بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مطالعه بررسی اثر مواد جاذب مختلف در ذرت سیلو شده بر قابلیت هضم و فراسنجههای خونی میشهای آبستن میباشد. این مطالعه در قالب طرح کاملا تصادفی با 20 رأس میش آبستن با میانگین وزن 6 54/89 کیلوگرم انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل: تیمار شاهد - بدون افزودن سیلاژ ذرت - ، تیمار دوم 7/5 - درصد یونجه خرد شده - ، تیمار سوم 7/5 - درصد یونجه خرد نشده - ، تیمار چهارم 7/5 - درصد کاه خرد شده - ، تیمار پنجم 7/5 - درصد کاه خرد نشده - بودند که در دو وعده به میشها تغذیه انجام میشد. میزان مصرف ماده خشک به طور معنی داری نسبت به تیمار شاهد افزایش پیدا کرد . - P<0/0001 - قابلیت هضم مواد مغذی و فراسنجههای خونی اندازه گیری شده بین تیمارهای آزمایشی تفاوت معنی داری را نشان نداد . - P>0/05 - نتایج نشان داد افزودن مواد جاذب قابلیت هضم مواد مغذی ذرت سیلو شده را تحت تأثیر قرار نداد و میتوان بدون نگرانی از این مواد به عنوان جاذب در تهیه سیلو استفاده کرد.
.1 مقدمه
در ایران به موازات توسعهی واحدهای دامپروری نسبتاً مدرن به ویژه پرورش گاوهای شیری خارجی، نگهداری علوفه به شکل سیلو گسترش زیادی پیدا کرده است. زمانی که شرایط آب و هوایی اجازه برداشت با بهینهترین سطح ماده خشک را ندهد باعث میشود مواد سیلو شده بیش از حد مرطوب و یا بیش از حد خشک باشند. مشکل اصلی در رابطه با ذرت سیلو شده مرطوب، اتلاف از طریق پسآب و تولید اسید زیاد است، که میتواند در برخی موارد باعث کاهش ماده خشک مصرفی شود و ایجاد روانابهای سطحی و آلودگی آبهای زیرزمینی کند .[27] هنگامی که علوفه ذرت با ماده خشک پایین سیلو میشود، استفاده از جاذب مناسب و تعیین سطح مورد نیاز آن جهت جلوگیری از اتلاف پساب علوفه سیلو شده ضروری به نظر میرسد .[17] به طور کلی استفاده از مواد جاذب رطوبت، علاوه بر کاهش پساب تولیدی علوفه سیلو شده در بسیاری از موارد موجب بهبود عملکرد حیوان از قبیل مصرف ماده خشک، تولید شیر، ترکیب شیر و قابلیت هضم مواد مغذی شده است. اوزتورک و همکاران [24] گزارش کردند سیلو کردن یونجه و ذرت سبب تکمیل خصوصیات هر کدام از این علوفهها میگردد و در نهایت سبب تولید علوفه سیلو شده با کیفیت عالی میشود. یونجه در مقایسه با ذرت سیلو شده پروتئین خام بیشتر و ماده آلی قابل تخمیر کمتری دارد. با توجه به اینکه فعالیت میکروبی در شکمبه به مصرف انرژی قابل تخمیر و آمونیاک وابسته است از این رو در مصرف توأم این دو ماده خوراکی شرایط بهتری از لحاظ تأمین انرژی قابل تخمیر و آمونیاک برای رشد و فعالیت میکروارگانیسمهای شکمبه فراهم میگردد در نتیجه قابلیت هضم نیز در جیره کاملا مخلوط افزایش مییابد [.5] کاه غلات به دلیل حجم بالای تولید و گستردگی کشت، منبع قابل توجهی از انرژی برای نشخوارکنندگان محسوب میشود. کاه به عنوان یکی از موثرترین جاذبها شناخته شده است [23] که مخلوط کردن کاه با علوفه گراس یک تکنیک برای کاهش تولید پساب شناخته شده است .[18] های [12] گزارش کرد مخلوط کردن کاه با علوفه سبب افزایش ماده خشک مصرفی میگردد که البته با توجه به این که کاه سبب کاهش قابلیت هضم میگردد غیر قابل انتظار بود. منبع علوفه علاوه بر تولید، بر فراسنجههای خونی نیز میتواند اثر داشته باشد. به عنوان مثال برای گاوهایی که جیره با یونجه خشک دریافت کرده بودند، زمانی که ذرت سیلو شده ثابت بود نسبت به یونجه سیلو شده غلظت بالاتر گلوکز را در خون نشان داد .[14] یونجه خشک، ذرت سیلو شده و کاه عمدهترین منابع علوفه و پروتئین برای گاوهای شیری هستند و نسبت به کنسانتره بخش کمهزینهتر و پر حجمتر جیره را تشکیل میدهند که به نسبت تحقیات کمتری در مورد افزودن کاه و یونجه به عنوان جاذب به ذرت سیلو شده و تأثیر آن بر عملکرد حیوان انجام شده است و از طرفی اگر آزمایشهای انجام شده روی ذرت سیلو شده با مخلوط مواد جاذب با یک آزمایش قابلیت هضم در شرایط In Vivo همراه نباشند، در پاسخ به این سوال که چه جاذبی برای ذرت سیلو شده بهترین است، نمیتوان پاسخ مناسبی ارائه نمود. از این رو در آزمایش حاضر از میشهای آبستن سنگین برای براورد قابلیت مصرف و هضم مواد سیلویی استفاده شد. لذا هدف از انجام تحقیق حاضر تعیین قابلیت هضم میشهای آبستن هنگام مصرف ذرت سیلو شده با مواد جاذب بود.
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
حجم پساب یک سیلوعمدتاً تحت تأثیر ماده خشک گیاه سیلو شده، قرار دارد. محتوای رطوبت علوفه سیلو شده مهمترین عامل تعیین کننده مقدار پساب تولیدی است .[21] سطح بهینه ماده خشک برای سیلو کردن 300-350 گرم در هر کیلوگرم میباشد .[16] ارتباط منفی بین میزان تولید پساب با مقدار ماده خشک محصول سیلو شونده در منابع دیگر نیز آورده شده است .[8] در پساب حاصل از علوفه سیلو شده نیاز به BOD از 12000 به 90000 میلی گرم در لیتر میرسد که تقرباًی 2 تا 3 برابر بالاتر از نیاز کودهای حیوانی به BOD میباشد .[18] تولید پساب میتواند با پژمرده کردن که باعث افزایش ماده خشک میشود، کاهش داد یا حذف کرد، اما این موضوع بستگی به شرایط مناسب محیطی دارد، به گونهای که اگر این عمل در شرایط آب و هوایی مناسب و به سرعت انجام نگیرد، به جای کاهش ضایعات مواد مغذی سبب بالا رفتن ضایعات نیز می-شود و در نهایت سبب کاهش ارزش تغذیهای علوفه میگردد .[20] لذا راه حل عملی دیگر به جای پژمردن نظیر استفاده از مواد جاذب رطوبت در خلال سیلو کردن مواد مرطوب مطرح میباشد که هدف از آن نگهداری پساب در داخل سیلو میباشد .[11]
دنک و کان 10 [9] درصد کاه گندم به تفاله گوجه فرنگی سیلو شده اضافه کردند و در تیمار دیگر 10 درصد کاه گندم به اضافه 2 درصد دانه گندم را اضافه کردند و قابلیت هضم را در گوسفند اندازهگیری کردند. آنها مشاهده کردند که تیمار اول نسبت به تیمار دوم به طور معنی داری قابلیت هضم ماده خشک، ماده آلی، پروتئین خام و NDF و ADF بالاتری داشت ولی ماده خشک مصرفی تحت تأثیر قرار نگرفت. در نهایت آنها نشان دادند که افزودن 10 درصد کاه گندم به تفاله گوجه سیلو شده سبب تولید علوفه ای با کیفیت خوب برای گوسفندان میشود.
فیلیپس و پندلوم [25] نشان دادند با افزودن کاه گندم به یونجه سیلو شده غلظت کربوهیدراتهای ساختمانی افزایش ولی قابلیت هضم در گوسالهها کاهش مییابد. جابرخانی و همکاران [3] دریافتند که با افزودن 5 و 10 درصد یونجه خشک به ذرت سیلو شده بر مصرف ماده خشک، تولید شیر و بازده تولید شیر در گاوهای شیرده بین تیمارهای آزمایش تفاوت معنی داری وجود ندارد. فعالیت خوردن و استراحت بین تیمارهای آزمایشی اختلاف معنی داری نشان نداد و تنها فعالیت نشخوار دارای اثر درجه دوم بود و ماده خشک مصرفی هم تحت تأثیر قرار نگرفت. در حالی که برمکی و همکاران [2] نشان دادند استفاده از یونجه خشک به عنوان جاذب سبب افزایش ماده خشک مصرفی در میشها میشود.
.3 مواد و روشها
20 عدد سیلو از جنس پلی اتیلن با قابلیت تخلیه پسآب جهت سیلو کردن علوفه ساخته شد. ابعاد هر سیلو 57/5 سانتی متر - ارتفاع - 26 × سانتی متر - عرض - و گنجایش هر سیلو 15000گرم بود. علوفه ذرت، یونجه خرد شده، یونجه خرد نشده، کاه خرد شده و کاه خرد نشده در مزرعه آموزشی دانشگاه شهرکرد تهیه شد و درصد ماده خشک علوفه ذرت 23/49 درصد بود. در این آزمایش سیلوها در 5 تیمار و 4 تکرار استفاده شد. تیمارهای آزمایشی شامل: تیمار شاهد - بدون افزودن سیلاژ ذرت - ، تیمار دوم 7/5 - درصد یونجه خرد شده - ، تیمار سوم 7/5 - درصد یونجه خرد نشده - ، تیمار چهارم 7/5 - درصد کاه خرد شده - ، تیمار پنجم 7/5 - درصد کاه خرد نشده - بودند. پس از طی 60 روز سیلوها باز شدند و به مصرف میشهای آبستن رسیدند. در این آزمایش از تعداد 20 رأس میش آبستن سنگین با میانگین وزن زنده 6 54/89 کیلوگرم انتخاب و قبل از ورود به باکسهای انفرادی توزین شدند. میشها به آب تازه و تمیز در تمام طول روز دسترسی داشتند. در این آزمایش 10 روز به عادت پذیری اختصاص یافت. خوراکدهی میشها هر روز در دو نوبت انجام شد. مدت پنج روز خوراک مصرفی اندازه گیری شد که مقدار باقیمانده خوراک قبل از دادن خوراک روز بعد جمع آوری و اندازه گیری می شد و این کار با کسر مقدار خوراک باقیمانده در آخور که مربوط به روز قبل بود، میسر میگردید، تا میزان خوراک مصرفی روزانه محاسبه گردد. از روز سوم علاوه بر اندازهگیری خوراک مصرفی میزان ادرار و مدفوع تولیدی به مدت سه روز جمع آوری شد. هر روز قبل از خوراکدهی وعده عصر کل مدفوع و ادرار روزانه هر حیوان جمعآوری و پس از توزین و ثبت وزن ادرار و مدفوع روزانه، نمونههای ادرار و مدفوع نمونهگیری میشد. در پایان این سه روز، نمونهها با هم مخلوط و ده درصد از آن جهت تجزیه شیمیایی در دمای -5 درجه سانتی گراد نگهداری شد. پس از آخرین روز اندازهگیری خوراک مصرفی، گوسفندان دوباره وزنکشی شدند. یک روز مانده به آخرین روز آزمایش، 3 ساعت پس از خوراکدهی وعده صبح نمونههای خون توسط لوله ونوجکت حاوی هپارین از سیاهرگ گردنی میشها گرفته شد و پس از سانتریفیوژ - با دور - 1500 به مدت 15 دقیقه، سرم جدا گردید و در دمای -20 درجه سانتی گراد نگهداری شد. ترکیبات شیمیایی نمونههای مدفوع و خوراک شامل: ماده خشک، پروتئین خام، خاکستر و چربی خام مطابق با روش-های [6] AOAC و فیبر نامحلول در شوینده خنثی - NDF - بر اساس روش مرتنز [19] تعیین شدند. فراسنجههایی از قبیل گلوکز، اوره، اوریک اسید، کراتینین و NEFA با استفاده از با استفاده از دستگاه اسپکتوفتومتر و روش رنگ سنجی مورد آزمایش قرار داده شدند. دادههای جمعآوری شده در قالب طرح کاملا تصادفی و و مقایسات میانگینها از طریق مقایسات مستقل و همچنین آزمون دانکن انجام گردید و با استفاده از نرم افزار [28] SAS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.
.4 نتایج و بحث
قابلیت هضم مواد مغذی ذرت سیلو شده حاوی مواد جاذب مختلف و مصرف ماده خشک و تغییرات وزن بدن در جدول 1 نشان داده شده است. ماده خشک مصرفی به عنوان یکی از مهمترین عوامل در حیوانات پیرامون زایش مد نظر محققان و پرورشدهندگان حیوانات اهلی میباشد. میانگین ماده خشک مصرفی میشها در نتیجه تغذیه با ذرت سیلو شده با مواد جاذب در جدول 1 ذکر شده است. در این آزمایش میزان مصرف ماده خشک و به دنبال آن مصرف پروتئین و ماده آلی با استفاده از یونجه خشک و کاه به عنوان جاذب به طور معنی داری نسبت به تیمار شاهد افزایش پیدا کرد - P<0/0001 - که این افزایش در میزان مصرف ماده خشک میتواند به علت درصد بیشتر ماده خشک به واسطهی افزودن یونجه و کاه در تیمارهای مخلوط مرتبط باشد، زیرا تمامی میشها مقادیر وزنی ثابتی بر اساس As-fed از مواد سیلو شده دریافت میکردند.
های [12] گزارش کرد که با افزودن 44 کیلوگرم کاه در هر تن ذرت سیلو شده ماده خشک مصرفی افزایش مییابد ولی با توجه به اینکه کاه سبب کاهش قابلیت هضم میگردد این نتیجه غیر قابل انتظار بود. در حالی که آفر و آلرویچ [23] با افزودن 60 کیلوگرم کاه در هر تن ذرت سیلو شده نتایجی معکوس گرفتند. نتایج مطالعه حاضر مشابه با نتایج برمکی و همکاران [2] و فینر و بارنز [10] بود.
