خانواده باید به درجهای از استقلال و فردیت دست یابند که بتوانند خود را از خانواده جدا سازند که از این ویژگی تحت عنوان تمایزیافتگی یاد میشود. تمایزیافتگی عبارتست از: توانایی برقراری و ایجاد تعادل بین صمیمت و خودمختاری در ارتباط با دیگران - شریک زندگی خود - 3 است. یعنی اینکه افراد بتوانند به خوبی بین سطوح عقلانی و احساسی خود تمایز و تفکیک قائل شوند و احساسات را از عقل تفکیک دهند تمایزیافتگی یکی از عوامل مهم و اثرگذار بر رضایت زناشویی میباشد.
نظریهپردازان شناختی از جمله بندورا را بر روی اینکه چطور افکار بر روی احساسات و رفتار تأثیرگذار است تأکید دارند - مکارتی5، . - 2004 در نظام بندورا، منظور از باورهای خودکارآمدی، احساس شایستگی، کفایت و قابلیت کنار آمدن با زندگی است، راه دیگه که بندورا کارآیی شخصی را شرح داده برحسب ادراک ما از درجه کنترلی که بر زندگیمان داریم بود - شولتز6، - 1385 کمبودهای ارتباطی علت اصلی پیدایش پریشانی در زندگی زناشویی است.
چگونگی و ماهیت موضوع گفتگوی افراد به سطح رضایت آنها در یک رابطه اثر میگذارد - برنشتاین7، ترجمه پورعابدی نایینی و منشئی، . - 1389 متأسفانه به دلیل عدم آموزش مناسب مهارتهای ارتباطی در روستاها و از آنجایی هم که تاکنون تحقیقی بر روی آموزش مهارتهای ارتباطی بر روی خودتمایزیافتگی زنان متأهل روستایی در ایران صورت نگرفته است. فاطمی، رفاهی و فانی - 1394 - به بررسی آموزش مهارت های ارتباطی بر خودتمایریافتگی زنان متاهل پرداختند. یافته ها نشان داد که آموزش مهارت های ارتباطی بر خودتمایریافتگی به طور معناداری موثر بود.
سلطانی علی آباد، امیرجان، یونسیف ازخوش و عسگری - 1390 - اثربخشی آموزش مهارتهای ارتباطی بر افزایش خودمتمایزسازی پسران نوجوان دبیرستانی ساکن شهر تهران را بررسی کردند. نتایج نشان داد که آموزش مهارتهای ارتباطی به افزایش خودمتمایزسازی نوجوانان دبیرستانی منجرشده است و ابزار مناسبی برای افزایش خودمتمایزسازی در نوجوانان است.همچنین، جعفرزاده سوستانی - 1389 - به بررسی اثربخشی آموزش گروهی تحلیل ارتباط متقابل بر میزان خود تمایزیافتگی دانش آموزان دختر دبیرستان شبانه روزی فاطمیه شهر مرودشت پرداخت.
نتایج پژوهش حاکی از آن است که آموزش گروهی تحلیل ارتباط متقابل بر خود تمایزیافتگی دانش آموزان تأثیر معنا دار نداشته است . همچنین نتایج فرعی پژوهش نشان دهنده این بود که آموزش گروهی تحلیل ارتباط متقابل برمؤلفه امتزاج با دیگران مؤثر بوده است اما برمؤلف ه های جایگاه من ، واکنش پذیری عاطفی و گسلش عاطفی تأثیری معناداری نداشته است. با توجه به مطالب ذکر شده، پژوهش حاضر به هدف بررسی اثربخشی آموزش مهارت ارتباطی بر تمایزیافتگی خود صورت گرفت.
روش تحقیق طرح تحقیق
پژوهش حاضر از نوع مطالعات آزمایشی با طرح پیشآزمون- پسآزمون با گروه کنترل میباشد. جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه گیری پس از معرفی چنین کارگاهی در روستای کله بست شهرستان بابلسر استان مازندران از زنان داوطلب درخواست شد تا برای ثبتنام به امور بانوان مراجعه کنند. پس از ثبتنام اولیه که حود یک ماه به طول انجامید به تمامی افراد ثبت نام شده در امور بانوان کله بست تلفن زده شد و از آنها درخواست شد تا در یک جلسه که به خاطر معرفی موضوع، اهداف، شراط ورود به این کارگاه - آموزش مهارت ارتباطی - شرکت کنند. ابتدا تعداد تقریبی آنان 140 نفر بود.
جهت تعیین حجم نمونه براساس جدول مورگان - کرجسی 100 - 1972 - نفر جهت غربالگری با روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند که از میان آنان 70 نفر از افرادی که نمرات پیش آزمون آنان در پرسشنامه خودتمایزیافتگی به فاصله یک انحراف معیار از میانگین بوده تعیین شده و از بین آنها 30 نفر بطور تصادفی ساده انتخاب و با همین روش در دو گروه آزمایش 15 - نفر - و کنترل 15 - نفر - جایگزین شدند. گروه آزمایش به مدت 9 جلسه و هر جلسه 90 دقیقه آموزش مهارتهای ارتباطی را دریافت کردند.
ابزار تحقیق مقیاس ارزیابی تمایزیافتگی خود: این مقیاس در سال 1998 توسط اسکورون فریدلند برای ارزیابی خودتمایزیافتگی ساخته شده است و شامل 43 سوال و 4 خرده مقیاس - واکنش عاطفی، موقعیت مواضع شخصی، گسلش عاطفی، آمیختگی با دیگران - است که براساس مقیاس کیلرت نمرهگذاری میشود و یک نمره کل و چهار نمرهی اختصاصی برای هر یک از خرده مقیاسها در نظر گرفته میشود. به هر سوال بین 1 تا 6 تعلق میگیرد.
به این صورت که به گزینه 1، 1 نمره و به گزینه 6، 6 نمره داده میشود. لذا حداکثر نمره برابر با 276 است. نمرات کمتر نشانگر سطوح پایینتر تمایزیافتگی و نمرات بالاتر نشانگر سطوح بالای تمایزیافتگی است. اسکورون 1988 - ، به نقل از سلطانی علیآباد و دیگران ، - 1390 ضریب پایایی پرسشنامه خودتمایزیافتگی را با استفاده از بازآزمایی و همسانی %88 گزارش داده است. اسکیان 1384 - ، به نقل از سلطانی علیآباد و دیگران، - 1390 ضریب آلفا را برابر %84 و پایایی خرده آزمونها را برابر %8 گزارش داده است.
