بخشی از مقاله
چکیده
مقاله حاضر بیانگر روشی جدید در تعیین میزان توسعه یافتگی منابع آب کارستی میباشد. در حال حاضر به منظور تعیین شدت کارستیفیکاسیون عمدتاﹰ از روش های اجرایی استفاده می شود که از نظر زمان هزینه، معمولاﹰ خیلی قابل اعتنا نمی باشند.
فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - Analythical - Hierarchy Process به عنوان یکی از شاخص ترین فنون تصمیم گیری و مدیریتی چند منظوره برای وضعیت های پیچیده ای که سنجه های چند گانه و مختلفی دارند، ابزار تصمیم گیری مناسبی است. در این مقاله با استفاده از مدل A.H.P ضمن تعیین پارامترهای مؤثر در توسعه کارست یک منطقه موردی در جنوب غرب استان مرکزی بر اساس الگوی مقایسات زوجی مجموعه ای از میزانهای اندازه گیری اولویتها برای ارزیابی پدیدآورده شده و در نهایت بلوکها یا مناطق مختلف با هم مقایسه شده و توسعه یافتگی کارست در اینگونه مناطق با هم ارزیابی شده است.
١ مقدمه
امروزه برنامه ریزان آمایش سرزمین از ابزارها و روشهای مختلفی مثل توفان مغری - Brain - storming روش دلفی - - Delphi method، تکنیک گروه اسمی - Nominal group technigqe - و بالاخره روش تحلیل سلسله مراتبی - A.H.P - استفاده می کنند .روش A.H.P اولین بار توسط Thomas Lsuaty در دهه ١٩٧٠ ابداع گردید. این روش تحلیلی، از لحاظ ریاضی تکنیک ساده بر مبنای ماتریس می باشد .در این روش با توجه به یک یا چند هدف اصلی، عملکرد راهها، قابل جایگزینی است. از این روش برای انتخاب بهترین حوضه آب زیرزمینی توسط Jandric,z، B، Srdjevic در سال ٢٠٠٠ در یوگسلاوی سابق انجام شد و نتایج قابل توجهی ارائه گردید.
با توجه به مطالب فوق در این تحقیق میزان توسعه یافتگی چهار بلوک کارستی مهم الوند، شازند، ازنا و بصری در حوضه کارستی شازند واقع در جنوب غرب استان مرکزی به روش A.H.P مورد ارزیابی قرار گرفته است
٢ روش کار
در روش A.H.P سلسله مراتب تصمیم بصورت درختی تعریف می شود که اختصاصاﹰ سطح اول هر درخت بیان کننده هدف تصمیم گیری است، سطح دوم شاخصها یا سنجه های تصمیم گیری و سطح آخر بیان کننده گزینه هایی است که با همدیگر مقایسه می شوند و برای انتخاب در رقابت با همدیگر هستند.
در این مقاله هدف اصلی تعیین میزان توسعه یافتگی کارست منطقه شازند است. شاخصها یا سنجه های تصمیم گیری به ترتیب هفت شاخص حجم ذخایر دینامیکی، نفوذ مؤثر، متوسط ریزشهای جوی، ضریب ذخیره، قابلیت انتقال آب آبخوان، متوسط زمان مرگ چشمه های و ضریب تاریسمان چشمه های منطقه در نظر گرفته شده است البته جهت افزایش ذقت کار در صورت وجود اطلاعات بیشتر می توان شاخصهای بیشتر و مناسبتری را نیز انتخاب کرد. بهرحال جهت اجرای این روش، مراحل زیر باید انجام شود.
١٢ مقایسات زوجی
در این مرحله وزن دهی به جفت جفت شاخصها صورت می گیرد و دو به دو مورد مقایسه قرار می گیرند، مقایسه دو به دو با استفاده از مقیاسی که از ترجیح یکسان تا بی اندازه مرجع طراحی شده است. تجربه نشان داده است که با استفاده از مقیاس ٩:١ تا ٩ تصمیم گیرنده را قادر می سازد تا مقایسات را به گونه ای مطلوب انجام دهد. مقایسه های جفتی در یک ماتریس K*K - در مورد مثال ما ٧*٧ - ثبت می شود. ماتریس داوری مقایسه ای جفتی با A=aij نشان داده می شود . البته ماتریس مقایسه ای A.H.P یک ماتریس معکوس - Reciprocal matrix - است یعنی اگر ترجیح شاخص یک به دو مثلاﹰ ٧ باشد پس ترجیح شاخص دو به یک ٧:١ است .
پس از تشکیل ماتریس داوری مقایسه های جفتی، باید وزن شاخص های - ٧،٦،٥،٤،٣،٢،١ - I = برای تمامی شاخص های تصمیم گیری محاسبه شود.جدول شماره ١ موضوع را بهتر نشان می دهد.
جدول شماره ١ : ماتریس داوری مقایسه ای جفتی
در مرحله بعدی نرمال سازی هر یک از مقادیر میانگین هندسی انجام می شود مقدار میانگین بدست آمده را باید بر حاصل جمع میانگین مقادیر بدست آمده تقسیم کرد .
بنابراین مشخص می شود که از میان شاخصهای اصلی تعیین میزان توسعه یافتگی شاخص اول یا ضریب ذخیره دارای وزن ٤/٠، شاخص دوم متوسط بارش با وزن ٢٨/٠ و الی آخر انتخاب شده است.
