بخشی از مقاله
چکیده
در فرایند برنامه ریزی و توسعه نواحی روستایی، شناخت و تحلیل وضع موجود روستاها و بررسی امکانات و تنگناهای آنها در زمینه های مختلف ضروری بوده و برنامه ریزان را در تعیین اهداف توسعه و مشخص کردن سیاستها، خط مشیها و راهکارهای دستیابی به آنها یاری میرساند. در این فرایند، تعیین سطوح برخورداری و توسعه نواحی روستایی و بررسی نقاط قوت و ضعف شرایط هر ناحیه، درزمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی زمینه تخصیص بهینه منابع و امکانات را برای توسعه هماهنگ، یکپارچه و متوازن روستاها فراهم میسازد.
هدف از این تحقیق تعیین درجه توسعه یافتگی دهستانهای شهرستان شاهین دژ میباشد. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی با بهره گیری از تکنیکهای ارزیابی چند معیاره میباشد. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که درجه توسعه یافتگی دهستانهای مورد مطالعه تفاوت قابل ملاحظه ای از نظر معیارهای مورد نظر دارا میباشد.
1. مقدمه
توسعه برای تحول انسان است و خود هدف نیست، بلکه ابزاری است تا انسان را متناسب با مکانی که در آن زیست میکند به جایگاه و موقعیت شایستهاش برساند
بانک جهانی، توسعه روستایی را فرآیندی بلند مدت و اتخاذ استراتژیهایی میداند که برای بهبود اقتصادی و اجتماعی گروه مشخص از مردم طراحی میشود
به طور معمول توسعه به معنای فرآیندی است که طی آن قابلیتها و یا تواناییهای بالقوه یک شی یا موجود زنده تحقق یافته و آن شی یا موجود زنده به حالت طبیعی و کامل خود درآید
توسعه روستایی همانند سه مفهوم توسعه در طول زمان تعریف مختلفی را داشته و حدود و ثغور آن شامل مقوله های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گوناگونی بوده است.
گروهی توسعه روستایی را مترادف با عمران روستایی میپندارند، در چارچوب این مفهوم توسعه روستایی یک مفهوم جامع و چند بعدی است که هم در بر گیرنده توسعه کشاورزی و فعالیتهای وابسته به آن است و هم زیربناهای اقتصادی، خدمات اجتماعی و تسهیلات مربوطه و هم توسعه انسانی را در بر میگیرد. توسعه روستایی در این معنا بازخوردی از عوامل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، نهادی و فیزیکی است
گرچه روستا و جامعه روستایی به عنوان پایینترین سطح ازسطوح برنامه ریزی برای رسیدن به اهداف کلان توسعه کشورها مدنظر قرار میگیرد، اما ساماندهی وتوسعه ی روستاها به عنوان زیربنای توسعهی ناحیه ای ومنطقه ای و در نهایت توسعه ملی تلقی میشود
هدف از تحقیق حاضر تعیین سطح توسعه یافتگی دهستانهای شهرستان شاهین دژ و رتبه بندی آنها برای هدایت برنامه ریزان و سیاستمداران در تعیین اولویتها میباشد.
2. پیشینه تحقیق
در مورد تعیین سطح توسعه مناطق و بررسی نابرابری بین آنها، تحقیقات مختلفی صورت گرفته است که به چند مورد اشاره میشود
جدول :1 برخی از عمدهترین منابع مرتبط با توسعه یافتگی روستایی
3. محدوده و قلمرو پژوهش
شهرستان شاهیندژ یکی از شهرستان های استان آذربایجان غربی است که در قسمت جنوب شرقی این استان قرار دارد. این شهرستان از سمت شمال به استان آذربایجان شرقی، از سمت جنوب به استان کردستان، از سمت جنوب غرب به شهرستان بوکان، از سمت شمال غرب به شهرستان میاندوآب و از سمت شرق به شهرستان تکاب محدود میگردد. طبق سرشماری 1385 این شهرستان از 5 دهستان به نامهای محمود آباد، هوﻻسو، چهاردولی، کشاور و صفاخانه تشکیل شده است و جمعیت کل این دهستانها 45922 نفر میباشد - مرکز آمار ایران، - 1385 - شکل . - 1
.4 روش تحقیق
روش تحقیق در این نوشتار توصیفی– تحلیلی میباشد. ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه ای – اسنادی است. به منظور دستیابی به هدف تحقیق از روشهای ارزیابی چند معیاره تاپیسس و AHP جهت رتبه بندی گزینهها استفاده شده است.
.1 . 4 مدل تاپسیس
تاپسیس به عنوان یک روش تصمیم گیری چند معیاره، روشی ساده ولی کارآمد در اولویت بندی محسوب میگردد. این روش در سال 1992 توسط چن و هوانگ با ارجاع به کتاب هوانگ و یون در سال 1981 مطرح شده است.
الگوریتم تاپسیس یک تکنیک تصمیم گیری چند شاخصه جبرانی بسیار قوی برای اولویت بندی گزینهها از طریق شبیه نمودن به جواب ایده آل میباشد که به نوع تکنیک وزن دهی، حساسیت بسیار کمی داشته و پاسخهای حاصل از آن تغییر عمیقی نمیکند. در این روش، گزینه انتخاب شده بایستی کوتاهترین فاصله را از جواب ایده آل و دورترین فاصله را از ناکارآمدترین جواب داشته باشد. از محاسن این روش نسبت به سایر تکنیک های اولویت بندی مکانی میتوان به موارد زیر اشاره نمود
1. معیارهای کمی و کیفیتواماًًرا در مبحث مکانیابی دخالت میدهد.
2. خروجی مسئله میتواند ترتیب اولویت گزینهها را مشخص و این اولویت را به صورت کمی بیان کند.
3. تضاد و تطابق بین شاخصها را در نظر میگیرد.
4. روش ساده و سرعت آن مناسب است.
5. ضرایب وزنی اولیه را پذیراست.
به طور اجمالی ماتریس n×m تصمیم گیری که دارای m گزینه و n معیار میباشد مورد ارزیابی قرار میگیرد
به طور خلاصه تکنیک تاپسیس دارای مراحل زیر میباشد:
• ایجاد ماتریس تصمیم گیری
• تبدیل ماتریس تصمیم گیری موجود به ماتریس »فاقد مقیاس«
• ایجاد ماتریس »بی مقیاس وزنی: « برای این کار ماتریس ایجاد شده در مرحلهی پیشین در وزن هر کدام از معیارها ضرب میشود تا ماتریس بی مقیاس موزون به دست آید.
• مشخص نمودن راه حل ایده آل مثبت و ایده آل منفی: در این مرحله، بزرگترین مقدار هر شاخص به عنوان ایده آل مثبت و کمترین مقدار هر شاخص به عنوان ایده آل منفی تعیین میگردد.
• به دست آوردن اندازه فاصلهها: این مرحله به کمک مرحله پنجم فاصله هر یک از گزینهها از جوابهای ایده آل مثبت و منفی مربوط به هر شاخص مسأله، محاسبه میگردد.
• محاسبه نزدیکی نسبی به راه حل ایده آل
• رتبه بندی گزینهها: نهایتا گزینهها را بر اساس ترتیب نزولی رتبه بندی میکنیم
